توافق اتحادیه اروپا و کشورهای مرکوسور، پس از بیش از بیست سال مذاکره، بار دیگر به گرهای سیاسی بدل شده است که فراتر از یک قرارداد تجاری ساده عمل میکند. آنچه امروز در بروکسل، رم و برازیلیا جریان دارد، نه صرفاً اختلاف بر سر تعرفهها، بلکه کشاکشی بر سر توزیع منافع، حفاظت اجتماعی و جایگاه اروپا در نظمی جهانی است که بیش از پیش با رقابتهای ژئواقتصادی و سیاستهای یکجانبه شکل میگیرد.
اولتیماتوم لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیسجمهور برزیل، واکنشی است به سالها امتیازدهی کشورهای آمریکای لاتین در مذاکراتی که، به گفته خود آنها، اغلب به سود طرف اروپایی پیش رفته است. در مقابل، مخالفت دولتهایی چون فرانسه و ایتالیا—از جمله وتوی دولت جورجیا ملونی—نشان میدهد که اتحادیه اروپا حتی زمانی که از تجارت آزاد دفاع میکند، در عمل گرفتار تضادهای درونی خود است: میان منافع کشاورزان و صنایع صادراتمحور، میان ادعای دفاع از استانداردهای اجتماعی و زیستمحیطی و فشار لابیهای قدرتمند، و میان سیاست مشترک اروپایی و ملاحظات ملی.
از این منظر، توافق مرکوسور به آینهای از بحران تصمیمگیری در اتحادیه اروپا بدل شده است. اتحادیهای که از یکسو خود را مدافع چندجانبهگرایی معرفی میکند و از سوی دیگر، در برابر نگرانیهای مشروع درباره معیشت کشاورزان، شرایط کار، و نابرابریهای ساختاری در زنجیرههای تولید جهانی، پاسخی منسجم ارائه نمیدهد. این تناقضها نهتنها روند امضای توافق را کند کردهاند، بلکه پرسشهای جدیتری درباره جهتگیری اجتماعی سیاست تجاری اروپا پیش میکشند.
دو متن پیشِ رو این وضعیت بنبستگونه را از دو زاویه مکمل بررسی میکنند: نخست، از دید کشورهای مرکوسور و فشار سیاسی برزیل برای پایاندادن به مذاکراتی فرسایشی؛ و دوم، از درون اتحادیه اروپا، جایی که منافع متعارض کشاورزی و صنعت—بهویژه در ایتالیا—نشان میدهد چرا حتی توافقهایی که با نام «تجارت آزاد» پیش میروند، بدون پاسخ به مسئله عدالت اقتصادی و اجتماعی، به آسانی به اجماع نمیرسند.
تجارت با آمریکای لاتین
چرا ایتالیا توافق مرکوسور را متوقف کرده است
نوشته ی: مایکل براون
دولت راستگرای جورجیا ملونی در کشاکش لابیها گرفتار شده است: خواستههای کشاورزان با منافع صنعت کاملاً متفاوت است.
در واقع همهچیز از پیش نهایی شده به نظر میرسید. قرار بود در ۲۰ دسامبر، رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فوندرلاین، توافق تجاری مرکوسور را با کشورهای آرژانتین، برزیل، پاراگوئه و اروگوئه امضا کند. اما این امضا فعلاً انجام نخواهد شد؛ بهدلیل مخالفت چند کشور در شورای اروپاییِ سران دولتها که روز پنجشنبه در بروکسل تشکیل جلسه داد.
در کنار دولتهای مخالفِ لهستان، مجارستان و فرانسه، اخیراً دولت ایتالیا به رهبری نخستوزیر پسافاشیست، جورجیا ملونی، نیز به این صف پیوست و بدینترتیب «اقلیت مسدودکننده» لازم در شورای اروپایی شکل گرفت. ملونی خواستار مذاکرات بیشتر برای تقویت حفاظت از کشاورزان اروپایی در برابر «رقابت ناعادلانه» است. او چند روز پیش از اجلاس اروپایی، تلفن را برداشت و نگرانیهای خود را مستقیماً با رئیسجمهور برزیل، لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، در میان گذاشت.
خودِ لولا خلاصهای از این گفتوگوی تلفنی ارائه داد: «من با ملونی صحبت کردم و او به من توضیح داد که مخالف این توافق نیست، بلکه بهخاطر کشاورزان ایتالیایی در وضعیت خاصی از نظر سیاسی قرار دارد؛ با این حال مطمئن است که میتواند آنها را برای موافقت قانع کند»، رئیسجمهور برزیل چنین گزارش داد.
لولا با اشاره به دشواری ملونی در برابر کشاورزان، بیراه هم نمیگوید. ائتلاف راستگرایی که در رم حکومت میکند، در اتحادیه بزرگ و قدرتمند کشاورزان ایتالیا، «کولدیرتی» (Coldiretti)، یک متحد سیاسی مهم دارد. رئیس کولدیرتی، اتوره پراندینی، رفتوآمد دائمی به وزارت کشاورزی دارد؛ وزیر کشاورزی، فرانچسکو لولوبریجیدا، و خودِ ملونی نیز بارها مهمانان ستارهای کنگرهها و گردهماییهای بزرگ این اتحادیه بودهاند.
هشدار کشاورزان نسبت به محصولات آمریکای لاتین
توافق مرکوسور کاهش شدید تعرفهها—در حدود ۹۰ درصد—را میان چهار کشور آمریکای جنوبی و اتحادیه اروپا، هم برای محصولات صنعتی و هم برای محصولات کشاورزی، پیشبینی میکند. این موضوع خاری در چشم کشاورزان اروپایی است؛ همانگونه که اعتراضات شدید بیش از ۱۰ هزار معترض در روز پنجشنبه در بروکسل نشان داد. کشاورزان نگراناند که در آینده گوشت گاو و مرغ، شکر و برنجِ آمریکای جنوبی بازارهای اروپا را اشباع کند.
کولدیرتی در این توافق از «نبودِ تقارن و عمل متقابل» میان دو طرف سخن میگوید؛ امری که بهزعم این اتحادیه نهتنها به رقابت ناعادلانه میانجامد، بلکه «خطرات بالقوهای برای سلامت مصرفکنندگان» نیز در پی دارد: «کافی است به استفاده از آنتیبیوتیکها و دیگر مواد بهعنوان محرک رشد در واحدهای پرورش دام در کشورهای آمریکای جنوبی فکر کنیم، یا به کاربرد گسترده آفتکشهایی که سالهاست در اروپا ممنوع شدهاند»، کولدیرتی چنین اعتراض میکند.
به گفته این اتحادیه، حتی ممنوعیتهای موجود اتحادیه اروپا در زمینه آفتکشها نیز از سوی طرفهای آمریکای جنوبی بهسادگی دور زده میشود؛ بیدلیل نیست که ۹۰ درصد واردات محصولات کشاورزی از کشورهای مرکوسور از طریق بندر روتردام انجام میگیرد، زیرا بهزعم کولدیرتی «در آنجا کمبود کاملِ کنترلها وجود دارد و همهچیز وارد میشود».
از نظر ملونی، بنابراین باید بندهای حمایتیِ توافق مرکوسور تقویت و بازنگری شوند. اما این موضع نهتنها مخالفت حامیان توافق در اروپا—برای مثال آلمان و اسپانیا—را برانگیخته، بلکه با مقاومت نهادهای ذینفوذ داخلی نیز روبهرو شده است؛ نهادهایی که دستکم به اندازه کولدیرتی قدرتمند هستند.
در رأس آنها اتحادیه صنعتگران ایتالیا، «کونفیندوستریا» (Confindustria)، و شاخه صنایع غذایی آن، «فدرآلیمنتاری» (Federalimentari)، قرار دارند. بهویژه محصولات غذاییِ فرآوریشده صنعتی—از پاستا گرفته تا کنسروهای گوجهفرنگی—جزو مهمترین اقلام صادراتی ایتالیا هستند. فدرآلیمنتاری، برخلاف اتحادیه کشاورزان، بندهای حفاظتیِ پیشبینیشده در توافق را «محکم و کارآمد» ارزیابی کرده است؛ امری که نارضایتی کولدیرتی را برانگیخته است. اکنون این بر عهده نخستوزیر ملونی است که چه در صحنه بینالمللی و چه در داخل کشور، این معادله دشوار و بهظاهر حلناشدنی را به سرانجام برساند.
برزیل به اتحادیه اروپا اولتیماتوم داد: یا توافق مرکوسور، یا هیچ
نوشته: سِون هانف شتَنگل رویس
لولا اعلام کرد در صورت نرسیدن به توافق سریع، در دوره ریاستجمهوری او قراردادی امضا نخواهد شد؛ کشورهای اروپایی از امتیاز بیشتری برخوردار شدهاند
برازیلیا- لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیسجمهور برزیل، به اتحادیه اروپا (EU) برای امضای توافق تجاری با مرکوسور اولتیماتوم داد. لولا روز ۱۷ دسامبر اعلام کرد اگر این توافق «همین حالا» نهایی نشود، در طول دوره ریاستجمهوری او دیگر قراردادی در کار نخواهد بود. این اظهارات در آستانه نشست ششماهه سران مرکوسور مطرح شد؛ نشستی که قرار است در شهر فوز دو ایگواسو در جنوب برزیل برگزار شود.
لولا تأکید کرد که برزیل و دیگر کشورهای عضو مرکوسور در جریان مذاکرات امتیازهای قابلتوجهی دادهاند. به گفته او، شرایطی که تاکنون مورد توافق قرار گرفته، حتی برای اتحادیه اروپا مطلوبتر از کشورهای آمریکای جنوبی است. رئیسجمهور برزیل گفت مرکوسور «هر آنچه از نظر دیپلماتیک ممکن بود» را پذیرفته و از این توافق بهعنوان نشانهای از پایبندی به چندجانبهگرایی در فضایی بینالمللی که هرچه بیشتر با اقدامات یکجانبه شکل میگیرد، دفاع کرد.
رئیسجمهور برزیل ابراز امیدواری کرد که توافق طی روزهای آینده امضا شود. در غیر این صورت، برزیل موضع خود در قبال اتحادیه اروپا را سختتر خواهد کرد. به گفته لولا، روند کنونی در حال حاضر در شورای اتحادیه اروپا و پارلمان اروپا قرار دارد؛ جایی که همچنان اختلافات داخلی میان کشورهای عضو ادامه دارد.
در میان کشورهایی که مخالفت خود را با این توافق اعلام کردهاند، فرانسه و ایتالیا دیده میشوند. امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، اعلام کرده است اگر نهادهای اروپایی تلاش کنند این توافق را بدون اجماع گسترده به تصویب برسانند، کشورش «قاطعانه» با آن مخالفت خواهد کرد. نخستوزیر فرانسه، سباستین لکورنو، نیز در همین راستا گفت فرانسه در صورت تلاش کمیسیون اروپا برای تحمیل موافقت، در شورای اتحادیه اروپا علیه توافق رأی خواهد داد.
علاوه بر این، سنای فرانسه قطعنامهای تصویب کرده که از دولت میخواهد توافق را به دیوان دادگستری اتحادیه اروپا ارجاع دهد. چنین اقدامی میتواند امضای توافق را در جریان اجلاس مرکوسور مسدود کند. ایتالیا نیز ملاحظات و شروط خود را اعلام کرده است. جورجیا ملونی، نخستوزیر این کشور، امضای توافق را «زودهنگام» توصیف کرد و گفت ابتدا باید اقدامات اضافی برای حفاظت از کشاورزی اروپا اجرا شود.
در واکنش به نگرانیهای چندین کشور عضو، اتحادیه اروپا نسخه نهایی بندهای حفاظتی برای حمایت از کشاورزان اروپایی در برابر افزایش احتمالی واردات از مرکوسور را تصویب کرد. بر اساس این مقررات، کمیسیون اروپا موظف است در صورتی مداخله کند که واردات محصولات حساس بیش از هشت درصد نسبت به میانگین سه سال گذشته افزایش یابد یا کاهش چشمگیر قیمتها رخ دهد.
محصولاتی که مشمول این بندها میشوند شامل گوشت مرغ، گوشت گاو، تخممرغ، مرکبات و شکر هستند. اگر تأثیر منفی بر تولیدکنندگان اروپایی تشخیص داده شود، مزایای تجاری توافق میتواند بهطور موقت تعلیق شود. با این حال، پارلمان اروپا نتوانست خواسته خود را مبنی بر الزام تولیدکنندگان مرکوسور به رعایت همان استانداردهای تولیدی اتحادیه اروپا به کرسی بنشاند.
در عوض، کمیسیون اروپا متعهد شد بیانیهای تکمیلی درباره نزدیکسازی استانداردها منتشر کند؛ بهویژه در حوزههای رفاه حیوانات و استفاده از آفتکشها در کشورهای مرکوسور. بدینترتیب، سرنوشت این توافق همچنان به مناقشات سیاسی درون اتحادیه اروپا و نیز به موضعگیری قاطع دولت برزیل گره خورده است.
آغاز نشست سران مرکوسور امروز در برزیل
از روز شنبه در شهر فوز دو ایگواسو در برزیل، نشست سران دولتها و حکومتهای جامعهٔ مرکوسور آغاز شد. نمایندگان کشورهای آرژانتین، برزیل، پاراگوئه، اروگوئه و برزیل* درباره همکاریهای جاری سیاسی و اقتصادی این بلوک تجاری آمریکای جنوبی به رایزنی میپردازند.
لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیسجمهور برزیل، نشست ششماهه مرکوسور را با این جمله افتتاح کرد: «جهان تشنهٔ توافق با مرکوسور است.» او همچنین نسبت به حمله احتمالی ایالات متحده به ونزوئلا هشدار داد و گفت: «چنین حملهای یک فاجعه بهبار خواهد آورد.»
پس از بیش از ۲۵ سال مذاکره، توافق با اتحادیه اروپا (EU) همچنان در مرکز گفتوگوها قرار دارد؛ توافقی که در صورت امضا میتواند یکی از بزرگترین مناطق تجارت آزاد جهان را ایجاد کند. مذاکرات مربوط به این پیمان، که هدف آن تسهیل مبادلهٔ کالا و خدمات میان حدود ۷۸۰ میلیون نفر در مرکوسور و اتحادیه اروپا است، در هفتههای اخیر بهدلیل اختلافات درونی در اتحادیه اروپا با تنش همراه بوده است.
در ابتدا قرار بود این توافق در حاشیه همین نشست سران به امضا برسد، اما بهدلیل نرسیدن اتحادیه اروپا به اکثریت سیاسی لازم، این برنامه لغو شد.
این تعویق در بلوک آمریکای جنوبی موجب عدم اطمینان و سرخوردگی شده است؛ با این حال نمایندگان مرکوسور تأکید میکنند که مذاکرات با اتحادیه اروپا ادامه خواهد یافت. دیدگاه مرکوسور در اظهارات مقامهای ارشد آن بازتاب یافت. جرالدو آلکمین، معاون رئیسجمهور برزیل، بر اهمیت این توافق تأکید کرد و گفت: «امیدواریم این فقط یک وقفه کوتاه باشد، چرا که این توافق هم برای مرکوسور و هم برای چندجانبهگرایی اهمیت زیادی دارد. انتظار داریم هرچه سریعتر امضا شود.»
در مقابل، ماریو لوبتکین، وزیر خارجه اروگوئه، با لحنی انتقادی گفت: «مایلیم ناامیدی خود را از اینکه نتوانستیم توافق را طبق برنامه امضا کنیم، ابراز کنیم؛ موضوعی که ناشی از نبود اجماع داخلی در اتحادیه اروپا است.»
روبن رامیرس لسکانو، وزیر خارجه پاراگوئه، نیز تأکید کرد: «بسیار مهم است که این روند در فضای لازمِ اعتماد پیش برود و مفاد مندرج در توافق بهطور دقیق رعایت شود.»
در کنار بحث درباره توافق با اتحادیه اروپا، دستور کار نشست سران مرکوسور بر راهبردهای منطقهای و اولویتهای اقتصادی نیز متمرکز است. خاویر میلی، رئیسجمهور آرژانتین، و هیئت همراه او بر ضرورت گشودگی بیشتر منطقهای و تنوعبخشی به سیاست تجارت خارجی تأکید کردند. در همین راستا، سانتیاگو پنیا، رئیسجمهور پاراگوئه، هشدار داد: «ما نمیتوانیم خود را صرفاً به انتظار اتحادیه اروپا محدود کنیم.»
