مقدمه
تناقضات سیاست تغییرات اقلیمی و انرژی، بار دیگر در کنفرانس جهانی آب و هوایی کاپ ۲۹ در باکو، در معرض نمایش قرار گرفت. درحالی که پیش بینی ها حاکی از این است که سال ۲۰۲۴، رکورد گرمای بی سابقه سال ۲۰۲۳ را خواهد شکست و گرمترین سال جهان خواهد شد.
برپایه چنین واقعیتی می بایستی وظیفه اصلی این کنفرانس، موضوع گرمایش جهانی می بود. اما برعکس علی اف رئیس جمهور آذربایجان کشور میزبان کاپ ۲۹ در سخنرانیش تاکید نمود “نفت و گاز هدیه ای از جانب خداوند” است و در ادامه نیز بیان داشت “نباید کشورها را به دلیل در اختیار داشتن این منابع و یا عرضه آنها به بازار سرزنش کرد، چرا که بازار و مردم به این منابع نیاز دارند”.
علی اف تنها نبود، بلکه متحد قدرتمندی نیزداشت. بنا به گزارش سایت اخبار روز:
“عربستان سعودی نیز نقش مخربی در مذاکرات ایفا کرد. به گفته منابع داخلی، یکی از مقامات سعودی تلاش کرد تا متنی کلیدی را بدون مشورت کامل تغییر دهد و چندین بار سعی کرد مراجع مربوط به “گذار از سوخت‌های فسیلی” را حذف کند”
واقعیت این است که انتخاب باکو به عنوان محل برگزاری کنفرانس، خود نمایشگر منطق عملکردهای متفاوت در عرصه سیاست تغییرات اقلیمی و انرژی است. در یکسو طرفداران سنتی قدرت سیاسی که هنوز سوخت فسیلی مانند نفت، گاز طبیعی و ذغال سنگ را منابع اصلی انرژی در جهان می دانند، قرار دارند و در نقطه مقابل به دلیل بحران های تهدیدکننده تغییرات اقلیمی ائتلافی از ساکنان جزایر پاسیفیک، کشورهای مترقی اروپایی، امریکای جنوبی و لاتین و آفریقا، جوامع مدنی سازمان یافته و رسانه ها با حساسیت ویژه در این رابطه.
شرایط پرخطر ژئوپلیتیک کنونی
واقعیت این است که جهان ما اکنون در شرایط دیگری از زمان انعقاد پیمان پاریس قرار دارد. دینامیسم روابط بین المللی در حال حاضر به جای همکاری متقابل، رقابت است و مهمترین عرصه این رقابت اکنون میان چین و آمریکا است.
اگر هنوز در کاپ ۲۸ در دبی براساس روابط دوستانه “جان کری” و “شی سن هو” نمایندگان آمریکا و چین در کتفرانس، ما شاهد ابتکار عمل آنها، در جهت کاهش متان و سه برابر کردن ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر بودیم و این همکاری نیز سنگ بنای موفقیت کم رمق این کنفرانس بود. در کاپ ۲۹ هر دو کشور چین و آمریکا دچار انفعال بودند.
اکنون با پیروزی دونالد ترامپ و خروج احتمالی آمریکا از پیمان پاریس، جهان با وضعیت چالش برانگیزی در رابطه با سیاست های آینده تغییرات اقلیمی مواجه خواهد بود و از سوی دیگر رقابت سهمگین آمریکا با چین، یک چالش مهم ژئوپلیتیک کنونی است.
شکی در این نیست که فارغ از این رقابت ها می توان به موضوع تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی پرداخت و قدمی به جلو گذاشت، هر چند بسیار دشوار خواهد بود.
بن بست کنفرانس های تغییر اقلیم و فراخوان برای بازنگری
کنفرانس های جهانی تغییر اقلیم که هر ساله برگزار می شوند، سال بسال پیچیده تر می شوند. در این کنفرانس ها مذاکرات بی شماری با قواعد پیچیده تکنیکی که هر سال به سال دیگر منتقل می شود ، انجام می گردد.
مهمترین مسئله این است که بخش عمده این مذاکرات در هفته اول کنفرانس پوشیده از انظار همگانی جاری است و شبانه روز در باره جزئیات بحث می شود. در هفته دوم ده ها هزار شرکت کننده در کنفرانس در یک مسابقه سخت، باید تمامی اجزای این مذاکرات را جمع بندی نمایند و برای گنجاندن در دستور جلسه تصمیم گیری کنند. به طور معمول در این کنفرانس ها یرای توافق برسر نتیجه گیری ها، به تمدید زمان کنفرانس نیاز است.
“توماس ظهتنر” در کتابش تحت عنوان “اروپا در گوشه رینگ” می نویسد:
“برای یک نظاره گر از بیرون، جر و بحث های غیرشفاف در کنفرانس ها، این نتیجه را القا می کند، که گویا بحث بر سر دو سیاره مختلف است. در یک سو سیاره کاپ قرار دارد که شرکت کنندگان در گروه های کاری مختلف با استفاده از پروسه چانه زنی های دیپلوماتیک به یک نتیجه ای دست یابند. در سوی دیگر اما سیاره ای که در اثر گرمایش جهانی درخطر است و باید راه حل سیاسی برای حفاظت از این سیاره در سطح گلوبال یافت. مابین این دو سیاره مصلحت های ژئوپلیتیکی و چالش های نظام چند جانبه حاکم است.
واقعیت این است که سه دهه از عمر کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی می گذرد. تورم موافقت نامه های چندجانبه و دیگر اسناد بین المللی، عملی نشدن مفاد موجود، چند پارگی ساختارها و نهادهای بین المللی و ناهماهنگی و عدم همکاری بازیگران بین المللی، دلایل اصلی عدم موفقیت است.
در شرایط رقابت های فشرده کنونی در عرصه بین المللی، بدون بازنگری در سازوکارهای کنفرانس جهانی تغییر اقلیم نمی توان به راه حلی در رابطه با گرمایش جهانی دست یافت.
در شروع کاپ ۲۹ گروهی از دانشمندان و رهبران جهانی در نامه‌ای سرگشاده، پیشنهاد اصلاحات بنیادین در برنامه های کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل به سایمون استیل، مدیر کنوانسیون چارچوب تغییر اقلیم در سازمان ملل متحد، ارائه دادند. اشخاص برجسته در این گروه بان کی‌مون، دبیرکل سابق سازمان ملل متحد، مری رابینسون، رئیس‌جمهور سابق ایرلند، کریستیانا فیگورس، رئیس سابق بخش تغییرات اقلیمی سازمان ملل، و یوهان روکستروم، دانشمند برجسته حوزه اقلیم هستند. این هفت پیشنهاد عبارتند از: لزوم پیگیری دقیق تأمین مالی آب و هوایی، یکپارچه سازی آخرین شواهد علمی و اقدام قاطع در زمینه برابری، عدالت و کاهش فقر.
