طی سال های پیش مخالفت مردم کارگر، زحمتکش، تهیدستان و مزدبگیران پائین و بیکارن در ایران با برنامه های هسته ای و میلیتاریستی رژیم و هزینه کردن های کلان اش از بودجه کشور برای نیروهای نیابتی اش در منطقه، در اعتراض به غارت نان از سفره شان و با منطق ” چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است” بود. تهدیدات نظامی آمریکا و اسرائیل هم به چشم شان نسیه و حاشیه ای و ناملموس بود. امروز، جنگ آغاز شده است! صورت مسأله عوض شده است: مسأله فقط نان نیست، جان است!
صدای سوم؛ راه سوم؛ نیروی سوم
پس از سال ها، بالاخره برخی از “فعالان سیاسی” گویا به بی خاصیتی ی شعارِ پاسیوِ پاسیفیستی ی “صلح آری؛ نه به جنگ” پی برده و به نیت بلند کردن “صدای سوم”، به شعار «نه به جنگ و نه به رژیم اسلامی» (البته با امضای طومار) روی آورده اند.
مزیت شعار «نه به جنگ و نه به رژیم اسلامی» بر شعار بی طرفانه ی ضد جنگ، ظاهراً این است که در دعوا، بی طرف نیست، اما در عمل، مزیت اش در این است که دو بار بی خاصیت است! شعار «نه این و نه آن»، شعار عمل نیست، شعار اعلام موضع بی عملی در قبال یک وضعیت معین و ابژکتیو است. طومار امضا کردن با شعار «نه به جنگ و نه به رژیم اسلامی» و درخواست از سازمان ملل و مجامع بین المللی و حقوق بشر که به جنگ خاتمه دهند و صلح را برقرار کنند، درخواست از سازمان ملل و مجامعی که طرفین جنگ به حسابشان نمی آوردند و برایشان تره هم خورد نمی کنند، چیزی جز اقدامی بی خاصیت و محض “امضا می کنم، پس هستم”، نیست.
«نه این و نه آن»، صدای سوم نیست. قبلا در نوشته هائی توضیح داده ام که صدای سوم در مبارزه طبقاتی و سیاسی، بلند کردن صدای منافع و مطالبات توده های کارگران، زحمتکشان، تهیدستان، زنان و ملت های تحت ستم در برابر منافع و داعیه های قطب های ارتجاع (چه در داخل و چه در خارج و چه در جنگ و چه در صلح) است. اما، باز همانطور که پیشتر تاکید کرده ام، صدای سوم مادام که به راه سوم یعنی به یک استراتژی عملی ترجمه و تبدیل نشود و این راه سوم نیز تا به نیروی سوم، به نیروئی اجتماعی و تأثیرگذار و توانا برای مقابله با دو قطب ارتجاع یا دو طرف جنگ متکی نشود، فقط شعار است، از جنس باد است. احزاب و گروه های سیاسی کمونیست و چپی که امروز خود را منادی صدای سوم معرفی و تنها به محکوم کردن دو شّر و به دادن شعار «نه جنگ و نه رژیم اسلامی» بسنده می کنند، تنها به اعلام موضع برای ثبت در تاریخ دلخوش اند. چیزی که چپ سیاسی رادیکال باید روشن کند، این است که این صدای سوم، چگونه از صدا به «راه سوم» تبدیل می شود و طلسم دو راهی محتوم را می شکند و راه خروجی که عرضه می کند کدام است؟ یعنی «نه به جنگ» با چه وسیله ای و «نه به رژیم اسلامی» از چه راهی باید عملی شوند و بخصوص، این دو «نه»، چه ارتباط و وابستگی متقابلی دارند و با چه استراتژی عمومی و کدام تاکتیک های موضعی باید به پیش برده شوند؟ وظیفه دیگر چپ رادیکال سیاسی، سازماندهی آن نیروی اجتماعی است که صدا و راه سوم را مادیت می بخشد و بعنوان «نیروی سوم» در برابر دو دشمن متخاصم پا به میدان می گذارد و سرنوشت خود را به دست میگیرد.
هم چپ های رادیکال و هم چپ های ضدامپریالیستِ ناسیونالیست، خسته نمی شوند از گفتن این که رژیم نه با مداخله خارجی و با جنگ امپریالیستی، بلکه باید به دست خود مردم سرنگون شود. بسیار خوب، ما حالا در وضعیت جنگی قرار گرفته ایم. شعار «نه به جنگ و نه به رژیم اسلامی» در این وضعیت چه مابه ازای عملی و میدانی پیدا می کند؟ ما که جز امضا کردن طومار و اعلام موضع کردن کاری از دست مان بر نمی آید، اما خود مردم در ایران، از شعار «نه به جنگ و نه به رژیم اسلامی» چه رهنمود عملی باید استخراج و استنتاج کنند؟ راه سوم پیشنهادی چیست؟ این مردم در چنین وضعیتی «نه به جنگ» را چگونه به پیش ببرند؟ آیا «نه به رژیم اسلامی» را فعلا کنار بگذارند و عمده نکنند و با لبیک به ندای خامنه ای برای «مقاومت»، در برابر جنگ بایستند؟ صریح و بی مجامله باید جواب داد آری یا نه. اگر نه، پس چگونه؟ مردم چگونه و با چه وسیله ای می توانند مستقل از رژیم و بدون دفاع از رژیم، جلو جنگ را بگیرند؟
معادله را از آنطرف بخوانیم: مردمی که باید خودشان این رژیم راسرنگون کنند، بالاخره چه زمانی و در چه شرائطی این کار را خواهند کرد؟ برخی از باصطلاح چپ ها در سال های گذشته به ما میگفتند تحریم ها و جنگ سبب تشدید فضای سرکوب می شود و به زیان تحرک و سازمان یابی جنبش های اعتراضی است. معنی عملی این تذکر چیزی غیر از این نبود که مردم اول باید بکوشند تا طناب تحریم را از دور گردن رژیم باز کنند، خطر جنگ را از سر رژیم رفع کنند (اول جنگ و تحریم ها منتفی شوند) تا رژیم نفسی بگیرد و دوباره جان بگیرد و آنوقت سرکوب اعتراضات مردمی را کاهش دهد تا مردم با سرکوب و مانع کمتری به «نه به جمهوری اسلامی» بپردازند؟! مردم ایران که در چند خیزش و جنبش نشان داده اند خواهان سرنگونی این رژیم اند ولی توان عملی اش را بخاطر فقدان استراتژی و تشکل و سازماندهی و رهبری و جدائی جنبش های اجتماعی و فقدان مفصل بندی میان آن ها و سهولت سرکوب جنبش های موضعی پراکنده و نامتداوم، ندارند، بالاخره باید برای این پرسش پاسخ بگیرند که چه زمانی و به چه دلیل چنین موازنه قوائی درهم خواهد ریخت و جنبش سرنگونی توان حرکت و تداوم خواهد یافت؟ با تکرار این که این کار و آن کار را نباید بکنند چون فضا بسته تر و سرکوب شدیدتر می شود و امکانات سازمان یابی جنبش های اعتراضی مسدود می شود، نمی توان به این پرسش پاسخ داد که پس چه باید کرد جز کوتاه آمدن و ترس از تشدید سرکوب تا سرکوب تشدید نشود؟ آن ساعت سعد کی فراخواهد رسید که رژیم، فضا برای سازمان یابی جنبش سرنگونی را باز کند؟!
صدای سوم در وضعیت جنگی
اگر بطور کلی صدای سوم، صدای مستقل منافع و مطالبات طبقات و اقشار تحت استثمار و ستم های جنسیتی و ملی مردم است، اصوات این صدا در وضعیت مشخص باید از حنجرهای این مردم شنیده شوند. مطالبات اساسی جنبش ها و گروه های اجتماعی از همه لایه های گوناگون کارگران و بیکاران و زنان بازنشستگان، بی خانمان ها و ملت ها و غیره و غیره، و مطالبات مشترک شهروندی عموم آن ها، روشن تر و شناخته شده تر از آن است که لازم باشد من آن ها را در اینجا لیست کنم. اما وجود چنین لیستی پاسخگوی وضعیت نیست. این مطالبات البته اساسی اند، ولی در گیر و دار معرکه کنونی باید بعنوان حربه ضد جنگ وارد میدان کارزار شوند. صدای سوم، باید بیان منافع این طبقات و اقشار مردم در مرافعه ی جاری و همین امروزِ دو قطب دشمن رو در رو باشد تا توان آن را پیدا کند که همچون وزنه ای توده ای در مقابله با منگنه ی دو طرفه ی دشمنان وارد شده و نقش آفرینی کند. در میان انبوهی از مطالبات، همیشه برحسب شرائط مطالبه ای مرکزی و حربه ای برنّده تر می شود.
چند سال پیش که نه همچون امروز در موقعیت جنگی بلکه در موقعیت تشدید تحریم ها و تهدید جنگی دونالد ترامپ بودیم، مطالبه ی مرکزی که در آن وضعیت معین می بایست بی هیچ واهمه و تردیدی قاطعانه از حنجره توده ها در می آمد، توقف برنامه هسته ای، توقف تولید و آزمایش و توزیع موشک های بالستیک، و پایان حضور و مداخلات نظامی و کمک های مالی، لجستیک و تسلیحاتی رژیم اسلامی ایران به گروه های نظامی و شبه نظامی و مذهبی در کشورهای دیگر بود. متاسفانه این صدا از حنجره مردم در نیامد و نتیجه این شد که امروز وارد موقعیت جنگی شده ایم.
چپ های “ضد امپریالیست” اعتراض می کنند که: یعنی مردم می بایست با ترامپ و امپریالیسم همزبانی می کردند؟ یعنی در موضوع مذاکره ای که ترامپ و جنگ طلبان امپریالیست می خواستند به ایران تحمیل کنند، طرف آن ها را می گرفتند؟ یعنی در جبهه امپریالیسم به خط شدند؟
پاسخ من منفی بود و هست؛ من در وهله اول از اینجا حرکت نمی کنم که ترامپ و امپریالیسم و اسرائیل چه می گویند و چه می خواهند، از اینجا به موضوع نزدیک می شوم که آیا این ها مطالبات مردم ایران و به نفع آن ها هستند یا نه؟ صد در صد و هزار در صد به نفع توده های مردم ایران اند. امپریالیست ها و صهیونیست ها از زاویه منافع خودشان که قطع بازوان این اختاپوس مزاحم در منطقه است چنین خواستی را مطرح می کنند، اما برای مردمان مستمند و زیر ستم ایران، این خواست، در وهله اول خواست فوری “نان” است که از سفره کارگران، زحمتکشان و گرسنگان ایران بصورت سلاح و دلار و غیره به سوریه و لبنان و غزه و عراق و یمن فرستاده می شود؛ در وهله دوم، خواست استراتژیکِ بیرون کشیدن ایران از کانون آتش و نا امنی منطقه ای و بازداشتن رژیم فاشیست شیعی از آتش افروزی و تنش آفرینی است؛ و در وهله سوم، خنثا کردن بهانه ها و مستمسک های مداخلات و تجاوزگری ها و جنگ افروزی های خارجی است، و در وهله دیگر، خواستی است منتهی به تضعیف هرچه بیشتر اقتدار رژیم و در راستای تسهیل شرایط سرنگونی آن. در شرائط جنگی مشخص و معین امروز، صدای سوم برای آن که صدای تاثیر گذار در وضعیت زنده باشد، باید خواست بریدن نیش و چنگال های بحران آفرین و پرهزینه ی رژیم اسلامی در منطقه را در صدر مطالبات خود قرار بدهد و با شعارهائی با مضامین «نه به سلاح های بالستیک»؛ نه به سلاح های هسته ای، «نه به حضور و مداخله نظامی در بیرون از مرزها»، و «نه به حاتم بخشی جنگ افروزانه از سفره گرسنگان ایران»، مستقیما و مستقل از امپریالیسم، به مصاف این رژیم برود.
راه سوم و نیروی سوم
در برابر دو راه، یکی سرنگونی رژیم با جنگ و مداخله امپریالیستی و “رژیم چینج”، و دیگری مقابله با جنگ و تحریم از طریق دفاع از رژیم اسلامی و باز گرداندن قدرت و نفسِ از دست رفته اش، راه سومی هم متصور است: دفع تجاوز و مداخله خارجی از طریق به دست گرفتن قدرت و ابتکار توده ای در سرنگونی و جایگزینی رژیم؛ و تسریع روند سرنگونی رژیم به دست مردم با استفاده از موقعیت ضعیف و آچمزی که فشارهای خارجی رژیم را در آن قرار داده است.
وضعیتی استثنائی و تاریخی در برابر مردم ایران در نتیجه مجموعه عوامل داخلی و بین المللی قرار گرفته است و آن، قرار گرفتن جمهوری اسلامی در ضعیف ترین و شکننده ترین موقعیت تمام طول حیات خود است. مسئله استراتژیک این است که آیا جنبش مستقل مردم ایران برای سرنگونی، باید از این موقعیت استثنائی و از موازنه قوای بین المللی و تضادهای میان رژیم و امپریالیست ها بهره برداری کند یا نه؟
موضوع غامض و خیلی مهم و جدی، این است که صدای سوم چطور در صدای یکی از طرفین مستحیل نشود و به عبارت دیگر، قطع بازوهای موسوم به “عمق استراتژیک” رژیم در منطقه بعنوان خواست مردم صلح طلب ایران که امپریالیست ها و صهیونیست ها نیز طالب آن اند، مردم را به سیاهی لشکر و عمله منافع آنان تبدیل نکند و بتوانند با حفظ استقلال سیاسی خود، فشارهای آن ها برای به زانو در آوردن رژیم اسلامی را ، تا جائی که منطبق یا همسو با منافع مستقل خودشان است، از آنِ خود کنند و آن را همچون سلاحی در راه سرنگونی رژیم به دست خودشان بکار بگیرند و راه سلطه دشمن خارجی و دست نشاندگان و وابستگان خود فروش را بر کشور در پیکار با دشمن داخلی نیز مسدود کنند.
مردم صلح طلب در ایران چگونه می توانند جلو حمله نظامی به ایران را بگیرند بی آن که به گوشت دم توپِ خامنه ای و اسباب تقویت رژیم اسلامی تبدیل شوند؟ با شعار تو خالی «نه به جنگ» نمی توانند. تنها یک راه عملی وجود دارد و آن این است که جنگ افروزی و آن بهانه های جنگی را که تلاش های هسته ای و تسلیحات بالستیک و دخالتگری های منطقه ای رژیم است، و خود مردم نیز با آن ها مخالفت اساسی دارند، همچون قلعه کوب، در رأس مطالبات خود از چنگ امپریالیسم و اسرائیل درآورند و با همین سلاح به جنگ رژیم بروند و در شرائطی که رژیم از بیرون در سخت ترین تنگنا و آچمز قرار دارد، آخرین نفس اش را هم در درون از او بگیرند و به زانویش در آورند. به این ترتیب است که جنگ موضوعیت خود را از دست می دهد. مبارزه ضد امپریالیستی حقیقی و مبارزه با دخالتگری و رژیم چینج از خارج، جز این نیست که خودمان تکلیف رژیم جنگ افروز را در داخل تعیین کنیم، منتها با حداکثر بهره برداری از تضادهای خارجی رژیم. وضعیت کنونی چنین است که امپریالیسم، با محاصره اقتصادی و تهدیدات جنگی اسرائیل، دستان رژیم را از پشت بسته و او را در ضعیف ترین وضعیت دفاعی قرار داده اند. مناسبترین شرائط جهانی و منطقه ای در ضعیف ترین وضعیت رژیم برای جنبش سرنگونی خواه توده های مردم است که توی شکم رژیم بروند و کار اش را یکسره کنند. بجز این، یا باید در زیر بارش بمب های آمریکائی ی اسرائیل تکه پاره شوند و جان به در بردگان شان هم چشم به راه گماشتگان آمریکا باشند، و یا این که نوار یا حسین و ثار الله بر پیشانی ببندند و هزار هزار، خون خود را فدای رهبر و زالوی تشنه ی فاشیسم اسلامی کنند.
سناریوها را بازیگران می نویسند
صدای سوم را باید توده ای کرد. اما برای آن که صدای سوم، به راهی سوم در برابر دوراهی تقدیر بدل شود، نیروی سومی باید وارد میدان شود و آن نیروی سازمان یافته ی آگاه و هدفمند توده ای است. چنین زمینه و شرائطی در حال حاضر وجود ندارد و قرائنی هم برای تکوین آن در نزدیک دیده نمی شود. در سطح سیاسی، سازمانی، جبهه ای، اتئلافی شکل نگرفته است تا همه جنبش های اجتماعی آزادی و برابری خواه را همچون نیروی سوم با شعارها و مطالبات خودشان، زیر پرچم راه سوم گرد آورد و در برابر دشمنان داخلی و خارجی که ستادی عمل می کنند، بر پراکندگی و جداسری و بی نقشه گی فائق آید. صدای سوم در سطح سیاسی هنوز از مرحله ی طومار امضاکنی ی منفردین و درخواست صلح از سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری – که کسی تره برایشان خورد نمی کند- جلوتر نرفته و به مرحله ی خطاب قرار دادن مردم در ایران و درخواست اقداماتی توده ای برای مقابله با جنگ طلبی و جنگ افروزی رژیم و تکوین یک جنبش صلح معنادار ومؤثر در داخل کشور نرسیده است.
در دوره ی پیشاجنگ، مردم ایران در برابر رژیم آن نکردند که برای پیشگیری از جنگ لازم بود؛ شاید اینبار بدترین حالت، وقوع جنگ و کشتار و ویرانی است تا به قیام شان وادارد؛ البته اگر قیامی برای به زیر کشیدن این رژیم باشد و نه دفاع از میهن اسلامی خامنه ای!
جنگی که در جریان است، جنگ سربازان با تفنگ ها در جبهه ها نیست، جنگ الکترونیک موشک ها و پهبادهای هدایت از راه دور است. شعار “تفنگ ها را به سوی بورژوازی خودی بچرخانید!” در شرائط کنونی ایران چنین می شود: «سرنگونی رژیم برای صلح پایدار! ». حالا باید دید مردم مخالف جنگ و طالب صلح در ایران چه می کنند.
شهاب برهان
۲۱ مه ۱۴۰۳ — 12 اکتبر ۲۰۲۴
