ساعاتی پیش جشن آغاز بازی های المپیک پاریس با شکوهی ویژه پایان گرفت. المپیک حتی کسانی امثال من که به دنبال کردن مسابقات ورزشی زیاد علاقه مند نیستند را نیز به وجد می آورد.
در ادامه کنجکاوی هایم متوجه شدم که متاسفانه مقوله مهمی به نام “آتش بس المپیکی” حتی به زبان فارسی در ویکی‌پدیا وجود ندارد. از این روی علاقه مند شدم که این یاداشت را در باره اش تهیه کنم.
در حکایت ها می گویند که در دوران باستان، مهمترین اقدام سیاسی بازی های المپیک اعلام آتش بس بود که به یونانی اکچیریا ekecheirìa نامیده می شود.
موضوع از این قرار است که حدود ۳۰ قرن پیش، در یونان باستان، چند ماه قبل از آغاز بازی های ورزشی در شهر المپیک، جارچیان در همه شهرها راه افتاده و مردم را از تاریخ دقیق آغاز بازی ها با خبر می کرده اند. از آن لحظه یک آتش بس “مقدسی” بر قرار می شد و تمام شهرها و مردمی که با هم در جنگ بودند اقدام به آتش بس موقت می کردند. هدف این بود که ورزشکاران و علاقه مندان به تماشای مسابقات بتوانند در امنیت ایجاد شده مسیر رسیدن تا شهر المپیک را طی کرده و بعد از اتمام بازی ها به سلامت به شهر های خود برگردند. همچنین، این مدت فرصتی بود که طرف های جنگ به جمع کردن کشته های خود و خاک سپاری آنها بپردازند و تجدید قوایی نیز بکنند.
۱۲۰ سال از آغاز مجدد بازی های المپیک می گذرد. پیر دو کوبرتن، که بنیانگذار بازی های المپیک مدرن به حساب می آید، از ایده آتش بس المپیک الهام گرفت و علیرغم اینکه فردی نژاد پرست و حامی نازی ها بود در سال ۱۹۳۶ نوشت: «بشریت خوشحال خواهد شد، اگر مانند زمان یونان باستان، در بحبوحه جنگ، ارتش‌های دشمن نبردهای خود را برای جشن گرفتن بازی‌های المپیک قطع کنند.»
در دوران جنگ های جهانی اول و دوم که ناسیونالیسم فلسفه سیاسی حاکم بود، رقابت کشورها در بازی های المپیک تحریک کننده ناسیونالیسم محسوب می شد. البته این ویژگی کماکان در حد میهن دوستانه‌ای هنوز هم ادامه دارد.
اما بعد از جنگ جهانی دوم، در دوران جنگ سرد، بازی های المپیک نقش مثبتی ایفا کردند زیرا باعث ایجاد امکان نزدیکی بین مردمان این دو قطب می شد، مردمانی که تقربن هیچ رابطه ای با هم نداشتند.
ولی در ادامه بایکوت های سیاسی شوروی در شرکت در بازی های المپیک سال‌های ۷۶، ۸۰ و ۸۴ کمیته جهانی المپیک به این فکر افتاد که با احیای “آتش بس المپیک” سیاست زدایی انجام دهد.
تنها بعد از فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم، کمیته المپیک، در سال ۱۹۹۲، با درخواست از همه کشورها، موفق شد که رویای دیرینه رعایت “آتش بس المپیک” را احیا کند.
در سال ۱۹۹۹ بنیاد بین المللی آتش بس المپیک ایجاد شد.
در سال ۲۰۱۱ مجمع عمومی سازمان ملل نیز قطعنامه ای غیرالزام آوری را تصویب کرد که طی آن خواستار آتش بس از یک هفته قبل تا یک هفته بعد از بازی های المپیک شد.
علیرغم اینکه در این سه دهه آتش بس المپیک چندین بار نقض شده است. اما دستاورد های آن بسیار بوده است. علاوه بر اینکه هر روز جنگ باعث می شود که مردان، زنان و کودکان کمتری کشته شوند، در دوران “آتش بس المپیک” ماشین کمک های بشر دوستانه به جنگ زدگان و روابط دیپلماتیک صلح خواهانه وسیعی به کار می افتد تا بین کشورهای متخاصم صلح برقرار کنند و فرهنگ صلح را اشاعه بدهند.
بطور سمبلیک از اولین آتش بس در جنگ بوسنی در سال ۱۹۹۲ می توان نام برد که کمک های بشردوستانه زیادی به سارایوو، پایتخت بوسنی سرازیر شد.
آتش بس المپیک زمستانی سال ۲۰۱۸ بین کره شمالی و کره جنوبی نیز دستاوردی تاریخی محسوب می شود که طی آن تیم مشترک ورزش کاران هاکی روی یخ آن دو کشو متخاصم با نام واحد کشور کره در مسابقات شرکت کردند.
پیام اتوپیایی آتش بس المپیک این است: اگر ورزش قادر می شود باعث قطع شدن جنگ و ایجاد صلح موقت برای چند هفته شود، چرا نتوان به امکان برقراری صلحی همیشگی و پایدار در جهان امید وار بود؟
از سال ۲۰۱۸ به حضور تیم های ورزشی مهاجرین نیز رسمیت داده شده است. مهاجرین می توانند با پرچم المپیک در مسابقات شرکت کنند.
با حمله روسیه به اوکراین و رعایت نکردن آتش بس المپیک زمستانی سال ۲۰۲۲، و حمایت بی دریغ بلاروس از جنگ، برای اولین بار این دو کشور “تنبیه” شده و مورد تحریم در بازی های المپیک پاریس قرار گرفته اند. بنابراین ورزشکاران آن ها نمی توانند با پرچم خود در روز افتتاحیه و بازی ها شرکت کنند. تنها ورزشکارانی که نظامی نبوده و از مدافعین جنگ محسوب نمی شوند می توانند بطور شخصی و با پرچم المپیک در بازی ها ی انفرادی شرکت کنند.
علیرغم درخواست‌های متوالی، متاسفانه امسال نیز از سوی کشورهای روسیه و اسرائیل “آتش بس المپیک” نقض شده است. اما اسرائیل تنبیه نشده و مورد بایکوت قرار نگرفته است.
تنبیه اسراییل آری ولی جمهوری اسلامی نه؟ ریاکاری و استاندارد های دوگانه موقوف!