در پی اجرای توافق آتشبسی که با میانجیگری ایالات متحده میان اسرائیل و حماس به امضا رسید، صدها فلسطینی که سالها در زندانهای اسرائیل به سر برده بودند، روز دوشنبه در میان اشک، فریاد، سرود و برافراشتن پرچمهای فلسطین، به خانه بازگشتند.
به گزارش رویترز، اتوبوسهای حامل زندانیان آزادشده از صبح زود وارد کرانه باختری و نوار غزه شدند و مردم با شاخههای زیتون، تصاویر بستگان و شعارهای شادی به استقبال آنان رفتند. در برابر بیمارستان ناصر در شهر خانیونس هزاران نفر گرد آمده بودند تا نخستین گروه زندانیان آزادشده را در آغوش بگیرند. در میان ازدحام، صدای سرودهای ملی و فریاد «فلسطین آزاد خواهد شد» در هوای پرغبار جنوب غزه میپیچید.
بر اساس این توافق، اسرائیل موظف به آزادی ۲۵۰ زندانی محکوم به حبسهای طولانی از جمله حبس ابد، به همراه ۱۷۰۰ زندانی دیگر از غزه، ۲۲ نوجوان بازداشتشده و همچنین تحویل پیکر ۳۶۰ مبارز فلسطینی شد. در مقابل، جنبش حماس آخرین بیست گروگان زنده اسرائیلی را که از حملات هفتم اکتبر ۲۰۲۳ در اسارت داشت، آزاد کرد.
در حالیکه فضای عمومی در غزه و کرانه باختری سرشار از احساسات و اشک شوق بود، بسیاری از خانوادهها نیز از ناتمام ماندن توافق گلایه داشتند. «ام احمد» زنی از خانیونس که پسرش را پس از سالها در آغوش گرفت، در پیامی صوتی به خبرنگار رویترز گفت:
«ما خوشحالیم که پسرانمان آزاد شدند، اما شادیمان در میان ویرانی و خون گم میشود. هنوز داغ عزیزانمان تازه است و درد غزه پایان نیافته است.»
صحنههای بازگشت زندانیان در رامالله نیز آمیخته با اشک و فریاد بود. در آنجا، «سمر حلبیه»، پزشکی که به اتهام مشارکت در عملیات علیه نیروهای اسرائیلی زندانی بود، پس از آزادی در کنار مادر گریانش گفت:
«امید هیچگاه ما را ترک نکرد. حتی در تاریکترین سلولها، ایمان داشتیم روزی این درها باز خواهند شد.»
«محمد الخطیب» که ۲۰ سال را در زندانهای اسرائیل گذرانده و به اتهام کشتن سه اسرائیلی محکوم شده بود، در حالیکه در کنار خانوادهاش در بیتلحم ایستاده بود، گفت آخرین بار فرزندانش را دو سال و نیم پیش دیده است:
«نمیتوانم باور کنم آزاد شدهام. فقط امید بود که ما را زنده نگه داشت.»
اما در میان این شادی جمعی، نبود نام چهرههای برجستهی مقاومت در فهرست آزادی، موجی از نارضایتی و پرسش در میان خانوادهها ایجاد کرده است. اسرائیل از گنجاندن رهبران شناختهشدهای چون مروان برغوثی از جنبش فتح، احمد سعدات دبیرکل جبهه خلق برای آزادی فلسطین و عبدالله برغوثی فرمانده حماس در این توافق خودداری کرده است.
«طَلا برغوثی»، دختر عبدالله برغوثی که از سال ۲۰۰۴ به ۶۷ بار حبس ابد محکوم شده، در صفحه فیسبوک خود نوشت:
«این توافق، کسانی را که بیشترین نقش را در مقاومت داشتند قربانی کرد و امید به آزادیشان را بست. رنج خانوادههای آنان همچنان ادامه دارد.»
با وجود این انتقادها، صحنههای استقبال از زندانیان در سراسر سرزمینهای فلسطینی، حالوهوایی کمسابقه از وحدت و رهایی را به نمایش گذاشت. گروهی از اعضای شاخهی نظامی حماس با چهرههای پوشیده در مقابل بیمارستان ناصر حضور یافتند و همراه با مردم سرودهایی در ستایش مقاومت پخش کردند. در میان آنان پوسترهایی از زندانیان کشتهشده در بازداشتگاههای اسرائیل دیده میشد.
حماس اعلام کرد ۱۵۴ نفر از زندانیان آزادشده، مستقیماً از طریق گذرگاه رفح به مصر منتقل شدهاند. در بیانیهای که از سوی این جنبش منتشر شد آمده است: «آزادی این زندانیان گام نخست در مسیر پایان اشغال و تحقق حقوق ملت فلسطین است.»
در شهرهای نابلس، طولکرم، الخلیل و قلقیلیه نیز خانوادهها با پخش نقل و شیرینی به استقبال فرزندان خود رفتند، هرچند ارتش اسرائیل در شبهای گذشته با یورش به خانههای برخی از آنان هشدار داده بود که از برگزاری مراسم جشن خودداری کنند.
با اجرای این مرحله از توافق، بسیاری از ناظران آن را نقطهی عطفی در روند آتشبس و شاید آغاز مرحلهای تازه از مذاکرات صلح میدانند؛ هرچند هنوز پرسشهای فراوانی درباره آیندهی غزه، سرنوشت نیروهای مقاومت و چگونگی بازسازی ویرانههای جنگ باقی است.
در میان تمام این تردیدها، تنها تصویر مشترکِ روز دوشنبه در سراسر فلسطین، تصویر مادرانی بود که پس از سالها دیوار و سیمخاردار، بار دیگر فرزندانشان را در آغوش میگرفتند — و در چشمانشان، هم اشک شوق بود و هم شعلهی دردی که هنوز خاموش نشده است.
