برای سال‌ها، هالیوود کاهش حضور خود در چین را به سانسور شدید، افزایش ملی‌گرایی و حمایت دولت چین از تولیدات داخلی نسبت داده است. استودیوهای فیلم‌سازی ادعا می‌کنند که مشکلات سیاسی، نه ضعف‌های خلاقانه، دلیل کاهش موفقیت فیلم‌های مارول، افت مجموعه‌ی «Fast & Furious» (سریع و خشمگین) و کاهش سهم کلی هالیوود در بازار چین است.
در حالی که مقررات سختگیرانه‌ی چین در زمینه‌ی تأیید فیلم‌ها و سهمیه‌بندی برای تولیدات خارجی بی‌تأثیر نیست، این تنها بخشی از ماجراست. مشکل اصلی این است که هالیوود نتوانسته است مخاطبان چینی را جدی بگیرد.
موفقیت شگفت‌انگیز «Ne Zha 2» زنگ خطری برای هالیوود
فیلم «Ne Zha 2» که رکوردهای فروش گیشه را در چین شکسته و اکنون ششمین فیلم پرفروش در تاریخ IMAX در سراسر جهان است، باید برای هالیوود یک زنگ خطر باشد. این فیلم بر اساس شخصیت «Ne Zha» (نژا)، یکی از چهره‌های شناخته‌شده در اساطیر چین، ساخته شده است. این قهرمان اسطوره‌ای همیشه به عنوان یک جنگجوی جوان و سرکش به تصویر کشیده شده که با سرنوشت و قدرت‌های سلطه‌گر مبارزه می‌کند.
این فیلم بخشی از سنت دیرینه‌ی انیمیشن‌های چینی است که از آثاری مانند «Havoc in Heaven» (آشوب در بهشت – ۱۹۶۱) و «Ne Zha Conquers the Dragon King» (نژا، فاتح اژدها – ۱۹۷۹) ریشه گرفته است. اما «Ne Zha 2» با سبک مدرن، طنز تند، جلوه‌های بصری چشم‌گیر و داستانی که بر هویت، مبارزه و تأیید خانواده تمرکز دارد، این سنت را ادامه داده است.
مانند مارول، استودیوی سازنده‌ی این فیلم نیز آن را به عنوان بخشی از یک «دنیای سینمایی» معرفی کرده است که بر اساس رمان «Fengshen Yanyi» (فنگ‌شن یاینی – سده‌ی شانزدهم میلادی) شکل گرفته است. این کتاب، که قرن‌ها در چین به‌عنوان منبع داستان‌های عامیانه استفاده شده، در خارج از چین تقریباً ناشناخته است.
چرا مخاطبان چینی از فیلم‌های هالیوود فاصله گرفته‌اند؟
بسیاری از تحلیل‌گران در غرب موفقیت این فیلم را به حمایت دولت چین نسبت می‌دهند، اما واقعیت این است که مخاطبان چینی انتخاب‌های خود را آگاهانه انجام می‌دهند و دیگر به فیلم‌های کلیشه‌ای هالیوود علاقه‌ای ندارند.
در حالی که مخاطبان چینی همچنان در یک فضای کنترل‌شده فیلم تماشا می‌کنند و دولت چین سهمیه‌هایی برای اکران فیلم‌های خارجی تعیین می‌کند، اما هالیوود نتوانسته است سلیقه‌ی آن‌ها را درک کند. برای مثال، فیلم «Operation Leviathan» (عملیات لویاتان)، دنباله‌ی فیلم موفق «Operation Red Sea» (عملیات دریای سرخ)، در چین شکست خورد، زیرا مخاطبان آن را کلیشه‌ای، خسته‌کننده و بیش از حد وابسته به جلوه‌های ویژه دانستند.
مشکل اصلی هالیوود: بی‌توجهی به فرهنگ چین
هالیوود سال‌ها تصور می‌کرد که صرف داشتن جلوه‌های ویژه‌ی عظیم و بودجه‌های کلان برای موفقیت در چین کافی است. فیلم‌هایی مانند «Transformers: Age of Extinction» (تبدیل‌شوندگان: عصر انقراض) و «Venom» (ونوم) صدها میلیون دلار در چین فروش داشتند، اما با رشد صنعت سینمای چین، مخاطبان نسبت به محتوای فیلم‌ها حساس‌تر شده‌اند.
وقتی جلوه‌های ویژه دیگر کافی نبود، هالیوود به استراتژی «بومی‌سازی» روی آورد. این شامل استفاده از بازیگران چینی در نقش‌های فرعی، افزودن چند صحنه در چین و تغییرات جزئی برای عبور از سانسور دولتی بود. اما مخاطبان چینی این اقدامات را سطحی و غیرصادقانه دیدند.
برخی از تلاش‌های هالیوود برای جلب مخاطبان چینی نتیجه‌ی معکوس داشت. برای مثال:
فیلم «X-Men: Days of Future Past» (مردان ایکس: روزهای گذشته‌ی آینده) که حضور یک بازیگر چینی را به عنوان یک عنصر تبلیغاتی در فیلم قرار داد، اما موفق نشد.
فیلم «The Great Wall» (دیوار بزرگ) که به عنوان یک فیلم کاملاً چینی معرفی شد، اما نتوانست بینندگان را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا داستان آن غیرواقعی و بی‌روح به نظر می‌رسید.
در مقابل، سری انیمیشن‌های «Kung Fu Panda» (پاندای کونگ‌فوکار) موفق شد، زیرا عناصر فرهنگ چین را به‌طور واقعی در داستان خود ادغام کرد. فیلم‌های این مجموعه نه‌تنها از نظر بصری به سنت‌های چینی پایبند بودند، بلکه مفاهیمی مانند تعادل، خودشناسی و استقامت را نیز به‌درستی به تصویر کشیدند.
مشکل فیلم‌های اخیر هالیوود: فرمول‌های تکراری
حتی موفق‌ترین تلاش‌های گذشته‌ی هالیوود برای جلب مخاطب چینی نیز اکنون با مشکل مواجه شده است. برای مثال، «Kung Fu Panda 4» (پاندای کونگ‌فوکار ۴)، با وجود حفظ زیبایی‌شناسی چینی، به دلیل داستان ضعیف، طنز غیرجذاب و شخصیت‌های کم‌عمق، نتوانست به موفقیت نسخه‌های قبلی دست یابد.
این تغییر نشان می‌دهد که مخاطبان چینی دیگر به دنبال فیلم‌هایی نیستند که فقط به‌ظاهر با فرهنگ آن‌ها همخوانی داشته باشد، بلکه به محتوای عمیق‌تر نیاز دارند.
درس‌هایی که هالیوود باید از «Ne Zha 2» بگیرد
فیلم «Ne Zha 2» نشان داد که مردم چین فقط به دلیل محدودیت‌های دولتی به تماشای فیلم‌های داخلی روی نیاورده‌اند، بلکه آن‌ها به‌صورت آگاهانه فیلم‌های باکیفیت داخلی را به آثار هالیوودی ترجیح می‌دهند.
هالیوود همچنان در چین جایگاه خود را دارد—برای مثال، «Godzilla vs. Kong» (گودزیلا علیه کونگ) سال گذشته ۱۳۲ میلیون دلار در چین فروش داشت. اما این موارد دیگر به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی برای موفقیت هالیوود در چین محسوب نمی‌شوند.
نتیجه‌گیری: آینده‌ی هالیوود در چین
هالیوود باید فرضیه‌ی قدیمی خود را کنار بگذارد که فرمول‌های داستان‌سرایی غربی به‌طور پیش‌فرض در سراسر جهان موفق خواهند بود.
اگر استودیوهای فیلم‌سازی همچنان چین را فقط به‌عنوان یک بازار فروش ببینند و نه یک قطب فرهنگی مستقل، جایگاه خود را در این کشور از دست خواهند داد. دورانی که صرفاً حضور یک بازیگر چینی یا اضافه کردن چند صحنه در شانگهای برای موفقیت در چین کافی بود، به پایان رسیده است.
درس «Ne Zha 2» برای هالیوود این است: فرهنگ چین را جدی بگیرید.
منبع: فارن پالیسی – برگردان برای اخبار روز: لیلا افتخاری
