نیویورک تایمز: آیا پایان انقلاب سوریه متفاوت خواهد بود؟ تجربه ی مصر، لیبی، تونس و یمن هشدار دهنده است

تحولات در سوریه انتقال قدرت را به خصوص پرمخاطره کرده است. ائتلاف شورشی اسلام‌گرا یعنی هیات تحریر الشام، که حمله سریع به دمشق را رهبری کرد، یکی از چندین گروه مخالف رقیب است که اکنون باید توافق کنند چگونه سوریه را در دوره پس از اسد اداره کنند

نیویورک تایمز در مطلبی به قلم پاتریک کینگزلی نوشت: سقوط بشار اسد خاطراتی از قیام‌ها در مصر، لیبی، تونس و یمن را زنده می‌کند، که هرکدام به جنگ داخلی یا حکومت استبدادی منجر شد. سوری‌ها امیدوارند برای آنها وضع بهتری پیش بیاید.

در ادامه این مطلب آمده است: هنگامی که معترضان در سال ۲۰۱۱ تلاش کردند بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه، را سرنگون کنند، بخشی از موج انقلاب‌هایی بودند که به نام “بهار عربی” شناخته می‌شد و هدف آن برکناری رهبران استبدادی در سراسر خاورمیانه بود.

در حالی که گروه‌های ضد حکومتی در دیگر کشورها به موفقیت‌های سریعی دست یافتند، انقلاب سوریه به یک جنگ داخلی ۱۳ ساله تبدیل شد که صدها هزار نفر را کشته، میلیون‌ها نفر را آواره کرده و کشور را به قلمروهای رقابتی تقسیم کرد.

سقوط خیره‌کننده اسد بالاخره به سوری‌ها این امکان را می‌دهد که شادی‌ای را که همتایانشان بیش از یک دهه پیش در مصر، لیبی، تونس و یمن تجربه کردند، احساس کنند.

با اینکه این چهار کشور به “الگوی موفقیت انقلابی” تبدیل شدند اما مسیرشان از سال ۲۰۱۱ به بعد هشداردهنده بود. در مصر و تونس، دیکتاتورهای جدید در نهایت قدرت را به دست گرفتند و تلاش‌ها برای ایجاد دموکراسی‌های تکثرگرا را نابود کردند. در لیبی و یمن، شبه‌نظامیان رقیب برای کنترل قدرت مبارزه کردند که منجر به جنگ داخلی و تقسیم هر دو کشور شد.

آلیستر برت، وزیر سابق دولت بریتانیا در این باره گفت: “مردمی که از ۱۳ سال گذشته جان سالم به در برده‌اند، شایستگی این را دارند که قبل از نگرانی برای آینده، از این لحظه لذت ببرند.”

در عین حال، همه ما تجربه منطقه از سال ۲۰۱۱ را می‌دانیم. “ما می‌خواهیم به وقوع بهترین‌ها امیدوار باشیم اما برای چیزی بدتر آماده شویم.”

تحولات در سوریه انتقال قدرت را به خصوص پرمخاطره کرده است. ائتلاف شورشی اسلام‌گرا یعنی هیات تحریر الشام، که حمله سریع به دمشق را رهبری کرد، یکی از چندین گروه مخالف رقیب است که اکنون باید توافق کنند چگونه سوریه را در دوره پس از اسد اداره کنند.

در حالی که هیات تحریر الشام در حال حاضر تأثیرگذارترین گروه در سوریه است، برای نفوذ با گروه دیگری که تحت حمایت ترکیه در شمال سوریه قرار دارد و همچنین با ائتلاف سکولاری که توسط کردها در شرق سوریه رهبری می‌شود و توسط ایالات متحده حمایت می گردد، به رقابت می‌پردازد. جنوب سوریه نیز تحت سلطه گروه‌های شورشی محلی از جمله شبه‌نظامیانی به رهبری اقلیت دروزی است،.

هیات تحریر الشام، که قبلاً با القاعده مرتبط بود، تلاش کرده خود را به عنوان جنبشی میانه‌رو معرفی کند که به دنبال حفظ حقوق اقلیت‌های زیادی در سوریه، از جمله مسیحیان، دروزی‌ها و علویان و اقلیت شیعه است.که پایه قدرت آقای اسد را تشکیل می‌داد.

تحلیلگران می‌گویند، اگر این گروه، که توسط ایالات متحده به عنوان سازمان تروریستی شناخته شده به وعده‌اش عمل نکند، ممکن است جنگ داخلی را طولانی کند: شبه‌نظامیانی از اقلیت‌های مختلف ممکن است مجبور به دفاع از مناطق خود در برابر حکومت مرکزی جدید شوند.

برت گفت: “شما نمی‌توانید به مردم بگویید که در امان هستند: آنها باید به آن باور داشته باشند… به همین دلیل رفتار تحریرالشام و همه کسانی که در شهرهای آزاد شده مسلح هستند — بسیار مهم است.”

انتظار می‌رود قدرت‌های خارجی مانند ایران، ترکیه، روسیه و ایالات متحده، که طرف‌های مختلفی از درگیری را حمایت می‌کنند، برای حفظ نفوذ خود در دوران جدید فشار بیاورند، و این ممکن است منازعات داخلی سوریه را طولانی کند.

نقش و نیات ژنرال‌ها و روسای امنیتی سابق اسد نیز همچنان نامشخص است. آنها می‌توانند در هر بازی قدرت جدیدی مانند همتایانشان در کشورهایی که رهبرانشان در سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۲ سرنگون شدند، نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کنند.

پس از سقوط حسنی مبارک در مصر در سال ۲۰۱۱، رهبران نظامی همچنان بر سرعت انتقال سیاسی کنترل داشتند. بعد از برگزاری انتخابات، نظامیان در کودتایی مردمی در سال ۲۰۱۳ قدرت را باز پس گرفتند و محمد مرسی، اولین رئیس‌جمهور منتخب آزاد مصر را برکنار کردند. مرسی که اسلام‌گرا بود، به دلیل حاکمیت سخت‌گیرانه خود بسیاری از مصری‌ها را خشمگین کرد و باعث شد عده‌ای از آنها به فرایند دموکراتیک بی‌اعتماد شوند.

در لیبی نیز پس از برکناری سرهنگ معمر قذافی در سال ۲۰۱۱، انتخابات برگزار شد، اما سه سال بعد با شروع جنگ داخلی، کشور به چند قسمت تقسیم شده است.

در یمن، خروج علی عبدالله صالح از قدرت در سال ۲۰۱۲ نیز به جنگ داخلی منجر شد که به حوثی‌ها، اجازه داد پایتخت را به تصرف درآورند.

برای سال‌ها، تونس به عنوان موفق‌ترین کشور از بهار عربی شناخته می‌شد و پس از سقوط زین العابدین بن علی، چندین انتخابات برگزار کرد. اما تونس در سال ۲۰۲۱ به زمانی که رئیس‌جمهور قیس سعید محدودیت‌ها بر قدرت خود را برداشت و کنترل بیشتری بر رسانه‌ها، دستگاه قضایی و مقامات انتخاباتی اعمال کرد حکومت یک‌نفره بازگشت.

با توجه به پیچیدگی تحولات داخلی سوریه، برخی معتقدند که خروج بشار اسد احتمالاً شکاف‌هایی را که جنگ ۱۳ ساله در کشور بر  گذاشته را به جای ترمیم، عمیق‌تر خواهد کرد.

اما تحلیلگران دیگری می‌گویند که به دلیل تجربه جنگی سوری‌ها، ممکن است آنها بتوانند آنچه را که همتایانشان در مصر و جاهای دیگر نتوانستند، به دست بیاورند.

طبق گفته سصنم وکیل، رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه تحقیقاتی چتم هاوس لندن، یکی از پیامدهای تأثیرگذار این همه سال درد و رنج این است که سوری‌ها فرصت بیشتری برای آمادگی برای این لحظه و بررسی نحوه مدیریت دوره گذار پس از اسد داشته‌اند.

او گفت: “این چیزی است که این لحظه را برای سوریه متمایز می‌کند.”

اما فعلاً، بسیاری از سوری‌ها می‌گویند که می‌خواهند از شادی ناشی از برکنار بشار اسد لذت ببرند.

بشار اسد حکومتی ظالمانه را هدایت کرد که صدها هزار مخالف را به زندان‌های کثیف و شلوغی انداخت که در آنجا هزاران نفر شکنجه و کشته شدند. نیروهای اسد هزاران بمب بشکه‌ ای بر روی شهروندان خود پرتاب کردند و برخی از آنها را هدف سلاح‌های شیمیایی قرار دادند.

پافشاری او برای باقی ماندن در قدرت در سال ۲۰۱۱ به جنگ داخلی خونینی انجامید که میلیون‌ها نفر را آوار و بخش‌های زیادی از کشور را ویران کرد و به رشد گروه‌های تروریستی مانند داعش انجامید.

هاشم السوفی، کارمند سابق سوری که در اوایل جنگ دستگیر و شکنجه شد و بعدها به خاطر نگرانی از جانش به همراه خانواده‌اش به اروپا پناه برد، گفت: “صرف‌نظر از آنچه که در آینده پیش بیاید، نمی‌تواند بدتر از رژیم بشار اسد باشد.”

السوفی در یک مصاحبه تلفنی افزود: “بله، نگرانی‌هایی برای آینده وجود دارد. اما در عین حال، من اعتقاد دارم که ما از این مرحله عبور خواهیم کرد. زیرا مردم سوریه در این ۱۳ سال درس های بسیاری آموخته اند.”
آینده سوریه و منطقه پر از عدم قطعیت است. در خارج و داخل در حالی که اکثر سوری‌ها، از جمله میلیون‌ها تبعیدی که از لبنان، ترکیه و سایر مناطق در حال بازگشت به سوی خانه‌هایشان هستند، خوشحالند، سرنوشت بسیاری از کردهایی که قبلاً توسط ترکیه از عفرین و دیگر مناطق شمالی اخراج شده‌اند، چندان روشن نیست. در شمال، برخوردهایی بین گروه‌های مسلح ارتش ملی سوریه که مورد حمایت ترکیه هستند و نیروهای دموکراتیک سوریه که عمدتاً کرد هستند، در جریان است. مظلوم عبدی فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه، اعلام کرد که دولت او از سقوط رژیم اسد و هماهنگی با هیئت تحریر الشام خوشنود است، اما کردها و ترکیه باید به توافقی برسند که موجب بروز خشونت بیشتر در داخل و خارج از مرزهای سوریه نشود.

آیا علیرغم پیچیدگی وضع سیاسی و رفتار گروهای درگیر در سوریه ، رویای السوفی و میلیون ها سوری که بعد از سقوط دیکتاتور چشم انتظار تحول دمکراتیک در سوریه هستند عینیت خواهد یافت؟