بشار اسد، رئیس‌جمهور برکنارشده سوریه، روز یکشنبه ۸ دسامبر ۲۰۲۴ پس از تصرف دمشق توسط شورشیان و پایان حکومت ۵۰ ساله خاندان اسد، از قدرت کنار رفت. به گزارش گاردین این رویداد نه‌تنها سوریه، بلکه معادلات خاورمیانه را نیز متحول کرد. این گزارش مروری است بر زندگی بشار اسد، مسیر به قدرت رسیدن او، و سقوط حکومتی که برای دهه‌ها با سرکوب و خشونت همراه بود.
سال‌های اولیه: پزشکی که رئیس‌جمهور شد
بشار اسد، فرزند حافظ اسد، در ابتدا به عنوان یک پزشک چشم‌پزشک فعالیت می‌کرد و علاقه‌ای به سیاست نداشت. پس از مرگ برادر بزرگ‌ترش باسل در سال ۱۹۹۴، او به عنوان جانشین پدرش برگزیده شد و مسیر زندگی‌اش تغییر کرد.
در سال ۲۰۰۰، پس از مرگ حافظ اسد، بشار به عنوان رئیس‌جمهور جدید سوریه انتخاب شد. او در ابتدا تصویری متفاوت از پدرش ارائه داد. با همسر بریتانیایی-سوری خود، اسماء اسد، که در دنیای سرمایه‌گذاری فعالیت داشت، تلاش کرد چهره‌ای مدرن و اصلاح‌طلب از خود نشان دهد.
ابتدای ریاست‌جمهوری: امید به اصلاحات؟
در سال‌های ابتدایی، بشار وعده اصلاحات اقتصادی داد و تلاش کرد با غرب روابط بهتری برقرار کند. اما این اصلاحات محدود، تنها به نفع نخبگان نزدیک به حکومت تمام شد. او همچنین با استفاده از سرکوب مخالفان، نشان داد که راه پدرش را در پیش گرفته است.
تبدیل به دیکتاتور: سرکوب‌های بی‌رحمانه
با آغاز اعتراضات مردمی در سال ۲۰۱۱، که با الهام از بهار عربی در منطقه شکل گرفت، حکومت بشار اسد به شدت پاسخ داد. نیروهای امنیتی تحت فرماندهی ماهر اسد، برادر بشار، معترضان را سرکوب کردند و شبه‌نظامیان شبیحه به عنوان جوخه‌های مرگ فعال شدند.
در همین دوران، هزاران نفر در زندان صیدنایا شکنجه و اعدام شدند. این زندان به “کشتارگاه انسانی” شهرت یافت. اسد همچنان خشونت‌های خود را به عنوان جنگ علیه تروریسم توجیه می‌کرد.
دخالت‌های خارجی: ایران، روسیه و حزب‌الله
پس از تشدید جنگ داخلی، ایران و روسیه به عنوان حامیان اصلی اسد وارد صحنه شدند. روسیه در سال ۲۰۱۵ نیروهای نظامی خود را برای حمایت از حکومت اسد به سوریه اعزام کرد. ایران نیز با استفاده از نیروهای حزب‌الله و مستشاران نظامی، از بقای رژیم حمایت کرد.
جنایات جنگی و استفاده از سلاح‌های شیمیایی
یکی از جنجالی‌ترین موارد در دوران حکومت بشار، استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه غیرنظامیان بود. در حملات به مناطق غوطه شرقی و خان‌شیخون، صدها نفر کشته شدند. این اقدامات با محکومیت جهانی مواجه شد، اما رژیم اسد همچنان به خشونت‌های خود ادامه داد.
اقتصاد فروپاشیده و وابستگی به حمایت خارجی
در طول ۱۳ سال جنگ داخلی، اقتصاد سوریه به شدت آسیب دید. کشور به شدت به کمک‌های خارجی وابسته شد و مناطق مختلف تحت نفوذ نیروهای ترکیه، آمریکا، ایران و روسیه قرار گرفتند.
ظهور و سقوط داعش: تغییری در تمرکز بین‌المللی
با ظهور گروه داعش در سال ۲۰۱۳، توجه جهانی از خشونت‌های رژیم اسد به سمت تهدید این گروه معطوف شد. این تغییر تمرکز به بشار فرصت داد تا با کمک حامیانش کنترل مناطقی از کشور را باز پس گیرد.
سقوط حکومت اسد: پیشروی سریع شورشیان
از اواخر نوامبر ۲۰۲۴، شورشیان به رهبری هیئت تحریر الشام پیشروی خود را آغاز کردند و به سرعت شهرهای حلب، حمص و دمشق را تصرف کردند. با سقوط دمشق در ۸ دسامبر، بشار اسد از کشور فرار کرد و به روسیه پناه برد.
چالش‌های پیش رو: آینده سوریه
با سقوط حکومت اسد، سوریه وارد دوره‌ای جدید شده است. گروه‌های مختلف شورشی، از جمله هیات تحریر شام، باید برای ایجاد یک حکومت انتقالی همکاری کنند. اما اختلافات میان این گروه‌ها و دخالت‌های خارجی همچنان تهدیدی برای ثبات کشور است.
پایان یک دوران و آغاز آینده‌ای نامشخص
سقوط بشار اسد پایان دوره‌ای از خشونت و سرکوب در سوریه است. اما بازسازی این کشور، ایجاد صلح پایدار و مقابله با تهدیدهای جدید، چالش‌هایی بزرگ برای مردم سوریه و جامعه جهانی خواهد بود.
این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ خاورمیانه است و پیامدهای آن برای سال‌ها احساس خواهد شد.
یک پاسخ
حرف ندارد.