نشست بریکس که روز پنجشنبه ۲۴ اکتبر به پایان رسید، اهمیت این گردهمایی دیپلماتیک سالانه را تأیید کرد. حضور دبیرکل سازمان ملل نشان‌دهنده نیاز به حمایت از کلیه فرآیندهای مذاکره درباره اوکراین و خاورمیانه است.
برای نخستین بار، نشست بریکس با حضور ده عضو در کازان روسیه برگزار شد.
در پایان سه روز دیدارها، این اجلاس در ۲۴ اکتبر به پایان رسید. در شانزدهمین دوره این نشست، شهر کازان روسیه، میزبان گفتگوهای فراوان دوجانبه جنوب – جنوب بود. به گفته دیوید تورتیه، مدیر رصدخانه بریکس فرانسه، پایتخت تاتارستان فرصتی برای «نمایش شهری بود که نماد روسیه چندفرهنگی است؛ جایی که اروپا و آسیا، مسیحیت (شرقی) و اسلام، و جهان‌های اسلاو و ترک‌زبان به هم می‌رسند. این شهر به‌خوبی نماد جاه‌طلبی روسیه برای قرار گرفتن در مرکز جهان چندقطبی که کرملین در آرزوی آن است، می باشد».
ولادیمیر پوتین، با حضور نزدیک به چهل رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر در این نشست، موفق به تحقق اهداف خود شد. این نشست برای اولین بار با حضور ده عضو شامل آفریقای جنوبی، عربستان سعودی، برزیل، چین، مصر، امارات متحده عربی، اتیوپی، هند، ایران و روسیه برگزار شد.
در برابر رهبران بریکس، از جمله شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین، نارندرا مودی نخست‌وزیر هند و مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران، پوتین در تاریخ ۲۳ اکتبر توضیح داد آنها با هم به بررسی «مهم‌ترین مسائل روز» از جمله «حل منازعات منطقه‌ای» خواهند پرداخت.
یک گردهمایی دیپلماتیک بزرگ بدون غرب
ولادیمیر پوتین به‌طور غیرمستقیم به غرب هشدار داد: «فرآیند شکل‌گیری یک جهان چندقطبی در حال جریان است، فرآیندی پویا و برگشت‌ناپذیر». با انجام روزانه حدود پانزده دیدار دوجانبه، کازان به‌وضوح اراده کشورهای جنوب برای تعامل را نشان داد.
حضور رهبران افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، بنگلادش، مالزی، مالی، تایلند، ترکیه، سریلانکا و ونزوئلا این واقعیت را نشان داد. به گفته یک دیپلمات: «موفقیت این نشست در تبدیل آن به یک گردهمایی بزرگ دیپلماتیک جدید بدون حضور غربی‌ها است. به‌جز گروه ۷۷ یا مجمع عمومی سازمان ملل، این نشست به‌تدریج به محلی برای تبادل نظر بین کشورهای آفریقایی، آسیایی و آمریکای جنوبی تبدیل شده است. این نوعی انتقام است، حتی اگر این نشست هنوز چارچوب یا حکمرانی خاصی نداشته باشد».
رئیس‌جمهور روسیه از این نشست به عنوان نمایشگاهی دیپلماتیک برای کشورهای شمال و جنوب استفاده کرد. به عنوان مثال، سیریل رامافوسا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی اظهار داشت: «ما همچنان روسیه را به عنوان یک متحد عزیز و دوست ارزشمند در نظر می‌گیریم».
روابط با هند نیز در این نشست اهمیت بسیاری داشت. پوتین به یک «شراکت استراتژیک» اشاره کرد که «به‌طور فعال ادامه دارد». به گفته پژوهشگر الکسی زاخاروف، دیدار بین رهبران دو کشور و ادارات آنها با حضور بسیاری از مقامات دولتی از جمله معاونین نخست‌وزیر، وزرای دارایی و بانک مرکزی، به یک «نشست عالی» شبیه بود،
تقریباً سی کشور نامزد پیوستن به بریکس
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که درخواست عضویت کرده است، تأییدکننده توان جذب بریکس است. تقریباً سی کشور دیگر نیز نامزد پیوستن به این گروه هستند. دیوید تورتیه مدیر رصدخانه بریکس فرانسه گفت: «این دینامیک به‌ویژه قابل توجه است، چرا که تا پیش از بحران اوکراین و تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه، چنین جذابیتی برای این گروه وجود نداشت. در غرب انتظار می‌رفت کشورهای “جنوب جهانی” از یک روسیه “منزوی” و یک چین با روابط رو به زوال با ایالات متحده فاصله بگیرند. اما این‌طور نشد، و این نشان‌دهنده نگرانی‌های کشورهای نوظهور از بازگشت به هژمونیسم غربی و تمایل آنها برای داشتن جهانی چندقطبی است که در آن بتوانند شرکای سیاسی، اقتصادی و مالی خود را آزادانه انتخاب کنند»،
مسئله صلح در اوکراین و خاورمیانه، با جنگ‌هایی که بنیامین نتانیاهو در غزه، لبنان و منطقه به راه انداخته، در مرکز بحث‌های روز چهارشنبه بود. لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، که به‌صورت ویدیوکنفرانس حضور داشت، گفت: «در مواجهه با دو جنگی که پتانسیل جهانی شدن دارند، ضروری است توانایی ما برای کار مشترک به سوی هدفی مشترک را بازیابی کنیم».
قبل از نشست گروه ۲۰ که در تاریخ ۱۸ و ۱۹ نوامبر در ریو دو ژانیرو برگزار می‌شود، ابتکار دیپلماتیک مشترک پکن و برزیل درباره اوکراین مطرح شد. دو دولت مذاکراتی را مطرح می‌کنند که شامل هر دو طرف درگیر باشد. این پروژه توافق که هدفش پایان دادن به درگیری است، در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر ارائه شد.
جنوب می‌خواهد میانجی باشد
شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین سه اصل را مطرح کرد: «گسترش نیافتن میدان نبرد» در اوکراین، «تشدید نشدن درگیری‌ها» و «عدم تحریک طرفین» به‌منظور کاهش تنش‌ها در اسرع وقت.
در دیدار با ولادیمیر پوتین، نارندرا مودی نخست‌وزیر هند نیز بار دیگر بر ضرورت بازگشت سریع به صلح در اوکراین تأکید کرد. نخست وزیر هند گفت: «ما به طور مستمر در جریان درگیری بین روسیه و اوکراین هستیم. ما معتقدیم که منازعات باید تنها به صورت مسالمت‌آمیز حل شوند».
این مواضع و تلاش‌های میانجی‌گری از سوی کرملین استقبال شد. آیا این نشانه پیشرفتی واقعی از جانب مسکو است؟ در یک سرمقاله برای روزنامه نزاویسیمایا گازتا، کنستانتین رمچوکوف نوشت که اولویت رئیس‌جمهور روسیه اکنون «جستجوی توافقی جامع درباره امنیت اروپا» است.
در این زمینه، دبیرکل سازمان ملل روز چهارشنبه وارد کازان شد. حضور او نشان‌دهنده تمایل جنوب جهانی برای رسیدن به راه‌حلی دیپلماتیک است. آنتونیو گوترش قرار است با هیئت‌های مختلف از جمله رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین دیدار کند. یک ملاقات خصوصی نیز روز پنجشنبه با ولادیمیر پوتین برنامه‌ریزی شده است؛ آخرین دیدار آنها به سال ۲۰۲۲ بازمی‌گردد.
منبع: اومانیته – برگردان برای اخبار روز: همایون فرزاد
