انتخاب یک نامزد اصلاح‌طلب نتوانست روند نزولی طولانی‌مدت در مشارکت را متوقف کند
پاتریک وینتور گزارشگر گاردین از تهران پیرامون فضای انتخاباتی در ایران می نویسد:
اگر تهران نفس خود را حبس کرده باشد، دلیل آن تنش‌های سیاسی نیست بلکه هوای آلوده‌ای است که در تابستان پایتخت پر از ترافیک را فرا می‌گیرد.
پیش از مرحله دوم انتخابات ریاست‌جمهوری در روز جمعه بین سعید جلیلی تندرو و مسعود پزشکیان اصلاح طلب – انتخاباتی که می‌تواند ایران را دوباره به مسیر تعامل با غرب بازگرداند – اعضای طبقه متوسط جوان در کافه الی تهران به رقابت در بیان نارضایتی خود از فرایند سیاسی می‌پردازند.
دو دختر نوجوان، که نوشیدنی می‌نوشند و حجاب ندارند، می‌گویند حتی نام نامزدها را نمی‌دانند. آنجل، یکی از کهنه‌کاران اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» که پس از مرگ مهسا امینی، ۲۲ ساله در بازداشت آغاز شد، می‌گوید: «ما از اتفاقات رخ داده بسیار ناامید شده‌ایم. وعده‌های زیادی داده شد اما هیچ‌کدام عملی نشد. به جای آن، آن‌ها دوباره حجاب را به اجرا گذاشته‌اند و ما را بازداشت می کنند و به ایستگاه پلیس می برند. به نوعی، این وضعیت بدتر و تحقیرآمیزتر از قبل شده است به خاطر آنچه که از سر گذرانده‌ایم. سیاست برای ما بی‌اهمیت شده است.»
مریَن، تحلیل‌گر حقوق زنان، می‌گوید: «پس از مهسا امینی، خشم و کینه بسیار زیادی وجود دارد. حتی افراد مذهبی را می‌شناسم که رأی نمی‌دهند. مهم نیست که پزشکیان یا جلیلی باشد، چون رئیس‌جمهور فقط یک عروسک خیمه‌شب‌بازی است.»
یک مهندس نفت مرد با موی دم‌اسبی اعتراف می‌کند پایان مناظره دو ساعته تلویزیونی بین نامزدها را در روز دوشنبه مشاهده کرده و احتمالاً برای جلوگیری از انتخاب جلیلی رأی خواهد داد. او می‌گوید دیگران نیز چنین فکر می‌کنند و اگر تندروها به قدرت برسد، معادل روی کار آمدن طالبان خواهد بود.
او می‌گوید: «ما نمی‌توانیم به جامعه‌ای بسته مانند کره شمالی تبدیل شویم. تاریخ و ژئوپلیتیک ایران همواره از گشایش به آسیا و غرب حکایت دارد. ما کشوری با فرهنگ‌ها، گروه‌های قومی و نظرات متنوع هستیم. ما به تغییر تدریجی در این کشور نیاز داریم و این همان چیزی است که پزشکیان نمایندگی می‌کند.»
اما حتی او هم مطمئن نیست که رأی خواهد داد.
در میدان ولیعصر، دو تصویر بزرگ از نامزدها – جراح قلب ۷۰ ساله و ساده‌پوش پزشکیان و دیپلمات سابق جلیلی که با توافق هسته‌ای با غرب مخالف است – وجود دارد. در مناطق کارگری، فقط چند پوستر به نمایش گذاشته شده است. این چیزی است که ایرانی‌ها از آن به عنوان سردترین انتخابات یاد می‌کنند.
با این حال، دور اول رأی‌گیری که جمعه گذشته به پایان رسید، برخی از افسانه‌های قدیمی ایران را شکست. اولین افسانه این بود که با اجازه دادن به یک نامزد اصلاح‌طلب برای شرکت و تضمین یک انتخابات رقابتی‌تر، رژیم می‌تواند روند نزولی بلندمدت در مشارکت را متوقف کند. اما در عوض، میزان مشارکت به رکورد پایین ۳۹.۹ درصد از ۶۱.۴۵ میلیون رأی‌دهنده رسید، شامل ۱.۲ میلیون برگه رای باطله. رهبر حکومت، آیت‌الله علی خامنه‌ای، از هر ایرانی واجد شرایط خواسته بود که رأی بدهد و این میزان پایین مشارکت برای او بحران مشروعیت ایجاد می‌کند.
دومین افسانه این بود که پزشکیان نمی‌تواند در دور اول پیشتاز باشد مگر اینکه میزان مشارکت به نزدیک ۶۰ درصد برسد. با این حال، او در نظرسنجی پیشتاز شد و ۱۰.۴ میلیون رأی کسب کرد که ۱ میلیون بیشتر از جلیلی بود.
آرای دیگر نامزدهای محافظه‌کار که در دور اول حذف شدند، احتمالاً به سبد جلیلی خواهند رفت، بنابراین پیروزی در انتخابات برای پزشکیان همچنان یک کار دشوار باقی می‌ماند. او باید کسانی را که رأی ندادند متقاعد کند که نباید در روز جمعه بی‌تفاوت باشند و ریاست‌جمهوری جلیلی ایران را به دوران تاریکی برای اقتصاد، آزادی‌های فردی و سیاست خارجی خواهد برد.
او در هر جایی سخنرانی می‌کند و می‌گوید: «من می‌دانم که امروز زنان نمی‌خواهند دیگران درباره ازدواج، تحصیل، شغل، لباس و سبک زندگی آن‌ها تصمیم بگیرند. آن‌ها می‌خواهند انتخاب‌های خود را انجام دهند و این حق طبیعی آن‌هاست که درباره زندگی خود تصمیم بگیرند. من به انتخاب‌های آن‌ها احترام می‌گذارم و تمام تلاشم را می‌کنم تا بستری برای آن‌ها فراهم کنم.»
پزشکیان همچنین تلاش کرده نشان دهد کسانی را که به فرایند دموکراتیک بی اعتنا شده اند، درک می کند. «پایه‌های جامعه مردم آن است. وقتی ۶۰ درصد به پای صندوق‌ها نمی‌آیند، مشکلی وجود دارد. مردم با ما مشکل دارند.»
او در مناظره تلویزیونی روز دوشنبه استدلال کرد سیاستمداران در ایران به عنوان یک طبقه جداگانه دیده می‌شوند. «اگر می‌خواهیم مردم همکاری کنند، باید باور کنند من بر سر همان سفره ای می‌نشینم که آن‌ها می‌نشینند و فرزندان و بستگان من به همان طریقی که فرزندان و بستگان آن‌ها استخدام می‌شوند، استخدام خواهند شد.» او پرسید چرا دانشجویانی که اعتراض کردند، مورد ضرب و شتم یا زندان قرار گرفتند.
بالاتر از همه، او استدلال کرد که جلیلی با دور شدن بیشتر از غرب، دستورالعملی برای تحریم‌های بیشتر، نرخ ارز رو به افزایش و سرکوب ارائه می‌دهد. «ما می‌خواهیم در جهان رشد کنیم: هرچه تعاملات خود را بیشتر کنیم، بهتر می‌توانیم زندگی کنیم. بیایید با همسایگان خود شروع کنیم و سپس به هر اندازه که می‌توانیم پیشرفت کنیم.»
پزشکیان که توسط وزیر خارجه سابق جواد ظریف حمایت می‌شود، همچنین پیشنهاد کرده مذاکراتی با آمریکا درباره آینده توافق هسته‌ای را دوباره آغاز کند و دائماً جلیلی را به چالش می‌کشد تا برنامه خود برای اقتصاد را در صورت عدم رفع تحریم‌ها ارائه دهد.
پیمان جعفری، استادیار دانشگاه ویلیام و مری در ایالات متحده، هشدار می‌دهد که جلیلی حوزه انتخاباتی خود را می‌شناسد و «توجه خود را به مناطق روستایی و فقیرنشین شهری معطوف کرده و وعده حمایت‌های اجتماعی داده است، در حالی که برخی از هم‌پیمانانش پزشکیان را متهم کرده‌اند که قصد دارد قیمت بنزین را افزایش دهد. هنوز هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که تنش فزاینده بین دو نامزد به میزان قابل توجهی در افزایش مشارکت در روز جمعه منجر شود.»
او گفت که این وظیفه پزشکیان است که صاحبان رای را به واقعیت تهدید جلیلی متقاعد کند. «او چند روز فرصت دارد، اما این کار همچنان یک وظیفه دشوار باقی می‌ماند.»
