سازمان دیدهبان حقوق بشر اعلام کرد که سه زن زندانی در زندان قرچک ورامین، در سپتامبر گذشته بر اثر محرومیت از خدمات درمانی جان باختند. این سازمان مرگ این سه زن را نشانۀ آشکار سیاست همیشگی جمهوری اسلامی در محرومکردن زندانیان از درمان دانسته که بارها به مرگ آنان، بهویژه زندانیان سیاسی، منجر شده است.
به گزارش ار. اف. ای اینبار قربانیان سودابه اسدی، جمیله عزیزی و سمیه رشیدی بودهاند. سمیه رشیدی، فعال سیاسی ۴۲ ساله، در آوریل ۲۰۲۵ بهدلیل نوشتن شعارهای اعتراضی در تهران بازداشت شد. او پس از حمله هوایی ۲۳ ژوئن اسرائیل به زندان اوین به همراه چند زندانی زن سیاسی دیگر به زندان قرچک منتقل شد که به زندان «شهرری» معروف است. در ۱۶ سپتامبر، رشیدی در زندان دچار حمله شدید صرع شد اما مسئولان با تأخیر فراوان او را به بیمارستان ورامین منتقل کردند. به گفته منابع آگاه، این تأخیر باعث وخامت وضعیت او شد و عاقبت در ۲۵ سپتامبر به مرگ وی انجامید.
مقامهای زندان از وضعیت خطرناک سلامتی سمیه رشیدی با اطلاع بودند، اما از اعزام وی به بیمارستان خودداری کردند و تنها داروهای آرامبخش و روانپزشکی برای او تجویز کرده بودند و همین وضعیت سلامتی او را بدتر کرده بود. سازمان دیدهبان حقوق بشر در گزارش خود تصریح کرده است که در مقاطعی سمیه رشیدی قادر به راهرفتن نبود و زندانیان دیگر او را به درمانگاه می رساندند. میزان، خبرگزاری قوه قضاییه جمهوری اسلامی با رد گزارشهای مستقل مدعی شده که خانم رشیدی سابقه بیماری عصبی و اعتیاد داشته و در زندان درمان شده است.
پیش از این، سودابه اسدی در ۱۶ سپتامبر و جمیله عزیزی در ۱۹ سپتامبر جان خود را از دست دادند. سودابه اسدی نیز به دلیل محرومیت از درمان و تأخیر در انتقال به بیمارستان درگذشته است. جملیه عزیزی نیز پس از بروز علائم حمله قلبی به درمانگاه زندان منتقل شد، اما پزشکان بدون رسیدگی کافی او را به سلول بازگرداندند و ساعتی بعد نامبرده درگذشت.
زندان قرچک سالهاست بهدلیل وضعیت اسفبار بهداشتی، تراکم شدید جمعیت زندانی و نبود خدمات درمانی مناسب، به بدنامی شهرت یافته است. سازمانهای بینالمللی بارها این زندان را یکی از غیربهداشتیترین زندانهای زنان ایران توصیف کردهاند. زندانیان سابق از کمبود آب آشامیدنی، تهویه نامناسب و رفتار تحقیرآمیز مأموران سخن گفتهاند. پس از حمله هوایی اسرائیل به زندان اوین در تابستان گذشته، دهها زندانی زن سیاسی از آن زندان به زندان قرچک منتقل شدند. سازمان دیدبان حقوق بشر همان زمان هشدار داده بود که این انتقال بدون تضمین امکانات درمانی میتواند به فاجعه انسانی منجر شود.
مایکل پیج، معاون بخش خاورمیانه و شمال آفریقای دیدهبان حقوق بشر، گفته است: «زندانهای ایران، بهویژه زندان قرچک، به مکانهایی برای رنج و مرگ تبدیل شدهاند. مقامهای جمهوری اسلامی سالهاست محرومکردن زندانیان از درمان را به ابزاری برای مجازات و سرکوب مخالفان بدل کردهاند.»
سازمانهای مدافع حقوق بشر، از جمله عفو بینالملل، در سالهای گذشته دهها مورد مرگ در زندانهای ایران را مستند کردهاند که همگی ناشی از بیتوجهی پزشکی یا محرومیت از درمان بودهاند. گزارش سازمان عفو بینالملل در آوریل ۲۰۲۲ مرگ دستکم ۹۰ زندانی در سی زندان کشور از سال ۲۰۱۰ را ثبت کرده است. در بسیاری از موارد، به ویژه از میان زندانیان جرائم خرد یا اقلیتهای قومی، حتی اسامی قربانیان منتشر نمیشوند و خانوادهها بهدلیل ترس از انتقامجویی سکوت میکنند.
بر اساس گزارش سازمان دیدهبان حقوق بشر، مریم اکبری منفرد، زندانی سیاسی ۴۸ ساله که بیش از پانزده سال بدون یک روز مرخصی در زندان است، بهدلیل بیماری شدید ستون فقرات در خطر فلج شدن قرار دارد. پزشکان عمل جراحی فوری را ضروری دانستهاند، اما مقامهای زندان هنوز با انتقال او به بیمارستان موافقت نکردهاند. همچنین وریشا مرادی، فعال کرد محکوم به اعدام در زندان اوین، و زینب جلالیان، فعال سیاسی کرد، هر دو به درمان فوری نیاز دارند اما از خدمات پزشکی محرومند.
سازمان دیدبان حقوق بشر میگوید که جمهوری ایران با انکار و تحریف واقعیت، مانع تحقیق مستقل درباره مرگ زندانیان میشود و در برخی موارد برای گریز از مسئولیت علت مرگ را اعتیاد یا خودکشی اعلام میکند.
سازمان دیدهبان حقوق بشر از شورای حقوق بشر سازمان ملل و دولتهای اروپایی خواسته است که با فشار دیپلماتیک بر تهران، آزادی فوری زندانیان بیمار و دسترسی آنان به درمان لازم را تضمین کنند. این سازمان تأکید کرده است که «زندانیان ایران از ابتداییترین حقوق انسانی، یعنی حق زندهماندن، محرومند و سکوت جامعه جهانی در برابر این مرگهای خاموش، به معنای مشارکت در تداوم جنایت است.»
