بیانیه تازه حماس که آمادگی برای آزادی تمامی گروگانهای اسرائیلی را اعلام کرده، موجی از امید و انتظار برای توقف خشونت در غزه ایجاد کرده است. این اقدام در حالی صورت گرفته که هنوز ابهامهایی درباره مواضع حماس وجود دارد و واکنش اسرائیل و قدرتهای جهانی میتواند مسیر صلح را هموار یا پیچیده کند. پرسش اصلی این است: آیا این بار چرخ جنگ متوقف خواهد شد یا تجربههای تلخ گذشته دوباره تکرار خواهد شد؟ نیویورک تایمز در مقاله خود به جزئیات این بیانیه و پیامدهای احتمالی آن پرداخته است. این مقاله را می خوانید:
اخبار حماس امید میآورد، اما تضمینی برای صلح در غزه نیست
بیانیهی حماس الهامبخش خوشبینی برای پایان جنگ شد، اما به چندین عنصر از طرحی که آن را غیرقابلقبول دانسته بود، نپرداخت.
حماس روز جمعه اعلام کرد که آماده است تمامی گروگانهای اسرائیلی را که در غزه نگه داشته شدهاند و همچنین اجساد کسانی که جان باختهاند، آزاد کند. با این حال، روشن ساخت که همچنان مسائل بسیاری برای مذاکره باقی مانده است.
این گروه بخشهایی از طرح صلح رئیسجمهور ترامپ را پذیرفت، در حالی که به برخی عناصر مشخص آن که پیشتر رد کرده بود، از جمله شرط خلع سلاح، اشارهای نکرد. آقای ترامپ که با فشار شدید حماس و اسرائیل را به پذیرش طرح خود واداشته بود، گفت این تحول آتشبس در غزه را از همیشه نزدیکتر کرده و از اسرائیل خواست بمباران این نوار را متوقف کند.
اما پرسشهای زیادی باقی ماند و هنوز روشن نبود که آیا دو طرف قادر خواهند بود گامهای نهایی برای پایان جنگ نزدیک به دو سالهای که رنج عظیم غیرنظامیان در غزه را به دنبال داشته است، بردارند یا نه. مصاحبهها با فلسطینیان در نوار غزه نشان داده است که حمایت گستردهای از این پیشنهاد وجود دارد، به این امید که شاید بالاخره رهاییای از کارزار اسرائیلی که بیش از ۶۰ هزار نفر از غزیها را کشته، به ارمغان آورد.
آنچه باید بدانیم: «حماس چه گفت و چه نکاتی در بیانیه آن مبهم بود، واکنش رئیسجمهور ترامپ و اسرائیل چگونه بود، سایر کشورها چه واکنشی نشان دادند و آیا پیشتر به نقطهای نزدیک به گشایش رسیده بودیم؟»
حماس چه گفت؟
در بیانیهای در روز جمعه، حماس گفت که همهی گروگانهای اسرائیلی در غزه و اجساد کسانی را که جان باختهاند، «طبق فرمول مبادله مندرج در طرح رئیسجمهور ترامپ و به محض فراهم شدن شرایط میدانی برای مبادله» آزاد خواهد کرد.
اسرائیل بر این باور است که حدود ۲۰ گروگان زنده در غزه و اجساد حدود ۳۰ نفر دیگر وجود دارد. اگر حماس آنان را آزاد کند، طبق طرح ترامپ اسرائیل موظف است ۲۵۰ زندانی فلسطینی و ۱۷۰۰ نفر از غزیهای بازداشتشده در طول جنگ را آزاد کند.
بیانیه حماس همچنین افزود این گروه موافقت کرده است که «اداره نوار غزه را به یک نهاد فلسطینی متشکل از تکنوکراتهای مستقل، بر پایهی اجماع ملی فلسطینی و حمایت عربی و اسلامی، واگذار کند.»
چه نکاتی در بیانیه حماس مبهم بود؟
پاسخ حماس، با آنکه بالقوه مهم بود، دارای ابهامهای کلیدیای بود که میتواند مانع رسیدن به توافق شود. روشن نبود آیا حماس جدول زمانی مشخصی برای آزادی گروگانها دارد یا منظورش از «شرایط میدانی» دقیقاً چه بود.
همچنین نامشخص بود که آیا حماس از مواضعی که قبلاً غیرقابلقبول دانسته بود، کوتاه خواهد آمد یا خیر. این بیانیه اشاره نکرد که آیا این گروه حاضر است سلاحهای خود را زمین بگذارد، آیا با شرطی که از آن خواسته میشود در آینده از قدرت سیاسی در غزه کنار رود، موافقت کرده است یا نه، و آیا خود یا اعضایش نقشی در میان نهاد تکنوکراتها برای خود قائل هستند یا خیر.
واکنش رئیسجمهور ترامپ چه بود؟
آقای ترامپ عصر جمعه در شبکههای اجتماعی گفت که معتقد است حماس «برای صلحی پایدار» در غزه آماده است و از اسرائیل خواست بمباران نوار غزه را متوقف کند تا گروگانهای اسرائیلی بتوانند با امنیت تخلیه شوند.
آقای ترامپ همچنین در یک ویدئوی یک دقیقهای از دفتر بیضی گفت از کشورهایی که در طرح صلح مشارکت دارند سپاسگزار است و بهطور خاص از قطر، عربستان سعودی، اردن، مصر و ترکیه نام برد.
او در این ویدئو نامی از نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نبرد.
واکنش اسرائیل چه بود؟
بیانیهای که دفتر آقای نتانیاهو بامداد شنبه منتشر کرد، گفت اسرائیل در حال آمادهسازی برای اجرای مرحله نخست طرح ترامپ است.
در این بیانیه آمده بود: «ما به همکاری کامل با رئیسجمهور و تیم او ادامه خواهیم داد تا جنگ را مطابق با اصولی که اسرائیل تعیین کرده و با چشمانداز رئیسجمهور ترامپ همسوست، به پایان برسانیم.»
یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون پارلمان اسرائیل، گفت حاضر است پشتیبانی سیاسی لازم را در اختیار نتانیاهو قرار دهد تا توافق پیش برود.
سایر کشورها چه واکنشی نشان دادند؟
کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا، در بیانیهای در شبکههای اجتماعی گفت که پاسخ حماس به طرح ترامپ «گامی مهم به جلو» است. او افزود این تحولات «مناقشه را از همیشه به صلح نزدیکتر کرده» و از همه طرفها خواست «بدون تأخیر توافق را اجرا کنند.»
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، نیز در بیانیهای در شبکههای اجتماعی نوشت: «آزادی تمامی گروگانها و آتشبس در غزه در دسترس است!» او گفت که بیانیه حماس باید فوراً پیگیری شود و آن را «فرصتی برای پیشرفت قاطع به سوی صلح» نامید.
آیا پیشتر به نقطهی گشایش نزدیک شده بودیم؟
تلاشها برای پایان دادن به جنگ در غزه اغلب با سرخوردگی به پایان رسیدهاند. اسرائیل و حماس پیشتر فقط بر سر آتشبسهای موقت توافق کردهاند: حدود یک هفته در نوامبر ۲۰۲۳ و کمتر از سه ماه در اوایل امسال.
یکی از اختلافات بنیادی میان اسرائیل و حماس، از زمان پایان آخرین آتشبس در ماه مارس، مانعی برای صلح پایدار بوده است. حماس خواستار آتشبس دائمی است که در آن نفوذ خود را در غزه پس از جنگ حفظ کند، در حالی که اسرائیل تنها خواهان توافق موقتی است که به آن امکان دهد تلاشهای شکستخوردهاش برای شکست دادن حماس را از سر گیرد.
اما بیانیه حماس که آمادگی برای آزادی تمامی گروگانهای اسرائیلی را نشان داد، دستکم کمی خوشبینی ایجاد کرد که مذاکرات اخیر ممکن است اثر ماندگارتری داشته باشد.
