ایالات متحده بامداد جمعه ۱۹ دسامبر از آغاز یک عملیات نظامی گسترده علیه مواضع و زیرساختهای گروه «دولت اسلامی» (داعش) در خاک سوریه خبر داد؛ عملیاتی که واشنگتن آن را پاسخی مستقیم به حمله ۱۳ دسامبر علیه نیروهای آمریکایی در منطقه پالمیرا اعلام کرده است. این حملات هوایی و توپخانهای، که تحت عنوان «عملیات حمله چشم شاهین» انجام میشود، بار دیگر وضعیت شکننده امنیتی سوریه و پیچیدگی معادلات نظامی در این کشور را برجسته کرده است.
پیت هگست، وزیر جنگ ایالات متحده، ساعاتی پس از اعلام آغاز عملیات در شبکههای اجتماعی گفت: «این آغاز یک جنگ نیست، بلکه اعلام انتقام است.» به گفته مقامهای آمریکایی، این حملات به دستور رئیسجمهور ایالات متحده و با هدف قرار دادن مراکز استقرار و لجستیک داعش انجام شده و قرار است تا بامداد شنبه ادامه یابد. واشنگتن مدعی است که این اقدام در چارچوب مقابله با تهدیدهای مستقیم علیه نیروهایش در سوریه صورت گرفته است.
بر اساس گزارش رسانههای محلی و منطقهای، تمرکز اصلی حملات ائتلاف تحت رهبری آمریکا بر مناطق بیابانی مَعَدان در حومه رقه، صحرای حماد در اطراف دیرالزور و کوه العَمور بوده است؛ مناطقی که به گفته منابع نظامی، از جمله محلهای تحرک و پناهگاههای داعش محسوب میشوند. همزمان، وزارت خارجه سوریه در بیانیهای اعلام کرد که دمشق «بر تعهد قاطع خود برای مبارزه با داعش و جلوگیری از ایجاد هرگونه پناهگاه امن برای این گروه در خاک سوریه» تأکید دارد و عملیات نظامی علیه این گروه را در هر نقطهای که تهدیدی ایجاد کند، تشدید خواهد کرد.
در عین حال، مقامهای اردنی احتمال دادهاند که این حملات با اطلاع یا موافقت دولت سوریه انجام شده باشد. گزارشها حاکی است که دولت دوفاکتوی سوریه در سالهای اخیر در چارچوب مبارزه با داعش، در مقاطعی با ایالات متحده همکاری کرده و تماسها و توافقهایی نیز در این زمینه صورت گرفته است.
با وجود این، ابهامهای مهمی پیرامون حمله ۱۳ دسامبر که مبنای این عملیات تلافیجویانه اعلام شده، همچنان باقی است. وزارت کشور سوریه اعلام کرده است که عامل این حمله عضو دستگاه امنیت داخلی سوریه بوده است. افزون بر این، مقامهای آمریکایی و سوری در گفتوگو با منابع رسانهای اذعان کردهاند که ارتباط این فرد با داعش بهطور کامل روشن نیست و خود این گروه نیز مسئولیت حمله را بر عهده نگرفته است.
این تناقضها و ابهامها، پرسشهایی جدی درباره ماهیت واقعی حمله پالمیرا و مبنای حقوقی و سیاسی عملیات گسترده آمریکا در سوریه ایجاد کرده است. در شرایطی که واشنگتن از یک سو وعده «پاسخ قاطع» داده و از سوی دیگر، پیوند عامل حمله با داعش همچنان اثبات نشده، حملات جدید میتواند به تشدید تنشها و پیچیدهتر شدن وضعیت امنیتی در سوریه بینجامد؛ کشوری که سالهاست صحنه تداخل منافع قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای است.
