در نظام های استبدادی انتخابات اساسا خصلت فرمایشی و ضددمکراتیک دارد. با این همه گاه به دلیل گسترش شکاف های داخل نظام، برهم خوردن توازن قدرت در جامعه، برامد جنبش های اجتماعی، فشار بین المللی یا خطر انفجار اجتماعی و فروپاشی یا دیگر مقتضیات زمانه ممکن است نظام های استبدادی به قصد بازیابی مشروعیت از دست رفته یا در اثر تحمیل شرایط عقب نشینی کرده و روزنه ای برای گسترش دایره رقابت ها ایجاد کنند. در چنین شرایطی مردم و گاه اپوزیسیون از آن برای ایجاد فرصتی به قصد ایجاد تغییر سود می جویند و گاه می تواند پیامد این گونه فرصت ها به تغییرات جدی منجر شود. برگزاری رفراندوم در شیلی در ۱۹۸۸ که به شکست پینوشه منجر شد، یا انتخابات در لهستان در ۱۹۸۹ که به پایان اقتدار و انتقال قدرت از ژنرال یاروزلسکی به لخ والسا منجر شد، نمونه هایی از این دست هستند.
در ایران هم با برآمد جنبش اصلاحات، مردم کوشیدند از انتخابات دو خرداد ۱۳۷۶به این سو طی دو دهه از این روزنه با تمام محدودیت ها و شرایط تحمیلی و غیر دمکراتیک و خصلت تبعیض آمیز و سکسیستی انتخابات، برای عقب راندن اراده ولی فقیه و ایجاد تحولات مسالمت آمیز در جامعه سود بجویند. با این همه تجربه شکست ها و ناکامی اصلاح طلبان در ایران طی دو دهه نشان داد ولی فقیه و هسته سخت قدرت در حکومت حاضر به هیچ نوع تن دادن به اصلاحات ساختاری در نظام نیست. به وارونه با حذف گام به گام اصلاح طلبان از قدرت، سرکوب خشن جنبش های اجتماعی بزرگ ساختار شکن همچون دی ۹۶ و آبان ۹۸ و جنبش مهسا و پیگیری سیاست تشدید سرکوب و گسترش انسداد سیاسی و خالص سازی در انتخابات در برابر میل و اراده عمومی مردم به تغییر ایستادگی کرد. تلاش برای به بیعت واداشتن مردم با نظام در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ و آخرین انتخابات مجلس که هر دو با تحریم گسترده مردم و اپوزیسیون روبرو شد، جلوه هایی از شکست سیاست خالص سازی نظام بود که به رسوایی و انزوای هرچه بیشتر دولت رئیسی و کل نظام و گسترش شکاف بین مردم و نظام منجر شد. پس از مرگ رئیسی و اکتوئل شدن نسبی بحران جانشینی به نظر می آید نظام و رهبری آن که تاکید کرده سیاست پیشین ادامه خواهد یافت، در پی آنند با گسترش نسبی دایره انتخابات ریاست جمهوری که تاثید صلاحیت پزشکیان از جمله پیامدهای آن است، هم دامنه مشارکت را افزایش دهند و هم با تولید شکاف در جامعه و اصلاح طلبان موقعیت اپوزیسیون و تحریمیان را تضعیف کرده و خود را از موقعیت بن بست کنونی خارج سازد.
اصلاح طبان محافظه کار برای نشان دادن میزان وافاداری خود به نظام و جانی دوباره گرفتن و آماده سازی خود برای ایفای نقش مؤثرتری پس از مرگ رهبر نظام، از این انتخابات استقبال کرده اند. همچنین بخشی از مردم ناراضی نیز به دلیل نگرانی های ضد آرمانی و تجربه سرکوب خشن خیزش های اجتماعی، موقعیت مستاصل، وخامت روز افزون اوضاع اقتصادی و اجتماعی و بی افقی ممکن است در این انتخابات شرکت کنند تا شاید با انتخاب پزشکیان روزنه ای برای تغییر یا بیان نارضایتی بیابند.
با این همه پیش بینی من این است که اکثریت مردم یا دستکم نزدیک به نیمی از جامعه با عدم شرکت در انتخابات بی اعتمادی خود را به نظام و کاندیداهای آن اعلام خواهند کرد. به عبارت روشن تر در این انتخابات با سه نوع بیان اعتراضی روبرو خواهیم بود که بزرگترین آن عدم شرکت در انتخابات و تحریم آن است. دومی آرای باطله است که خود بیشتر نوعی رای اعتراضی است و البته این بار به دلیل وجود پزشکیان میزان آن احتمالا بسیار کمتر خواهد بود. سوم بخشی نیز ممکن است با آن که پزشکیان اعلام کرده است وفادار به سیاست های رهبری است، او را انتخابی مناسب برای مقابله با سیاست خالص سازی نظام دیده و به او رای دهند. با این وجود دعوت مردم به شرکت در انتخابات توسط اپوزیسیون ساختارشکن اشتباهی استراتژیک است که به معنای آن است خود را شریک تمام پیامدهای این انتخابات با تمام موازین ضد دمکراتیک می سازد. همزمان نباید به ترفند نظام برای گسترش شکاف در جنبش دمکراسی خواهی تسلیم شد و فراموش کرد که بین اشکال گوناگون ابراز نارضایتی و اعتراض همپوشی های معینی وجود دارد. .
ایران در موقعیت گیرکردگی سیاست قرار گرفته که هرچند موقعیتی ناپایدار است، اما سردرگمی ها و بی افقی های بسیاری را به ناگزیر در برخواهد داشت.موقعیتی که در آن نه اپوزیسیون راه حل مناسبی و کارایی برای تغییر وضعیت موجود دارد و نه حکومت در موقعیت مناسبی برای تثبیت خود قرار دارد.
اکثریت مردم ایران پس از چند بار آزمون و به ویژه پس از تجربه دی ۹۶ و آبان ۹۸ و جنبش مهسا، اعتماد و اعتقادی به امکان تغییر از طریق این گونه انتخابات ندارند. با این همه به رغم خیزش های اجتماعی گسترده در سالیان پیش، چشم انداز روشنی برای سقوط این نظام با توجه به خلا وجود اپوزیسیون قدرتمند و همبسته و با توجه به نابرابری توازن قوا دیده نمی‌شود.
این که کی و چگونه موقعیت گیرکردگی و بن بست سیاسی در ایران پایان خواهد یافت، روشن نیست. نه در قدرت ایرانیان در سازگاری با شرایط موجود باید غلو کرد و نه باید از یاد برد که ایران همزمان سرزمین شگفتی ها و چالش های عظیمی است که بیش از آنکه محصول اراده نظام یا قدرت خارجی باشد، توسط مردم و به ویژه نسل جوان و زنان در خیابان رقم خورده است.!
مقاله را چندین بار خواندم اما هیچ نکته ی جدیدی در ان نیافتم لذا باید از اقای درویش پور پرسید چرا تکرار مکررات کسل کننده.
چرا دیر نوشتی من دیگه رفتم رایم را دادم.