در پی تداوم جنگ خونین غزه و افزایش اعتراضات جهانی به سیاستهای اسرائیل، موجی فزاینده از دانشگاهها و نهادهای علمی در سراسر جهان روابط خود را با مؤسسات آکادمیک اسرائیلی قطع کردهاند. این اقدام که از اروپا تا آمریکای جنوبی گسترش یافته، نشاندهنده نگرانی عمیق جامعه علمی بینالمللی از نقش دانشگاههای اسرائیل در پشتیبانی مستقیم یا غیرمستقیم از ارتش و سیاستهای سرکوبگرانه این رژیم است.
به گزارش گاردین، وزارت بهداشت غزه اعلام کرده تاکنون بیش از ۶۳ هزار فلسطینی، عمدتاً غیرنظامی، کشته شدهاند و بخش بزرگی از نوار غزه به ویرانه و کانون قحطی «ساخته دست بشر» تبدیل شده است. همین بحران انسانی، انگیزه اصلی بسیاری از نهادهای دانشگاهی برای بازنگری در روابط خود با اسرائیل بوده است.
در برزیل، دانشگاه فدرال سئارا نشست مشترک نوآوری با یک دانشگاه اسرائیلی را لغو کرد. در اروپا، دانشگاههایی در نروژ، بلژیک، اسپانیا و نیز کالج ترینیتی دوبلین در ایرلند روابط خود را با همتایان اسرائیلی متوقف کردند. دانشگاه آمستردام برنامه تبادل دانشجو با دانشگاه عبری اورشلیم را به پایان رسانده و انجمن انسانشناسی اجتماعی اروپا نیز اعلام کرده هیچ همکاری با دانشگاههای اسرائیلی نخواهد داشت.
استفانی آدام از کارزار فلسطینی برای تحریم فرهنگی و آکادمیک اسرائیل، دانشگاههای اسرائیلی را «شریک مستقیم رژیم آپارتاید، اشغال نظامی و نسلکشی جاری» دانست و گفت دانشگاههای جهان وظیفه اخلاقی و حقوقی دارند این همکاریها را متوقف کنند.
با این حال، در بریتانیا، فرانسه و آلمان هنوز گام مشابهی برداشته نشده است. انجمن دانشگاههای بریتانیا اعلام کرده تحریم آکادمیک را ناقض آزادی علمی میداند. ونکی راماکریشنان، برنده نوبل و رئیس پیشین انجمن سلطنتی بریتانیا، نیز نسبت به تحریمها ابراز تردید کرد و گفت: «سیاست اسرائیل فاجعهبار و غیرانسانی است، اما بسیاری از دانشگاهیان اسرائیلی منتقد نتانیاهو هستند و با تحریمها ممکن است افراد اشتباهی مجازات شوند.»
در مقابل، ایلان پاپه، تاریخنگار اسرائیلی، تأکید کرد اکثریت دانشگاهیان اسرائیل نه تنها علیه جنگ موضعگیری نکردهاند، بلکه در خدمت ارتش و ساختارهای سرکوبگر دولت قرار دارند. او افزود: «تحریم آکادمیک گفتوگویی سخت اما ضروری است که مسئولیت این دانشگاهها را به آنها یادآور میشود.»
در بریتانیا، غسان سلیمان ابوستّه، جراح بریتانیایی-فلسطینی و رئیس دانشگاه گلاسگو، خبر داد که بسیاری از پژوهشگران شخصاً تصمیم به قطع همکاری با همتایان اسرائیلی گرفتهاند، حتی اگر نهادهای رسمی مانع تحریم باشند.
ابعاد اقتصادی این فشار نیز آشکار است. اسرائیل از سال ۲۰۲۱ تاکنون حدود ۸۷۶ میلیون یورو از برنامه اروپایی Horizon Europe دریافت کرده، اما کمیسیون اروپا در ماه ژوئیه پیشنهاد تعلیق جزئی مشارکت اسرائیل را مطرح کرد. هرچند برخی کشورها مخالف این اقداماند، نگرانی جدی وجود دارد که اسرائیل از برنامههای علمی آینده اتحادیه اروپا کنار گذاشته شود.
آمارهای تازه نیز از کاهش سهم اسرائیل در کمکهای پژوهشی اتحادیه اروپا حکایت دارد: تنها ۱۰ پژوهشگر اسرائیلی در فهرست دریافتکنندگان گرنتهای آغازین شورای پژوهش اروپا در سال ۲۰۲۵ قرار گرفتند، در حالی که سال قبل این رقم ۳۰ نفر بود.
کارشناسان هشدار میدهند اگر این روند ادامه یابد، علاوه بر کاهش منابع مالی، پدیده «فرار مغزها» در اسرائیل شتاب خواهد گرفت. به گفته ابوستّه: «تهدید تحریم آکادمیک بهتنهایی میتواند دولت اسرائیل را وادار کند به نسلکشی پایان دهد.»
