پرده اول؛ «هیچ ملت آزادی بدون زنان آزاد وجود ندارد». «ما دموکراسی می‌خواهیم، نه یک حکومت دینی»، «سوریه آزاد و مدنی» و «ملت سوریه یکی است».
تظاهرات پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۳ در دمشق پایتخت سوریه گامی مهم در تقویت مبارزه و دستیابی به یکی از ساختارهای اجتماعی برابری جنسیتی، سکولاریسم و مقابله خیابانی در مقابل گروه اسلامی تحریر شام است. تظاهرات زنان و مردم سوریه یکی از بزرگ‌ترین آزمون‌های مبارزاتی برای تأمین آزادی‌های فردی و مسئله حقوق زنان و حقوق شهروندی به‌دوراز دخالت مذهب و قوانین شریعه ثبت خواهد شد. تظاهرات ۲۳ آذر در دمشق در حالی قابل‌توجه است که جابه‌جایی قدرت با سقوط بشار اسد توسط گروه اسلامی تحریر شام انجام شده که ریشه در گروه سلفی جهادی جبهه النصر و داعش دارد. گروه اسلامی تحریر شام در مناطق تحت کنترل استان ادلب که «دولت نجات سوریه» را تأسیس کرده‌اند، کارنامه‌ای ضد زن دارند. «دولت نجات ملی سوریه» به رهبری تحریر شام محمد جولانی با اقدامات سرکوبگرانه و اقتدارگرایانه قدرت خود را اعمال کرده و فعالیت‌هایی که با ایدئولوژی آنها در تضاد بوده را سرکوب یا محدود کرده است. برای مثال، هیئت تحریرالشام برخی پروژه‌های حمایتی از زنان، به‌ویژه ساکنان اردوگاه‌ها را به بهانه ترویج ایده‌های برابری جنسیتی مخالف با رژیم خود متوقف کرده است. این گروه همچنین مخالفان سیاسی، روزنامه‌نگاران، فعالان و افرادی را که منتقد یا معارض می‌پندارد، هدف قرار داده و بازداشت کرده است.
باتوجه‌به کارنامه این گروه اسلامی در استان ادلب، برای مردم مبارز و سکولار سوریه تظاهرات ۲۳ آذر جایگاه ویژه‌ای دارد. کم نیستند شخصیت و گروه‌هایی در سوریه که مدافع حقوق برابر، آزادی زن، تشکل و آزادی بیان و هم‌زیستی با نیروهای دموکراتیک در شمال و شرق سوریه (نیروهای دموکراتیک کردستان سوریه) هستند. با گسترش تظاهرات های خیابانی زنان و مردم سوریه توانایی مقابله با هر نوع تبعیض جنسی را دارند. خبر کامل تظاهرات، شعار و خواست‌های تظاهرکنندگان ضمیمه همین نوشته است.
هیئت تحریرالشام برای تعریف خود به‌عنوان یک بازیگر مشروع در صحنه بین‌المللی، بر نقش خود در مبارزه با تروریسم تأکید کرده است. در این مسیر، بازگشت مسیحیان و دروزی‌ها به برخی مناطق را تسهیل کرده و با چهره‌ها و شخصیت‌های برجسته این جوامع ارتباط برقرار کرده است.
پس از تصرف حلب در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۴، هیئت تحریرالشام همچنان به ارائه چهره‌ای مسئولیت‌پذیر از خویش ادامه داد. برای مثال، این گروه بلافاصله ویدئوهایی در مقابل بانک‌ها منتشر کردند و اطمینان دادند که آنها مایل به حفاظت از دارایی‌های خصوصی هستند. آنها همچنین وعده حفاظت از غیرنظامیان و اقلیت‌های مذهبی ازجمله مسیحیان را دادند؛ آنها می‌دانند که سرنوشت مسیحیان در خارج از کشور به‌دقت زیر ذره‌بین است.
در مورد پوشش زنان هر چند برخوردهای متناقضی دارند، ظاهراً آزادی پوشش زنان را تحت قوانین مذهبی قرار نداده‌اند. در مورد مسئله نیروهای دموکراتیک در کردستان ترکیه وعده محافظت از آنها را داده‌اند و می‌دانند که دشمنی با آنها با مقابله و واکنش کشورهای غربی و دیگر مناطق روبرو خواهد شد. در یک‌کلام گروه هیئت تحریر شام و ابومحمد جولانی می‌خواهند تصویری متعادل در صحنه منطقه‌ای و بین‌المللی را بدهند.
گسترده‌کردن مبارزات زنان و مردم برای تضمین آزادی‌های فردی از پوشش آزادانه، کوتاه‌شدن دست مذهب از زندگی زنان، مردم و مدارس، تأمین زندگی باکرامت انسانی در گروی گسترش مبارزات و تشکل‌های مردمی مدرن در سوریه است. جلب حمایت جامعه جهانی و بین‌الملل از مبارزات و خواست‌های انسانی مردم سوریه ضامن کوتاه‌شدن قوانین اسلامی است.
پرده دوم؛ اعتراضات مردم علیه «پرچم سفید با شهادتین به رنگ سیاه که معمولاً نماد گروه‌های مسلح اسلامی» است و «پخش سرودها/نواهای اسلامی از تلویزیون دولتی»، این دو نماد اسلامی جهادگرایی با اعتراضات و انتقادهای مردم برچیده شدند.
انتصاب یک نخست‌وزیر از سوی دولت نجات سوریه و یک دولت با گرایش اسلامی محافظه‌کار که تنها از مردان تشکیل شده است؛ در اولین نشست دولت انتقالی جدید در دمشق، به ریاست نخست‌وزیری که توسط هیئت تحریرالشام منصوب شده بود، یک پرچم سفید با شهادتین به رنگ سیاه که معمولاً نماد گروه‌های مسلح اسلامی است، در کنار پرچم انقلاب سوریه دیده شد؛ باید به پخش سرودها/نواهای اسلامی از تلویزیون دولتی هم اشاره کرد. در خصوص دو مورد اخیر، پس از انتقادهای مردمی در شبکه‌های اجتماعی، پرچم سفید دیگر در حضور تلویزیونی نخست‌وزیر جدید دیده نشد و پخش نواهای اسلامی نیز در تلویزیون دولتی متوقف شد.
پرده سوم؛ چالش‌های زیادی برای آینده وجود دارد، اما امیدها دوباره زنده شده است.
اکثر قریب به‌اتفاق سازمان‌ها و نیروهای اجتماعی دموکراتیکی که در مارس ۲۰۱۱ آغازگر قیام مردمی سوریه بودند، به طرز خونینی سرکوب شدند. این سرکوب ابتدا و در درجه اول توسط رژیم سوریه انجام شد، و همچنین توسط گروه‌های مسلح اسلام‌گرای افراطی. همین وضعیت برای نهادها یا ساختارهای سیاسی آلترناتیو محلی که توسط معترضان ایجاد شده بودند، مانند کمیته‌های هماهنگی و شوراهای محلی که خدماتی به مردم ارائه می‌دادند، رخ داد.
بااین‌حال، هنوز برخی گروه‌ها و شبکه‌های مدنی، عمدتاً در قالب سازمان‌های غیردولتی، کلاه‌سفیدها، در سراسر سوریه و به‌ویژه در شمال غربی این کشور وجود دارند، اما پویایی آنها متفاوت از دوران آغازین قیام است. هم‌زمان، دیگر اشکال مبارزه، اگرچه با شدت کمتری، شکل گرفته و بسط یافته‌اند. به‌عنوان‌مثال، از اواسط اوت ۲۰۲۳، اعتراضات مردمی و اعتصابات مداومی در استان سویدا که عمدتاً محل سکونت دروزی‌ها است، رخ‌داده است. این جنبش اعتراضی به طور مداوم بر اهمیت وحدت سوریه، آزادی زندانیان سیاسی، و عدالت اجتماعی تأکید کرده. وجه مشخصه اعتراضات آنها، انرژی فوق‌العاده، حضور چشمگیر زنان، و ماهیت فراگیر آنها بوده که شامل نمایندگان برخی از قبایل و ساکنین جنوب سوریه و مسیحیان هم می‌شود. سایر شهرها و مناطق تحت کنترل رژیم سوریه، به‌ویژه استان درعا و تا حد کمتری حومه دمشق، نیز گاه‌به‌گاه محل اعتراضاتی بوده‌اند، هرچند در مقیاسی بسیار محدودتر. این اشکال نارضایتی و اعتراض تا حدی پایه‌گذار قیام‌هایی بودند که در روزهای پیش از سقوط خاندان اسد شکل گرفتند.
به‌طورکلی، تجربه‌های انباشته‌شده در سال‌های نخست آغاز قیام مردمی، که از نظر مقاومت مدنی مردمی معرف پویاترین دوران اعتراض بود، از طریق انتقال تجربیات فعالانی که این رویدادها را از سر گذراندند و همچنین از طریق مستندسازی بی‌سابقه قیام حفظ شده است. این مستندسازی شامل نوشته‌ها، ویدئوها، شهادت‌ها و سایر شواهد است. این آرشیوهای گسترده از جنبش مقاومت مدنی می‌توانند به حافظه جمعی منتقل شوند و به‌عنوان منبعی حیاتی برای کسانی که در آینده مقاومت خواهند کرد، عمل کنند.
درحالی‌که دینامیک اصلی ابتدا نظامی و تحت رهبری هیئت تحریرالشام و «ارتش ملی سوریه» بود، در روزهای اخیر شاهد تظاهرات مردمی و افرادی بوده‌ایم که در سراسر کشور به خیابان‌ها می‌آیند. آنها تابع دستورات هیئت تحریرالشام و «ارتش ملی سوریه» یا دیگر گروه‌های مخالف مسلح نیستند. اکنون فضایی به وجود آمده با تناقضات و چالش‌های خود، برای اینکه سوری‌ها بتوانند تلاش کنند مقاومت مردمی مدنی را بازسازی کنند.
(منبع اطلاعات گفت‌وگو، سوریه: بیم‌ها و امیدها – ژوزف ضاهر سایت رادیو زمانه)
ضمیمه: خبر کامل تظاهرات ۲۳ آذر
صدها شهروند سوری پنجشنبه، ۲۹ آذر ۱۴۰۳ با برپایی تظاهرات در مرکز دمشق، خواستار برقراری دموکراسی و تضمین حقوق زنان در این کشور شدند. خبرگزاری فرانسه گزارش داد زنان و مردان حاضر در این تجمع شعارهایی از جمله «ما دموکراسی می‌خواهیم، نه یک حکومت دینی»، «سوریه آزاد و مدنی» و «ملت سوریه یکی است» سر دادند. شماری از تظاهرکنندگان نیز پلاکاردهایی در دست داشتند که بر روی آن نوشته شده بود: «هیچ ملت آزادی بدون زنان آزاد وجود ندارد».
مجیده مدرس، یک زن ۵۰ساله که در تظاهرات پنجشنبه در میدان اموی دمشق شرکت کرده بود، در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفت: «هم زنان و هم مردان نقش مهمی در ساختن سوریه جدید ایفا می‌کنند».
او افزود: «زنان نقش بزرگی در عرصه سیاسی دارند. ما هر موضعی علیه زنان را تحت‌نظر خواهیم داشت و آن را نخواهیم پذیرفت. دورانی که در آن ساکت بودیم، به پایان رسیده است.»
