بدون تردید رسول اف کارگردان برجسته ایرانی یکی از شجاع ترین و مردمی ترین کارگردانان سینمای ایران است که با خلق آثار فوق العاده و استثنایی خود نوری روشنگرانه بر تاریکخانه های ظلم و جنایت رژیم افکنده و بخش هایی از این جنایات را که تقریبا هیچ سینماگری جرات نزدیک شدن به آنرا نداشته، عریان و بی پرده در برابر دیدگان تماشاگران قرار داده است.
رسول اف برای اولین بار و با زبانی صریح و بی لکنت در فیلم «دست نوشته ها نمی سوزند»، سرکوب نویسندگان و قتل های برنامه ریزی شده توسط نیروهای امنیتی را کالبد شکافی کرد و بینندگان را با واقعیت های پنهان شده این جنایت سازمان دهی شده روبرو نمود. در نظر داشته باشیم که رسول اف این فیلم را در سال ۱۳۹۲ و در اوج اختناق بعد از ۸۸ و زمانی که رژیم احساس قدرقدرتی می کرد، ساخته بود. او بعدها در فیلمهای «لرد»، «شیطان وجود ندارد» و مستند «جنایت عمدی» سکانس های بیشتری از فیلم درام حکومت جمهوری اسلامی را به صحنه آورد و با زیر ذره بین گذاشتن بخش دیگری از جنایات جمهوری اسلامی و بخش هایی از معضلات اجتماعی، ژرف نگری و جسارت خود را در به نمایش درآوردن این بخش از معضلات اجتماعی که دقیقا ناشی از حکومت غرق در فساد و تباهی جمهوری اسلامی است، نشان داد.
متاسفانه در انبوه محصولات ادبی و هنری نویسندگان و شاعران و فیلمسازان و نمایشنامه نویسان هیچ اثر جدی و افشاگرانه ای در ارتباط با جنایات سیستماتیک جمهوری اسلامی از بدو روی کار آمدن، در جریان دهه ۶۰ و بعد از آن وجود ندارد. اگر سالهای ابتدایی انقلاب و دهه ۶۰ به علت سرکوب و رعب و وحشت ایجاد شده توسط جانیانی چون خلخالی و لاجوردی، بهانه ای باشد برای سکوت و خاموشی این هنرمندان و نویسندگان، اما سکوت آنها در سالهای بعد از آن و با فروکش کردن نسبی ترس و سرکوب، واجد هیچ توجیهی نیست. اینگونه بود که رژیم با آرامش کامل و بدور از هر گونه ترس از انعکاس اجتماعی و جهانی جنایاتش، به سرکوب خود ادامه داد و اسیرکشی سال ۶۷ آخرین و هولناکترین اقدام جنایتکارانه و سرکوبگرانه رژیم در این دهه بود. تنها صدایی که برعلیه این جنایت هولناک برداشته شد، صدای اعتراض آیت الله منتظری بود.
رسول اف در هنگام انقلاب ۶ ساله و در پایان دهه ۶۰ تازه ۱۸ ساله شده و هنوز تا ساخته شدن اولین فیلمش «گاگومان» دو‌دهه باقیمانده است. بنابراین بی شک او نمی تواند در لیست هنرمندانی قرار گیرد که بی توجه به وقایع آن سالهای درد و خاموشی، از کنار این رویدادها گذشته است.
آیا اکنون پس از بیش از چهار دهه و با حجم عظیمی از کارهایی که انجام نشده و حجم عظیمی از کارهایی که باید انجام شود، نویسندگان و هنرمندان ما این کمبود را در حوزه ادبیات و هنر احساس کرده اند؟ آیا کسانی همچون رسول اف پیدا خواهند شد تا ادبیات و هنر فاخر ایران را از این شرمساری تاریخی به در آورند؟
بعد از واقعه ۲۸ مرداد ۳۲ و اعدام و زندانی شدن تعدادی از اعضا و هواداران حزب توده، حجم عظیمی از تولیدات ادبی و فرهنگی ایران صرف نشان دادن ابعاد این واقعه شد. شاملو شعر گفت، احمد محمود داستانهای بلند نوشت و دیگر هنرمندان و نویسندگان هم فعالانه در بازتاب این واقعه و همچنین بازتاب مسائل سیاسی آن روزگار مشارکت کردند. مقایسه کنیم حجم و شدت آن اتفاقات را با اتفاقاتی که در این چند دهه بر مردم ایران وارد شده است. وقایعی که می تواند دستمایه تولید ده ها رمان نویسندگان، ده ها فیلم فیلمسازان و صدها شعر شاعران شود و در این میان دریغ از اندکی. رسول اف و اندک هنرمندان و نویسندگان با اندک کارهای خود تا کنون بار بخش عظیم نویسندگان و هنرمندان را به دوش کشیده اند. آرزو‌کنیم که این سکوت و بی مسئولیتی بیش از این ادامه نیابد و شاهد پیدا شدن رسول اف های بیشتری در میان جامعه ادبی و هنری ایران باشیم.
بی شک ما تلاشهای روشنگرانه فیلمسازان برجسته ای نظیر آقای بهرام بیضایی، آقای جعفر پناهی و دیگر فیلمسازان نام آشنا و یا گمنام را، هم پاس می داریم و هم از یاد نمی بریم، اما آنها را کافی نمیدانیم.
رسول اف در فیلم جسورانه و‌افشاگرانه «دانه انجیر معابد»، که مخفیانه و بدون رعایت قوانین حجاب اجباری در ایران ساخته شده است، روایتگر صادق و بی پروای جنبش زن زندگی آزادی و‌تحولات جامعه ای است که تا پیش از این جنبش، اعتراض و مقاومت در برابر زورگویی های رژیم و آگاهی جوانان و نوجوانان تا این اندازه فراگیر نشده بود.
رسول اف در این فیلم نیز همچون دیگر فیلم هایش نظیر «دست نوشته ها نمی سوزند» و« شیطان وجود ندارد»، آنچه را می خواهد روایت کند، بی پرده، صریح و بی باکانه روایت می کند و بیننده را غرق در واقعیت رویدادهایی میکند که برایش بسیار آشنا است. داستان فیلم رسول اف را شاید فقط خانواده های بخصوصی که پدر یا مادر خانواده وابسته به حکومت و از کارگزاران رژیم بوده اند تجربه کرده باشند، اما روح حاکم بر فیلم را که بیانگر فاصله عمیق بین مردم و حکومت، میان افکار قدیم و افکار جدید، میان نسل گذشته و نسل آینده و آیینه ای برای انعکاس تحولات فکری جوانان و نوجوانان است را بیشتر خانواده های ایرانی در جریان جنبش زن زندگی آزادی تجربه کرده اند.
رسول اف در نشان دادن این تضاد در خانواده ای که پدر، بازپرس دادگاه است و همدست قاتلان حکومتی، مادر، زنی خانه دار و سنتی و دو‌دختر که یکی دانشجو و آگاه و معترض و‌دیگری محصلی کنجکاو و پرسشگر است، بسیار موفق بوده است. او در دو ساعت اول فیلم بیننده را با چنان احساس انسانی و عاطفی درگیر وقایع فیلم می کند که گویا بیننده خود در وقایع فیلم حضور دارد و روزها و ساعتهای جنبش زن زندگی آزادی را تجربه می کند. اما ای کاش رسول اف این فیلم زیبا را پس از دو ساعت سکانس های واقعی و تاثیرگزار با پیامی سمبلیک و یا حتی بدون هیچ پیام مشخصی به پایان می رساند. کارگردان بدرستی در نظر داشت تا زشتخویی پدر و یا همان بازپرس تا خرخره غرق شده در جنایات رژیم را، در برابر چشمان بینندگان قرار دهد، اما مفهومی که برای اینکار انتخاب شده بود نه واقع گرایانه بود و نه نمادگرایانه. فیلم، غیر ضروری طولانی می شود و به جای اینکه بیننده تحت تاثیر صحنه های نفس گیر دو ساعت اول فیلم، فیلم را با احساسی همزادپندارانه به پایان برساند، در لابلای صحنه های پلیسی زندان و تعقیب و گریز، با مفهوم اصلی فیلم فاصله می گیرد.
اما این چیزی از ارزش های بیشمار فیلمی که بانگ رسای جنبش زن زندگی آزادی است کم نمی کند. فیلمی که کارگردانش را علیرغم سالها مقاومت در مقابل انواع آزار و اذیت و فشارها و محدودیت ها، بر خلاف میل خود مجبور به ترک همیشگی ایران نموده است.
از حرفهای جناب م. زهرایی می‌شود اینطور استنباط کرد که گویا فیلم کمی خسته کننده است یا بیش از حد طولانی؟ شاید کارگردان نخبه رسول اف این فیلمش را در خارج دوباره تدوین یا مونتاژ بکند اگر لازم باشد؟ البته خودم در آلمان هنوز این فیلم را ندیدم و نمیتوانم قضاوت تخصصی فیلمسازی بکنم ،ولی فیلمهای دیگرش را که کانال مشترک آلمان و فرانسه آرته نشان داده را همگی دیدم و آرشیو کردم که چندی پیش شیطان وجود ندارد را دیدم واقعا لذت بردم هرچند در این فیلم هم برخی سکانس ها کمی کش دار بوده.البته باید توجه کرد کارگردان رسول اف در چه محیط وحشتناک پلیسی امنیتی داخل ایران فیلم میسازد که همه چیز زیر کنترل است ولی با این حال جرات و شهامتش واقعا ستودنی است که فیلم انتقادی به رژیم سرکوبگر شیعه فاشیستی ملاها میسازد.رژیم برایش هشت سال زندان بریده بود که خوشبختانه از دست رژیم خونخوار فرار کرد، قدمش به اروپا را گرامی میداریم،خوش آمده است! سلامت و پیروز باشد به امید بردن اسکار در رقابت بعدی! فیلم سیاسی ساز خوبیه!افتخار ما!