تعرفه‌های گسترده‌ای که رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، روز چهارشنبه اعلام کرد، با واکنش‌هایی همراه با خشم، ناامیدی، تهدید به اقدامات متقابل و درخواست‌هایی برای مذاکرات بیشتر جهت عادلانه‌تر شدن قوانین تجارت جهانی مواجه شد.
اعلام تعرفه ۲۰ درصدی جدید علیه اتحادیه اروپا با واکنش تند اورزولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، روبه‌رو شد که آن را «ضربه‌ای شدید به اقتصاد جهانی» خواند.
فون‌درلاین که در جریان سفرش به ازبکستان صحبت می‌کرد، گفت: «پیامدهای این اقدام برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان فاجعه‌بار خواهد بود.» او افزود که هزینه مواد غذایی، حمل‌ونقل و دارو افزایش خواهد یافت و این بیشترین آسیب را به آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه وارد می‌کند.
فون‌درلاین اذعان کرد که نظام تجاری جهانی «نقص‌های جدی» دارد و گفت اتحادیه اروپا آماده مذاکره با آمریکا است، اما همزمان آماده اقدامات تلافی‌جویانه نیز خواهد بود.
دولت بریتانیا اعلام کرد ایالات متحده همچنان «نزدیک‌ترین متحد» بریتانیاست. جاناتان رینولدز، وزیر بازرگانی بریتانیا گفت این کشور امیدوار است با آمریکا توافق تجاری‌ای حاصل کند تا تأثیر تعرفه‌های ۱۰ درصدی بر کالاهای بریتانیایی را کاهش دهد.
وزیر بازرگانی بریتانیا گفت: «هیچ‌کس جنگ تجاری نمی‌خواهد و هدف ما همچنان رسیدن به توافق است. اما هیچ گزینه‌ای را رد نمی‌کنیم و دولت هر اقدامی که برای دفاع از منافع ملی بریتانیا لازم باشد، انجام خواهد داد.»
ژاپن، نزدیک‌ترین متحد آسیایی آمریکا، اعلام کرد این تعرفه‌ها را به‌دقت بررسی خواهد کرد. یوشی‌ماسا هایاشی، دبیر اول کابینه ژاپن، در عین حال از هرگونه صحبت درباره اقدام متقابل خودداری کرد، اما تأکید کرد این تصمیم تأثیر زیادی بر روابط با آمریکا خواهد داشت.
جورجیا ملونی، نخست‌وزیر محافظه‌کار ایتالیا نیز گفت که افزایش تعرفه‌ها به نفع هیچ‌کدام از طرفین نیست.
او در یک پست فیس‌بوکی نوشت: «ما هر کاری در توان داریم خواهیم کرد تا با ایالات متحده به توافقی برسیم و از یک جنگ تجاری اجتناب شود. زیرا چنین جنگی در نهایت فقط غرب را تضعیف کرده و به نفع دیگر بازیگران جهانی خواهد بود.»
برزیل که با تعرفه ۱۰ درصدی روبه‌رو شده، گفت احتمال دارد به سازمان تجارت جهانی شکایت کند. کنگره این کشور به‌اتفاق آرا قانونی را تصویب کرده که به دولت اجازه می‌دهد در برابر هرگونه تعرفه علیه کالاهای برزیلی تلافی کند.
بازارهای مالی به دنبال تصمیم ترامپ متزلزل شدند؛ معاملات آتی سهام آمریکا در صبح پنج‌شنبه تا ۳ درصد افت کردند و شاخص اصلی بورس توکیو ۳.۱ درصد کاهش یافت. قیمت نفت نیز برای مدتی بیش از دو دلار در هر بشکه افت کرد.
استفن اینس، تحلیل‌گر ارشد SPI Asset Management گفت: «شدت و گستردگی این اقدام، نه‌تنها تهاجمی بود، بلکه یک اختلال کامل در سطح کلان محسوب می‌شود.»
در حالی که تبعات بلندمدت ممکن است به فروپاشی زنجیره‌های تأمین بینجامد، نگرانی فوری‌تر، افزایش خطر رکود است.
اولو سونولا، رئیس بخش تحقیقات اقتصادی ایالات متحده در مؤسسه فیچ، گفت: «نرخ تعرفه میانگین آمریکا اکنون حدود ۲۲ درصد است، در حالی که در سال ۲۰۲۴ تنها ۲.۵ درصد بود. آخرین بار چنین نرخی حدود سال ۱۹۱۰ دیده شده بود.»
او افزود: «این وضعیت، معادلات را نه‌تنها برای اقتصاد آمریکا بلکه برای اقتصاد جهانی تغییر می‌دهد. بسیاری از کشورها احتمالاً وارد رکود خواهند شد. اگر این تعرفه‌ها برای مدت طولانی باقی بمانند، می‌توان بیشتر پیش‌بینی‌ها را کنار گذاشت.»
بیشترین فشار بر کشورهای منطقه آسیا-پاسیفیک وارد شده است؛ فقیرترین و آسیب‌پذیرترین کشورها هدف تعرفه‌های بالا قرار گرفته‌اند: لائوس با ۴۸ درصد، کامبوج با ۴۹ درصد و میانمار با ۴۴ درصد.
کشورهای آسیایی که صادرات بیشتری به آمریکا دارند قول داده‌اند به سرعت اقدام کنند تا به خودروسازان و دیگر صنایع ضربه وارد نشود.
هان داک‌سو، نخست‌وزیر کره جنوبی، به مسئولان دستور داده با گروه‌های صنعتی همکاری کنند تا تأثیر تعرفه ۲۵ درصدی جدید را تحلیل و «خسارت را به حداقل برسانند.»
کانادا پیش‌تر در واکنش به تعرفه‌های ۲۵ درصدی ترامپ که با قاچاق فنتانیل مرتبط شده بود، تعرفه‌های متقابل اعمال کرده بود. اتحادیه اروپا نیز در واکنش به تعرفه‌های فولاد و آلومینیوم، بر کالاهای آمریکایی به ارزش ۲۶ میلیارد یورو (۲۸ میلیارد دلار) مالیات وضع کرد، اقدامی که ترامپ را به تهدید به تعرفه ۲۰۰ درصدی بر الکل اروپایی واداشت.
آنتونی آلبانیز، نخست‌وزیر استرالیا، گفت که این تعرفه‌ها کاملاً بی‌پایه‌اند، اما استرالیا قصد اقدامات تلافی‌جویانه ندارد.
او گفت: «ترامپ از تعرفه‌های متقابل صحبت می‌کند، اما اگر بخواهیم منطق متقابل را در نظر بگیریم، نرخ تعرفه باید صفر باشد، نه ۱۰ درصد.» او افزود: «ایالات متحده با استرالیا توافق تجارت آزاد دارد و آمریکا دو برابر بیشتر از استرالیا صادرات دارد. این رفتار یک دوست نیست.»
ترامپ گفته بود آمریکا سال گذشته ۳ میلیارد دلار گوشت گاو از استرالیا خریده، اما استرالیا از واردات گوشت گاو آمریکایی خودداری می‌کند. آلبانیز گفت این ممنوعیت به دلایل ایمنی زیستی وضع شده است.
اعمال تعرفه ۲۹ درصدی علیه جزیره کوچک نورفولک در جنوب اقیانوس آرام نیز باعث شگفتی شد. جورج پلنت، نماینده دولت استرالیا در این جزیره، گفت: «تا جایی که می‌دانم، ما هیچ‌چیز به ایالات متحده صادر نمی‌کنیم. هیچ تعرفه‌ای هم اعمال نمی‌کنیم. هیچ مانع تجاری مشخصی نداریم، پس واقعاً نمی‌دانیم این تصمیم بر چه اساسی گرفته شده است.»
تاد مک‌کلی، وزیر تجارت نیوزیلند، گفت: «ما تعرفه ۲۰ درصدی نداریم»، اما اشاره کرد که نیوزیلند قصد تلافی ندارد چون چنین اقدامی قیمت‌ها را برای مصرف‌کنندگان بالا برده و منجر به تورم خواهد شد.
گابریل بوریک، رئیس‌جمهور شیلی، از یک همایش تجاری در هند هشدار داد این اقدامات اصول تجارت بین‌الملل را زیر پا می‌گذارد.
گوستاوو پترو، رئیس‌جمهور کلمبیا، در پستی در شبکه X گفت که این تعرفه‌ها نقطه عطفی هستند: «امروز نئولیبرالیسمی که در سراسر جهان سیاست تجارت آزاد را تبلیغ می‌کرد، مرد.»
تحلیل‌گران می‌گویند آغاز یک جنگ تجاری تمام‌عیار، چه برای آمریکا و چه دیگر کشورها، منفعتی ندارد.
ماتئو ویلا، تحلیل‌گر ارشد مؤسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا گفت: «اگر ترامپ واقعاً تعرفه‌های بالا اعمال کند، اتحادیه اروپا باید واکنش نشان دهد، اما پارادوکس اینجاست که شاید بهترین واکنش، عدم واکنش باشد.»
او افزود: «اما از سوی دیگر، ترامپ فقط زبان زور را می‌فهمد، و همین نشان می‌دهد که واکنشی قوی و فوری لازم است. احتمالاً امیدواری در بروکسل این است که واکنش به‌اندازه‌ای شدید باشد که ترامپ را به مذاکره و عقب‌نشینی وادارد.»
البته، در ادامه ترجمه کامل متن همراه با تیتر آمده است. هیچ بخشی به‌صورت بولد نوشته نشده است:
چین خواستار لغو فوری تعرفه‌ها توسط آمریکا شد و گفت به اقدام متقابل دست می زند
چین روز پنج‌شنبه از ایالات متحده خواست تا فوراً تعرفه‌های جدیدی که به‌تازگی اعمال کرده را لغو کند و هشدار داد برای دفاع از منافع خود اقداماتی تلافی‌جویانه انجام خواهد داد.
وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام آمریکا، تعادل منافع که طی سال‌ها در مذاکرات تجاری چندجانبه حاصل شده بود و همچنین بهره‌برداری گسترده واشنگتن از تجارت بین‌المللی را نادیده گرفته است.
این وزارتخانه اعلام کرد: «چین قاطعانه با این اقدام مخالفت می‌کند و برای حفاظت از حقوق و منافع مشروع خود، اقدامات متقابل اتخاذ خواهد کرد.» با این وضعیت، دو اقتصاد بزرگ جهان در مسیر تشدید یک جنگ تجاری قرار گرفته‌اند که می‌تواند زنجیره تأمین جهانی را بر هم بزند.
ترامپ روز چهارشنبه اعلام کرد که چین با تعرفه‌ای جدید به میزان ۳۴ درصد مواجه خواهد شد، که به تعرفه ۲۰ درصدی پیشین افزوده شده و مجموع آن را به ۵۴ درصد می‌رساند؛ رقمی نزدیک به آنچه در دوران کمپین انتخاباتی وعده داده بود (۶۰ درصد).
صادرکنندگان چینی، مانند همه صادرکنندگان دیگر کشورها، از روز شنبه ابتدا با یک تعرفه پایه ۱۰ درصدی مواجه می‌شوند و از ۹ آوریل، تعرفه‌های بالاتر موسوم به «تعرفه‌های متقابل» نیز اعمال خواهند شد.
ترامپ همچنین یک فرمان اجرایی امضا کرد که یک خلأ قانونی موسوم به «de minimis» را بست؛ این خلأ به بسته‌های با ارزش پایین از چین و هنگ‌کنگ اجازه می‌داد بدون پرداخت حقوق گمرکی وارد آمریکا شوند.
ترامپ به دفتر نماینده تجاری آمریکا دستور داده بود که تا اول آوریل بررسی کند آیا چین به تعهدات خود در قالب توافق تجاری «فاز یک» سال ۲۰۲۰ عمل کرده است یا نه. طبق این توافق، چین باید طی دو سال خرید محصولات آمریکایی را به میزان ۲۰۰ میلیارد دلار افزایش می‌داد، اما با شیوع کووید-۱۹ نتوانست به این اهداف برسد.
آمارهای گمرکی چین نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۷، پیش از آغاز جنگ تجاری، چین ۱۵۳ میلیارد دلار کالا از آمریکا وارد کرده بود و این رقم در سال گذشته به ۱۶۴ میلیارد دلار رسید.
روبی عثمان، کارشناس چین در مؤسسه تونی بلر، گفت: «در واقع، تعرفه‌هایی که ترامپ علیه کشورهای دیگر وضع کرده، بیشترین دردسر را به همراه خواهد داشت.»
او افزود: «شرکت‌های چینی برای دور زدن تحریم‌ها، تجارت خود را از طریق کشورهایی مانند ویتنام و مکزیک انجام می‌دادند، اما اکنون این بازارها نیز با تعرفه‌های قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌اند.»
استراتژی «چین + یک» در میان صادرکنندگان چینی و شرکت‌های چندملیتی محبوب شده بود، زیرا این کشورها چین را به عنوان قلب زنجیره تأمین جهانی برگزیده بودند. اما اکنون کشورهایی چون هند، مکزیک، ویتنام و مالزی که از این جابه‌جایی بیشترین بهره را برده بودند، با تعرفه‌هایی بین ۲۴ تا ۴۶ درصد مواجه‌اند و مزیت هزینه‌ای انتقال تولید از چین به‌شدت کاهش یافته است.
اگرچه تعرفه‌های ترامپ ممکن است چین را به گسترش تجارت با بازارهای جایگزین ترغیب کند، اما هیچ کشوری در حال حاضر توان مصرفی ایالات متحده را ندارد؛ بازاری که تولیدکنندگان چینی سالانه بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار کالا به آن صادر می‌کنند.
ویلیام هرست، استاد توسعه چین در دانشگاه کمبریج، گفت: «تعرفه‌های ترامپ به برخی صنایع در چین آسیب خواهند زد، اما تأثیر قطعی و تعیین‌کننده‌ای بر اقتصاد چین نخواهند داشت.»
او افزود: «اهمیت صادرات به آمریکا برای چین کاهش یافته است. این تعرفه‌ها باعث افزایش تجارت چین با مناطقی مانند اروپا، آسیای جنوب‌شرقی و آفریقا خواهد شد.»
با این حال، تولیدکنندگان چینی می‌گویند جابه‌جایی به بازارهای جایگزین مانند یک مسابقه دیوانه‌وار است و رقابت قیمتی میان صادرکنندگان، خطر دامن زدن به نیروهای تورمی منفی (رکود تورمی) را در دومین اقتصاد بزرگ جهان افزایش می‌دهد؛ چرا که شرکت‌ها مجبورند با حاشیه سود کمتر ادامه دهند.
چین هدف رشد اقتصادی خود برای سال جاری را بدون تغییر در سطح «حدود ۵ درصد» نگه داشته، با وجود اینکه تعرفه‌های ترامپ ممکن است به روند بهبود صادرات‌محور پس از پاندمی آسیب وارد کند.
دولت چین وعده داده است که با افزایش محرک‌های مالی، صدور بیشتر اوراق بدهی، تسهیل سیاست‌های پولی و تمرکز بر افزایش تقاضای داخلی، اثرات جنگ تجاری را خنثی کند.
روبی عثمان گفت: «چین از مدت‌ها قبل این روز را پیش‌بینی کرده بود. اعلام محرک‌های محدود اقتصادی در نشست‌های مارس (نشست‌های دو مجلسی چین) یک تصمیم حساب‌شده بود، نه یک غفلت.»
او افزود: «پکن عمداً ذخایری از محرک‌های داخلی و اقدامات تلافی‌جویانه نگه داشته تا در صورت لزوم پاسخ شدیدتری بدهد.»
ممکن است شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، نیز شخصاً وارد عمل شود. گزارش‌ها حاکی از احتمال دیدار او با ترامپ در ماه ژوئن در ایالات متحده است.
