گزارش نیویورکتایمز از گفتوگوهای محرمانه مادورو و ترامپ بر سر منابع طبیعی ونزوئلا
در حالی که فضای سیاسی ونزوئلا پس از اعطای جایزه نوبل صلح به رهبر راستگرای مخالفان، ماریا کورینا ماچادو، همچنان ملتهب است، گزارش تازهای از روزنامه نیویورک تایمز ابعاد جدیدی از روابط پشت پرده میان کاراکاس و واشنگتن را فاش کرده است. به نوشته این روزنامه، دولت نیکولاس مادورو طی ماههای گذشته تلاش کرده بود با ارائه امتیازهای گسترده اقتصادی به دولت دونالد ترامپ، از بروز درگیری نظامی با ایالات متحده جلوگیری کند.
بر اساس این گزارش، که بر پایه گفتوگو با بیش از دوازده منبع آگاه از دو سوی مذاکره تنظیم شده، مادورو در تماسهای غیرعلنی با مقامات آمریکایی پیشنهاد کرده بود تمام پروژههای نفت و طلا در ونزوئلا برای شرکتهای آمریکایی با شرایط ویژه و ترجیحی گشوده شود. افزون بر این، دولت کاراکاس آمادگی داشت بخشی از صادرات نفتی خود به چین را به سوی بازار آمریکا منحرف کرده و تعداد قراردادهای موجود با شرکتهای چینی، ایرانی و روسی در حوزه انرژی و معادن را کاهش دهد.
این پیشنهاد در حالی مطرح شد که در ماه اوت، دونالد ترامپ تحت نفوذ وزیر خارجهاش مارکو روبیو، تصمیم گرفت سیاست تقابل مستقیم با کاراکاس را در پیش گیرد. طبق گزارش نیویورک تایمز، در همان زمان بود که کاخ سفید دولت مادورو را «کارتل تروریسم و مواد مخدر» خواند و سپس ناوهای آمریکایی را در دریای کارائیب مستقر کرد. این اقدام به حملات دریایی علیه شناورهایی منسوب به «قاچاق مواد مخدر» منجر شد که بنا بر آمار رسمی ایالات متحده از اوایل سپتامبر تا کنون دستکم ۲۱ کشته بر جای گذاشته است.
منابع در برابر بقا
به گفته منابع مورد استناد روزنامه آمریکایی، پیشنهاد مادورو آخرین تلاش او برای جلوگیری از رویارویی نظامی بود. اما واشنگتن با رد این امتیازها، ارتباط مستقیم با دولت ونزوئلا را در هفته گذشته قطع کرده است. تنها تماس رسمی میان دو کشور اکنون به پروازهای بازگرداندن مهاجران ونزوئلایی از آمریکا محدود میشود.
در کاراکاس و واشنگتن هیچ مقام رسمی حاضر نشده جزئیات این مذاکرات را تأیید یا رد کند، اما تحلیلگران آمریکای لاتین این تلاش را نشانهای از تغییر بنیادین در سیاست منابع طبیعی ونزوئلا میدانند؛ تغییری که با اصول «حاکمیت ملی بر نفت و طلا» که در دوران هوگو چاوز بنیانگذاری شده بود، مغایرت دارد.
عقبنشینی از آرمانهای چاوز
واقعیت این است که دولت مادورو پیش از این نیز در سایه فشار تحریمهای فلجکننده آمریکا، از بسیاری از اصول اقتصادی دوران چاوز فاصله گرفته بود. در چند سال اخیر، دولت کاراکاس با آزادسازی تدریجی اقتصاد، لغو کنترل قیمتها، پذیرش دلار آمریکا به عنوان ابزار پرداخت، و خصوصیسازی برخی شرکتهای دولتی، زمینه بازگشت محدود سرمایهگذاری خصوصی را فراهم کرده است. پیشنهاد جدید به واشنگتن را میتوان ادامه منطقی همین روند دانست، اما در ابعادی که میتوانست ساختار سنتی اقتصاد دولتی ونزوئلا را دگرگون کند.
جاهطلبی ترامپ و رویای سقوط مادورو
نیویورک تایمز در گزارش خود مینویسد که دولت ترامپ پس از رد پیشنهاد کاراکاس، در پی افزایش فشارهای نظامی و اقتصادی برای سرنگونی مادورو بوده است. واشنگتن در عین حال تلاش دارد با تقویت مخالفان داخلی، از جمله ماریا کورینا ماچادو، مسیر انتقال قدرت به دولتی نزدیک به خود را هموار کند.
دولت ونزوئلا اما ایالات متحده را متهم میکند که به بهانه مبارزه با قاچاق مواد مخدر، در واقع در پی تغییر رژیم در کاراکاس است. در همین راستا، رسانههای دولتی ونزوئلا حضور نظامی فزاینده آمریکا در دریای کارائیب را نشانهای از «تدارک تجاوز نظامی» توصیف کردهاند.
وعدههای طلایی مخالفان به واشنگتن
در سوی دیگر، رهبر اپوزیسیون، ماریا کورینا ماچادو، که چند روز پیش جایزه نوبل صلح را از آن خود کرد، آشکارا از آمادگی برای همکاری اقتصادی با ایالات متحده سخن گفته است. او در نشست ماه ژوئن با گروهی از سرمایهگذاران آمریکایی وعده داد که در صورت بهدست گرفتن قدرت، از «همان روز نخست» شرایطی استثنایی برای شرکتهای آمریکایی فراهم کند. به گفته او، ارزش بالقوه این فرصتها ۱.۷ تریلیون دلار خواهد بود و «ونزوئلای آزاد و دموکراتیک، به مهمترین متحد استراتژیک آمریکا در منطقه بدل میشود».
تحلیلگران بر این باورند که واشنگتن، در صورت سقوط مادورو، بهسادگی میتواند از ماچادو برای تثبیت نفوذ اقتصادی خود در آمریکای جنوبی بهره گیرد — سناریویی که با برنامه «احیای نفوذ آمریکا در نیمکره غربی» در دولت ترامپ همخوانی دارد.
طلای سیاه و وابستگی نوین
در حال حاضر، ونزوئلا حدود یک میلیون بشکه نفت در روز تولید میکند؛ رقمی که در سال ۲۰۱۳ نزدیک به دو و نیم میلیون بشکه بود. بخش اعظم صادرات نفت کشور به چین میرود، در حالی که شرکت آمریکایی شورون با مجوز ویژهای از تحریمها معاف شده و روزانه حدود ۱۰۸ هزار بشکه نفت از ونزوئلا به ایالات متحده صادر میکند. کارشناسان بر این باورند که در صورت لغو تحریمها و تزریق سرمایه خارجی، ظرفیت تولید نفت ونزوئلا میتواند به سرعت افزایش یابد.
به همین دلیل است که بسیاری از ناظران، پیشنهاد مادورو را نوعی معامله سیاسی برای بقا میدانند: باز کردن درهای اقتصاد ملی به روی آمریکا در برابر تضمین ثبات سیاسی و لغو فشارهای خارجی. با این حال، شکست این گفتوگوها و تداوم سیاست فشار حداکثری نشان میدهد که کاخ سفید به دنبال چیزی فراتر از امتیاز اقتصادی است — تغییر قدرت در کاراکاس.
میراث متناقض چپ ونزوئلا
دولت مادورو که روزگاری با شعار «مبارزه با امپریالیسم» بر سر کار آمد، اکنون در موقعیتی قرار گرفته است که برای نجات اقتصاد فروپاشیده و حفظ حاکمیت خود، به امتیاز دادن به همان قدرتی متوسل شده است که آن را «دشمن تاریخی مردم آمریکای لاتین» مینامید. از سوی دیگر، مخالفان راستگرای او وعده میدهند که با بازگرداندن سرمایهگذاران آمریکایی، رفاه و ثبات را به کشور بازخواهند گرداند — هرچند این رفاه به بهای واگذاری مجدد منابع طبیعی کشور به شرکتهای خارجی خواهد بود.
گزارش نیویورکتایمز در پایان یادآور میشود که در حال حاضر هیچ گفتوگوی رسمی میان کاراکاس و واشنگتن در جریان نیست، اما احتمال ازسرگیری مذاکرات پس از نشست صلح خاورمیانه در شرمالشیخ منتفی نیست. مادورو با دقت اوضاع جهانی را زیر نظر دارد: اگر ترامپ بتواند از طریق طرح صلح غزه خود را به عنوان «میانجی صلح جهانی» معرفی کند، شاید بار دیگر فرصت مذاکرهای تازه با کاراکاس فراهم شود — مذاکرهای که این بار نه فقط بر سر نفت و طلا، بلکه بر سر آینده سیاسی کل آمریکای لاتین خواهد بود.
