در حالیکه جنگ روسیه و اوکراین وارد چهارمین سال خود شده است، آلمان روز چهارشنبه از اختصاص بیش از دو میلیارد دلار کمک نظامی جدید به اوکراین خبر داد. این تصمیم در نشست وزیران دفاع کشورهای عضو ناتو در بروکسل اعلام شد؛ نشستی که هدف آن احیای حمایت نظامی غرب از کییف پس از کاهش محسوس کمکها در ماههای اخیر است.
بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان، اعلام کرد بخشی از این بسته شامل خرید نیم میلیارد دلار تسلیحات آمریکایی برای اوکراین است. او گفت: «بسته جدید پاسخگوی نیازهای فوری اوکراین است؛ از سامانههای پدافندی و موشکهای پاتریوت گرفته تا رادارهای شناسایی و مهمات دقیقزن.» آلمان همچنین متعهد شد دو سامانه دفاع هوایی «ایریس-تی» دیگر به همراه دهها موشک هدایتشونده، سلاح ضدتانک و تجهیزات ارتباطی به اوکراین تحویل دهد.
در کنار آلمان، کشورهای استونی، فنلاند، لیتوانی و سوئد نیز اعلام کردند به برنامه جدید ناتو برای تأمین سریع تسلیحات برای اوکراین خواهند پیوست. این برنامه که «فهرست اولویتهای اوکراین» (PURL) نام دارد، به کشورهای اروپایی و کانادا اجازه میدهد با خرید تسلیحات آمریکایی، به طور هماهنگ از نیروهای اوکراینی پشتیبانی کنند. تاکنون دو میلیارد دلار از این طرح از ماه اوت به این منظور تخصیص یافته است.
نیازهای سنگین دفاعی اوکراین در سال آینده
نشست بروکسل در شرایطی برگزار شد که دولت اوکراین برای سال آینده رقم عظیم ۱۲۰ میلیارد دلار را بهعنوان نیاز دفاعی خود اعلام کرده است. دنیس شمیهال، وزیر دفاع اوکراین، گفت: «نیمی از این مبلغ، یعنی حدود ۶۰ میلیارد دلار، از منابع داخلی ما تأمین خواهد شد و از شرکای بینالمللی انتظار داریم نیمی دیگر را بر عهده بگیرند.» او پیشنهاد کرد هر کشور حامی اوکراین حداقل ۰.۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به حمایت نظامی از کییف اختصاص دهد.
به گفته مقامهای اوکراینی، بیشترین نیاز فوری این کشور سامانههای دفاع هوایی است. تنها در ماه گذشته، روسیه بیش از ۵۶۰۰ پهپاد و ۱۸۰ موشک به سمت زیرساختهای غیرنظامی اوکراین شلیک کرده است. شمیهال گفت: «در آستانه زمستان، برای حفظ جان مردم و زیرساختها، به شدت به تجهیزات دفاعی نیاز داریم.»
کاهش حمایت غرب و هشدار ناتو
دادههای تازه مؤسسه «کیل» در آلمان نشان میدهد که کمکهای نظامی خارجی به اوکراین در ماههای ژوئیه و اوت نسبت به نیمه نخست سال ۴۳ درصد کاهش یافته است. وزیر دفاع سوئد پال یونسن گفت: «کمک به اوکراین در مسیر درستی نیست و روند حمایتها نزولی شده است. ما باید دوباره گامهای جدیتری برداریم.» وزیر دفاع استونی، هانو پِوکور، نیز هشدار داد که «سهم کمکهای ایالات متحده در سال جاری به شکل قابل توجهی کاهش یافته است.»
پیت هگزت، وزیر دفاع آمریکا، در این نشست گفت: «اهداف باید به اسلحه تبدیل شوند، وعدهها باید به قدرت بدل شوند. تنها قدرت سخت است که مهاجمان به آن احترام میگذارند.» او تأکید کرد که کشورها باید تعهدات خود را به اقدامات ملموس تبدیل کنند.
در حالیکه دولت ترامپ هنوز بهطور مستقیم تسلیحات به اوکراین اهدا نکرده، واشنگتن در حال بررسی ارسال موشکهای دوربرد «تاماهاک» است. با این حال هنوز روشن نیست در صورت موافقت، هزینه این موشکها را چه کشوری خواهد پرداخت.
فشار بر کشورهای اروپایی برای سهم بیشتر
در نشست بروکسل، از کشورهای فرانسه، ایتالیا و اسپانیا نیز انتقاد شد که در قیاس با توان اقتصادی خود، کمک چندانی به اوکراین نکردهاند. وزیر دفاع فنلاند، آنتی هاکانن، گفت: «همه اعضای ناتو باید سهم منصفانه خود را بپردازند. هیچ کشوری نمیتواند از مسئولیت شانه خالی کند، زیرا اکنون لحظهای سرنوشتساز است.»
فرانسه و ایتالیا که با بدهیهای سنگین دستوپنجه نرم میکنند، حتی در تحقق سهم بودجه دفاعی خود در ناتو نیز با مشکل روبهرو هستند. دولت اسپانیا نیز اعلام کرده بهجای افزایش هزینهها، با اعزام نیرو به مأموریتهای ناتو به تعهدات خود عمل میکند. پاریس همچنین گفته ترجیح میدهد پول اروپا صرف تقویت صنایع دفاعی اروپایی شود، نه خرید سلاح از آمریکا، و به همین دلیل قصد ندارد در برنامه PURL شرکت کند.
اتحادیه اروپا و ناتو با طرح «دیوار ضدپهپاد» و بودجههای نظامی بیسابقه آماده میشوند
روزنامه اومانیته در تفسیری پیرامون آمادگیهای نظامی اتحادیه اروپا نوشت: در حالی که سرویسهای اطلاعاتی آلمان از خطر «درگیری نظامی مستقیم میان روسیه و ناتو» در آینده نزدیک هشدار دادهاند، اتحادیه اروپا آماده است روز پنجشنبه ۱۵ اکتبر طرحی بلندپروازانه برای ایجاد یک «دیوار ضدپهپاد» را معرفی کند؛ طرحی که نمادی از گام تازه قاره اروپا به سوی نظامیسازی گسترده و رویارویی احتمالی با مسکو است.
مارتین یاگر، رئیس سرویس اطلاعاتی آلمان (BND)، در سخنانی کمسابقه اعلام کرد: «نباید تصور کنیم که حمله روسیه فقط در سال ۲۰۲۹ یا بعدتر ممکن است؛ ما هماکنون در قلب بحران قرار داریم.» به گفتهٔ او، مسکو تلاش دارد «حوزه نفوذ خود را به سمت غرب گسترش دهد»، و ناتو باید از «حالت خواب سیاسی» خارج شود.
در همین فضای پرتنش، بروکسل با سرعتی کمسابقه در حال تقویت سازوکارهای دفاعی خود است. اتحادیه اروپا و ناتو توافق کردهاند تا سال ۲۰۲۷ یک سامانهٔ دفاعی یکپارچه علیه پهپادها راهاندازی کنند که کشورهای هممرز با روسیه در اولویت اجرای آن خواهند بود. بر اساس اسناد فاششده از کمیسیون اروپا، این طرح با عنوان «ابتکار اروپایی برای پهپادها» (EDDI) از تجربههای جنگ اوکراین بهره میگیرد؛ جایی که کییف اکنون صاحب یک صنعت بزرگ ساخت پهپادهای تهاجمی و رهگیر است.
اختلافنظر در آلمان بر سر خدمت نظامی و برخورد با پهپادها
در داخل آلمان، همزمان با افزایش هشدارها، اختلاف در دولت ائتلافی بر سر بازسازی نظام خدمت سربازی بالا گرفته است. بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان (از حزب سوسیالدموکرات)، پیشنهاد محافظهکاران حزب دموکرات مسیحی برای بازگرداندن سربازگیری اجباری از طریق قرعهکشی را رد کرده و گفته است: «آنچه اکنون نیاز داریم، گفتمان داوطلبانه است نه اجبار نظامی.»
محافظهکاران خواستار آناند که آلمان به «نیرومندترین ارتش متعارف اروپا» تبدیل شود. همزمان، مارکوس زودر، نخستوزیر ایالت بایرن، با اشاره به پرواز پهپادها بر فراز تأسیسات حساس، خواستار سرنگونی فوری آنها شده است، اما پیستوریوس در واکنش گفته: «آنچه کمترین فایده را دارد، شلیک بیمحابا و لفاظی کابویوار است.»
نشست ناتو و موج تازه تسلیح
روز چهارشنبه، وزیران دفاع کشورهای عضو ناتو در بروکسل گرد هم آمدند تا دربارهٔ افزایش پشتیبانی از اوکراین و بهبود امنیت هوایی اروپا بحث کنند. طبق گزارشها، ناتو در حال بازنگری در «قواعد درگیری» خود است تا فرماندهان میدانی آزادی عمل بیشتری برای مقابله با تهدیدات هوایی بهویژه پهپادهای ناشناس داشته باشند.
در همین حال، کمیسیون اروپا قرار است روز پنجشنبه جزئیات پروژه «دیوار ضدپهپاد» را اعلام کند؛ دیواری دیجیتال و فیزیکی شامل رادارهای یکپارچه، سامانههای رهگیر، حسگرهای زمینی و دفاع سایبری برای رصد و خنثیسازی پروازهای ناشناس در مرزهای شرقی اتحادیه. طبق طرح اولیه، این سامانه ابتدا در کشورهای بالتیک، لهستان و فنلاند راهاندازی خواهد شد و سپس سایر مناطق اروپا را در بر خواهد گرفت.
سایه جنگ بر فراز بالتیک
از زمان پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، دریای بالتیک به یکی از حساسترین مناطق جهان تبدیل شده است. اکنون تقریباً تمام سواحل شمالی و غربی این دریا در اختیار اعضای ناتو است، و مسیر دریایی روسیه از سنپترزبورگ تا کالینینگراد در محاصره قرار گرفته است.
دولت سوئد نیز تهدید را جدی گرفته و از سال ۲۰۱۵ با احیای مفهوم «دفاع همهجانبه» خود را برای بحرانهای احتمالی آماده میکند. نخستوزیر سوئد، اولف کریسترشون، روز سهشنبه اعلام کرد که برای نخستین بار از زمان جنگ سرد، ذخایر استراتژیک غلات در مناطق شمالی این کشور – شامل نوربوتن، وستر بوتن، وسترنورلاند و یمتلاند – ایجاد خواهد شد تا در صورت جنگ یا بحران، خطوط تأمین مواد غذایی مختل نشود. وزیر دفاع مدنی سوئد، کارل-اسکار بولین، گفت: «شمال سوئد از اهمیت استراتژیک ویژهای برخوردار است و باید از منظر دفاع ملی در اولویت باشد.»
شکاف دیپلماتیک بر سر نورد استریم
در تحولی دیگر، روزنامه فایننشال تایمز گزارش داد دولت لهستان از آلمان خواسته است تحقیقات خود دربارهٔ انفجار خط لوله نورد استریم را متوقف کند. ورشو معتقد است ادامه این تحقیق میتواند وحدت ناتو در برابر روسیه را تضعیف کند.
پس از انفجار در سال ۲۰۲۲، برلین در سال ۲۰۲۴ برای یک غواص اوکراینی حکم بازداشت اروپایی صادر کرده بود؛ فردی که اواخر سپتامبر در لهستان بازداشت شد. وکیل او این اقدام را «غیرقانونی در میانهٔ جنگی تمامعیار میان روسیه و اوکراین» توصیف کرد.
اروپا در مسیر نظامیسازی
تحولات اخیر نشان میدهد که اتحادیه اروپا، با پشتوانهٔ افزایش بیسابقه بودجههای نظامی، دیگر خود را صرفاً شریک سیاسی ناتو نمیداند بلکه در حال تبدیل شدن به یک بازیگر نظامی تمامعیار است. اگر در دهه گذشته هدف بروکسل «حفظ صلح» بود، اکنون هدفش «آمادگی برای جنگ» است — جنگی که فعلاً در سایه پهپادها، سامانههای دفاعی و هشدارهای اطلاعاتی آغاز شده است، اما بیم آن میرود که دیر یا زود به واقعیت بدل شود.
