نوروز ارومیه و اهمیت نظریه‌ی ملت دموکراتیک – ریوار آبدانان

نوروز ارومیه و اهمیت نظریه‌ی ملت دموکراتیک

ریوار آبدانان

نوروز ۲۷۲۵ کوردی (۱۴۰۴ خورشیدی) با پوشش‌های رنگارنگ و زیبای مردم و با جوش‌وخروشی مثال‌زدنی در جای‌جای روژهلات کوردستان از آبدانان تا ماکو جشن گرفته شد. اما حوادثی که پیرامون مراسم نوروز ارومیه روی داد و بحث‌وجدل‌های بسیاری که هنوز هم ادامه دارند، به‌شدت باعث نگرانی‌اند. این قضیه بار دیگر اهمیت نظریه‌ی «ملت دموکراتیک» و ضرورت همزیستی خلق‌ها در چارچوب یک نظام سیاسی‌ـ فرهنگی‌‌ـ اجتماعیِ کثرت‌گرا را اثبات کرد. حقیقت این است که هم ناسیونالیسمی افراطی از نوع پانترکیسمِ وابسته به جمهوری آذربایجان و هم ناسیونالیسم افراط‌گرایانه‌ی کوردی که توسط برخی احزاب و سازمان‌های وابسته‌ی کوردی ترویج می‌شود، نه‌تنها هیچ انطباقی با خواست و منافع ترک‌های آذری و کوردها ندارند بلکه کاملا به زیان این دو ملت می‌باشند. مریدان این دو گرایش سیاسی افراطی و انحرافی که ظاهرا دشمن هم هستند، در نهان زدوبندهای بسیاری با همدیگر دارند و اصولا بقایشان به موجودیت همدیگر وابسته است. جریان ناسیونالیسم افراطی کوردی که تمام تفکر خود را بر پایه‌ی کوردگرایی محض و دشمنی با دیگر هویت‌های ایرانی ترسیم کرده، وجودش بسیار به سود ناسیونالیسم ترکی‌ـ آذری بوده است. زیرا ناسیونالیسم افراطی ترکی‌ـ آذری و پانترکیسم به بهانه‌ی وجود «خطر کوردها»، توانسته امتیازات هرچه بیشتری از حکومت ایران بگیرد و جای پای خود را در ساختار قدرت محکم کند. 

اهمیت‌دهی احزاب سنتی کوردی به مناطق میانی روژهلات و بر سر میز قمار ‌گذاشتن سایر مناطق کوردنشین (شمال و جنوب روژهلات)، به خوبی نشان می‌دهد که کوردگرایی این جریانات کاملا تقلبی بوده و تنها برای بازارگرمی و سوداگری است. استفاده‌ی ابزاری و تبلیغی این سازمان‌ها از موقعیت ژئوپولتیک مناطقی نظیر ارومیه، کرماشان و ایلام که بافت متکثر و رنگارنگی از لحاظ مذهبی، اتنیکی، زبانی یا گویشی دارند و تلاش برای تزریق تفکرات افراط‌گرایانه‌ در این مناطق که منجر به تنش بین کوردها و دیگر خلق‌ها یا تنش مذهبی می‌شود، یکی از خطرات جدی است که توسط احزاب و سازمان‌های ناسیونالیست کوردی برای جوامع این مناطق ایجاد شده. ناسیونالیسم افراطی و جنگ‌افروز، نه‌تنها به ملت کورد خدمتی نمی‌کند بلکه به‌طور مستمر باعث می‌شود موجودیت کوردها در خطر قرار گیرد. زیرا ناسیونالیسم افراطی کوردی قطعا ناسیونالیسم‌های افراطی ضدِ خود را تحریک می‌کند و به ناسیونالیسم ترکی، فارسی، عربی و… دامن می‌زند.

بجاست که آن‌دسته از روشنفکران و فعالان مدنی و سیاسی آذری که به دموکراسی و همزیستی ملت‌ها باور دارند نیز به آسیب‌شناسی ناسیونالیسم افراطی ترکی پرداخته و به آگاه‌سازی هرچه بیشتر خلق آذری در زمینه‌ی خطرات این تفکر انحرافی بپردازند.

با رد هر دو گرایش ترک‌گرایی افراطی و کورد‌گرایی افراطی، می‌توان در بین ترک‌های آذری و کوردها فضای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی مطلوبی بر مبنای همزیستی دموکراتیک تشکیل داد. آنچه ارومیه و مناطق شمالی روژهلات کوردستان به آن نیاز دارد چنین تفکر و مدل سیاسی‌‌ـ اجتماعی‌ـ فرهنگی‌ای می‌باشد. همین وضعیت برای مناطق جنوبی روژهلات کوردستان یعنی جغرافیای کوردهای شیعه و یارسان در استان‌های کرماشان، ایلام و مناطق لک‌نشین لرستان و همدان که با هویت‌های مختلفی نظیر لرها، ترک‌های آذری، فارس‌ها و عرب‌ها آمیختگی جغرافیایی و همجواری دارند صدق می‌کند.

ملت دموکراتیک یک نظریه‌ و مدل سیاسی است که با رد هر نوع ناسیونالیسم افراطی، امکان آزادی و همزیستی همه‌ی تنوعات هویتی، ملیتی و جنسیتی را در یک گستره‌ی جغرافیایی فراهم می‌آورد. ملت دموکراتیک راهکاری مدرن و نیرومند است که زمینه‌ی حل تنش‌ها‌ی احتمالی و امکان زیست آزادانه و خودگردان همه‌ی هویت‌ها را در فضایی آرام و سالم فراهم می‌کند. بدین شکل ارزش‌های فرهنگی و مذهبی هر گروه اجتماعی، برای سایر گروه‌ها به حالت یک امر ضدفرهنگی و ضدمذهبی تعریف نمی‌شود. بر مبنای این نظریه و مدل سیاسی، می‌توان طیف وسیعی از رنگ‌های هویتی را در کنار هم گرد آورد، به‌گونه‌ای که هر «ما»ی جمعی بدون آنکه به رد و انکار «دیگری» بپردازد، خود را تعریف و سازماندهی کند. ملت دموکراتیک در حقیقت تبلور «نوروزِ رنگارنگ» در حوزه‌ی سیاست است، بده‌بستان میان ملت‌های گوناگون به‌شکلی آکنده از احترام و پذیرش متقابل است.

آنچه ایران و روژهلات کوردستان بیش از هر چیز بدان نیاز دارد، آگاهی در زمینه‌ی نظریه‌ی ملت دموکراتیک و اجرای آن در حوزه‌ی سیاست اجتماعی است. دست شارلاتان‌های ناسیونالیست و تفکرات بیمارگونه‌شان را باید از زندگی جامعه قطع کرد تا همه‌ی ملت‌ها و هویت‌های ساکن ایران به آزادی و حقوق دموکراتیک خود دست پیدا کنند. پیامی که در فرهنگ کهن نوروز نهادینه شده نیز همین است.