روز دوشنبه، ۱۷ ژوئن، دیمتری پسکوف، سخنگوی رئیسجمهورولادیمیر پوتین اعلام کرد که، ” توافقنامههای دریای سیاه دیگر اجرا نخواهد شد.” این اعلام صریح تعلیق ابتکارغلاّت دریای سیاه بود که پس از ورود نیروهای روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ از دل ساعتها مذاکرات فشرده به دست آمد. ابتکار از ۲۲ جولای سال ۲۰۲۲، پس ازآنکه مقامات روسی و اوکراینی آنرا در استانبول با حضور آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل و رجب طیب اردوغان رئیسجمهور ترکیه امضا کردند به اجرا گذاشته شد.
گوترش ابتکار را به دو دلیل ” چراغ امید” خواند. اول، داشتن توافقی از این نوع بین دو طرف درگیر در جنگ قابل توجه است. دوم، روسیه و اوکراین تولیدکننده مهم گندم، جو، ذرت، تخم کلزا و روغن کلزا، تخم آفتابگردان و روغن آفتابگردان، و نیز کودهای ازت، پتاس و فسفرهستند که بر۱۲ درصد کالریهای مورد داد و ستد بالغ میشود. تعداد زیادی از سازمانهای بینالمللی با قطع تامین این اقلام از روسیه و اوکراین احساس کرده بودند که این امر میتواند تاثیر فاجعه باری روی بازارهای موادغذایی جهانی و روی گرسنگی داشته باشد. به موازات افزایش تحریمهای غربی- تاحدزیادی امریکا، بریتانیا و اروپا- علیه روسیه، امکان معامله شروع به کاهش کرد. این معاملات طی سال گذشته بارها به حال تعلیق درآمد. در ماه مارس ۲۰۲۳، ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه به تحریمها علیه کشاورزی روسیه پاسخ داد و گفت، ” پارامترهای (اصلی) فراهم شده برای معامله (غلاّت) جواب نمیدهد.”
مالی سازی به گرسنگی منجر میشود
آنتونی بلینکن وزیرخارجه امریکا گفت که کشوراو از” ادامه اسلحه سازی از موادغذایی” روسیه متاسف است چون این امر” به میلیونها مردم آسیب پذیر درسراسر دنیا آسیب میزند”. درواقع زمان بندی تعلیق نمیتوانست بدترازاین باشد. گزارش” وضعیت امنیت غذایی و تغذیه در جهان سال ۲۰۲۳″ (۱۲ جولای، ۲۰۲۳) سازمان ملل، نشان میدهد که یک دهم مردم جهان با گرسنگی دست به گریبان هستند و ۳.۱ میلیارد نفر نمیتوانند ازعهده تغذیه سالم برآیند. اما خود گزارش به نکته جالبی توجه میکند: که جنگ دراوکراین ۲۳ میلیون نفر را به گرسنگی کشانده است، رقمی که در مقایسه با دیگرکشانده شدگان به گرسنگی- مانند تاثیرتجاری سازی بازار مواد غذایی و همه گیری کووید-۱۹ – رنگ میبازد. یک گزارش سال ۲۰۱۱ جنبش توسعه جهانی به نام ” بازارهای شکسته: تنظیم مالی بازارچگونه میتواند به جلوگیری از بحران غذایی جهانی کمک کند” نشان داد که ” اکنون سفته بازان مالی بر بازار(غذا) مسلط هستند، بیش از ۶۰ درصد برخی بازارها را در مقایسه با ۱۲ درصد ۱۵ سال پیش در دست دارند.”
وضعیت ازآن زمان بدترشده است. دکتر سوفی وان هولن، که سفته بازی مالی در بازارهای موادعذایی را مطالعه میکند، در اواخر ۲۰۲۲ خاطرنشان کرد که درحالی که درواقع کمبود مواد غذایی وجود دارد، اما ” بحران غذایی کنونی بحران قیمتها است تا بحران تامین.” پایان یافتن ابتکار غلاّت دریای سیاه درواقع تاسفبار است، اما سبب برجستهای در گرسنگی در جهان نیست. سبب برجسته- همان طور که حتی کمیته اقتصادی و اجتماعی اروپا موافق آن است- سفته بازی مالی در بازارهای موادغذایی است.
چرا روسیه ابتکار را به تعلیق درآورد؟
سازمان ملل برای پایش ابتکارغلاّت دریای سیاه یک مرکزهماهنگی مشترک دراستانبول بنا کرد. این مرکز توسط نمایندگان روسیه، ترکیه، اوکراین، و سازمان ملل اداره میشود. در موقعیتهای بسیاری مرکزهماهنگی مشترک مجبور بود با تنشهای بین روسیه و اوکراین برسرحمل کالاها، مانند زمانی که اوکراین دراکتبر ۲۰۲۲به ناوگان روسیه در دریای سیاه – برخی از آن کشتیها غلاّت حمل میکردند- در سواستوپول، کریمه، حمله کرد برخورد نماید. تنشها برسرابتکار باقی ماند چون تحریمهای غربی علیه روسیه تشدید شد، و صدور محصولات کشاورزی روسیه به بازارهای جهان را دشوار ساخت.
روسیه در رابطه با سیستم کشاورزی خود سه شرط را روی میز سازمان ملل قرار داد. اول، دولت روسیه درخواست کرد که بانک کشاورزی روسیه- بانک اعتبار و تجارت برتر برای کشاورزی روسیه- به سیستم SWIFT وصل شود، که با شش بسته تحریمهای اروپا در ژوئن سال ۲۰۲۲ رابطه آن با سوئیفت قطع شده بود. یک بانکدار ترک به خبرگزاری تاس گفت که این امکان وجود دارد که اتحادیه اروپا بتواند ” یک اجازه کلی برای بانک کشاورزی روسیه صادرکند”، و این که تا زمانی که صادرات بخشی ازابتکار غلاّت دریای سیاه باشد بانک ” اجازه دارد از جی پی مورگان برای انجام معامله به دلار استفاده کند”.
دوم، ازاولین گفتگوها در باره ابتکارغلاّت، مسکو صادرات کود آمونیاک را هم از طریق بندر اودسا و هم از انبارهای نگهداری در لاتویا و هلند مطرح کرد. بخش مرکزی بحث بازگشایی خط لوله تولیاتی- اودسا، طولانیترین خط لوله انتقال آمونیاک بوده است. در جولای سال ۲۰۲۲، سازمان ملل و روسیه توافقنامهای را امضا کردند که باید فروش آمونیاک روسیه دربازار جهانی را تسهیل میکرد. گوترش دبیرکل سازمان ملل به شورای امنیت رفت تا اعلام کند، ” ما هرکارممکن را انجام میدهیم… تا خردشدن جدی بازارکود را که درحال حاضر به کشاورزی در غرب افریقا و جاهای دیگرآسیب میرساند سبک کنیم. اگر بازار کود تثبیت نشود، سال بعد میتواند سبب بحران تامین موادغذایی شود. گوترش بهراحتی مطرح کرد، ممکن است جهان دچار کمبود غذایی شود.” در ۸ ژوئن ۲۰۲۳، نیروهای اوکراینی بخشی ازخط لوله تولیاتی- اودسا را درخارکیف منفجر کردند، که تنش برسر این مناقشه را افزایش داد. روسیه غیراز بنادر دریای سیاه، راه امن دیگری برای صادرات کودهای آمونیاک بنیاد خود ندارد.
سوم، نیروهای بخش کشاورزی روسیه با چالش فقدان توان واردات ماشینآلات و قطعات یدکی رو در رو است، و کشتیهای روسی قادر به خرید بیمه یا ورود به بسیاری از بندرهای خارجی نیستند. با وجود “عدم فراگیری” تحریم های غربی برکشاورزی، تحریم علیه شرکتها و افراد بخش کشاورزی روسیه را تضعیف کرده است.
برای مقابله با تحریمهای غربی، روسیه محدودیت صادرات کودها و محصولات کشاورزی را درپیش گرفت.این محدودیتها ممنوعیت صادرات کالاهای معین( مانند ممنوعیتهای موقت صادرات گندم به اتحاد اقتصادی اوراسیا)، افزایش الزامات پروانهای( ازجمله برای کودهای مرکب، این الزامات قبل از جنگ به اجرا گذاشته شد)، و افزایش مالیاتهای صادراتی را دربر میگیرد. این حرکتهای روسیه درکتار راهبرد فروش مستقیم به کشورهایی مانند هند، که به کشورهای دیگر باز صادر خواهد شد، صورت میگیرد.
دراواخرجولای، سنت پترزبورگ میزبان دومین فوروم اقتصادی و بشردوستانه روسیه – افریقا خواهد بود، که این موضوعها قطعا مقدمه و مرکز فوروم خواهند بود. رئیسجمهور پوتین، پیش ازهمایش، به سیریل رامافوزا رئیس جمهورافریقای جنوبی تلفن کرد تا اورا نسبت به مشکلاتی که روسیه در صادرات موادغذایی و کود خود به قاره افریقا با آن ها مواجه است آگاه کند. او گفت،” هدف اصلی قرار داد” ابتکار غلاّت دریای سیاه ” تامین غلاّت برای کشورهای نیازمند، از جمله کشورهایی در قاره افریقا بود که عملی نشده است.”
احتمال دارد که ابتکارغلاّت دریای سیاه درطی چند ماه از سر گرفته شود. تعلیقهای پیشین بیش از چند هفته طول نکشیده بود. اما این بار، روشن نیست که آیا غرب کمکی به روسیه درتوانایی صادرات محصولات کشاورزی اش خواهد کرد یا نه؟ قطعا، تعلیق روی میلیونها نفر در سراسر جهان که با گرسنگی مزمن میجنگند تاثیر خواهد گذاشت. اما میلیاردها نفردیگری که به خاطر سفته بازی مالی در بازارهای غذایی گرسنهاند تحت تاثیر مستقیم این تحولات نیستند.
https://countercurrents.org/2023/07/world-hunger-and-the-war-in-ukraine/https://countercurrents.org/2023/07/world-hunger-and-the-war-in-ukraine/
مطالب مرتبط با اين مقاله:
- برندگان و بازندگان اقتصادی جنگ اوکراین چه کسانی هستند؟ – ترجمه: داود جلیلی
- واگنری سازی: پوتین چگونه دولت روسیه را تحقیر کرد – ایلیا ماتویف-برگردان: داود جلیلی
- جنک اوکراین و همه گیری قریب الوقوع گرسنگی – ساجای جوزه- ترجمه ی: داود جلیلی
- چرا روس ها “حذف” می شوند؟ اسلاویشا باتکو میلاجیج – برگردان: داود جلیلی
کاربرد کلمه “بشردوستانه” در مورد فوروم اقتصادی روسیه – افریقا بیشتر شبیه کمک های بشر دوستانه ج اسلامی در مورد حقوق زنان است. کشوری که برای اهداف توسعه طلبانه از کشتار غیر نظامیاین نیز نمیگذرد بشر دوست نیست.