رئیسجمهور آمریکا دونالد ترامپ روز جمعه تهدید کرد از اول نوامبر یا زودتر، تعرفهای ۱۰۰ درصدی بر تمام واردات چین اعمال خواهد کرد؛ اقدامی که میتواند تنشهای تجاری میان دو قدرت اقتصادی جهان را به سطحی بیسابقه برساند و بار دیگر نگرانیها از رکود جهانی را زنده کند.
ترامپ که از تصمیم اخیر پکن برای اعمال محدودیت بر صادرات عناصر خاکی کمیاب خشمگین است، در شبکههای اجتماعی نوشت این اقدام چین «غیرمنتظره و خصمانه» بوده و افزود که «هیچ دلیلی برای دیدار با رئیسجمهور شی جینپینگ» در سفر پیشروی خود به کره جنوبی نمیبیند.
او بعدتر در گفتوگو با خبرنگاران گفت دیدار را «لغو نکرده»، اما افزود: «نمیدانم که اصلاً برگزار شود یا نه… من در هر صورت آنجا خواهم بود، پس شاید دیداری هم داشته باشیم.»
ترامپ همچنین گفت هنوز فرصت برای عقبنشینی از این تهدید وجود دارد: «برای همین تاریخ را اول نوامبر گذاشتم؛ باید ببینیم چه میشود.»
محدودیتهای تازه چین بر صادرات مواد معدنی
چین روز پنجشنبه اعلام کرد از این پس صادرات عناصر خاکی کمیاب – فلزاتی که در صنایع الکترونیک، تراشهسازی، لیزر، موتور جت و تجهیزات نظامی حیاتی هستند – تنها با مجوز ویژه امکانپذیر است. همچنین صدور فناوریهای استخراج و پالایش این عناصر، و نیز هر گونه صادراتی که در ساخت تسلیحات کاربرد دارد، ممنوع خواهد بود.
ترامپ این تصمیم را «شوکآور» خواند و نوشت چین با این اقدام «جهان را گروگان گرفته است». او هشدار داد که در واکنش، دولت آمریکا نیز صادرات نرمافزارهای کلیدی شرکتهای آمریکایی به چین را محدود خواهد کرد.
اعلام این تهدید باعث سقوط ۲.۷ درصدی شاخص S&P 500 شد؛ بدترین روز بازار از ماه آوریل تاکنون، زمانی که ترامپ برای نخستینبار از احتمال تعرفههای مشابه سخن گفته بود. تحلیلگران میگویند اگر تعرفههای جدید اجرایی شود، مجموع مالیات واردات از چین به بیش از ۱۳۰ درصد خواهد رسید و میتواند تجارت بین دو کشور را فلج کرده و رشد اقتصادی جهانی را به شدت کاهش دهد.
به گزارش رویترز با وجود لحن قاطع ترامپ، بسیاری از ناظران یادآور شدهاند که او سابقهی عقبنشینی از تهدیدهای مشابه را دارد. در والاستریت از اصطلاحی به نام «معامله TACO» (مخفف Trump Always Chickens Out، یعنی «ترامپ همیشه جا میزند») برای اشاره به همین موضوع استفاده میشود.
با این حال، تحلیلگران هشدار میدهند که حتی تهدید به چنین تعرفههایی نیز میتواند موجب افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی در آمریکا شود، در شرایطی که بازار کار شکننده است و دولت بهتازگی از تعطیلی بخشی از نهادهای فدرال آسیب دیده است.
رقابت فزاینده بر سر منابع و فناوری
جنگ تجاری میان آمریکا و چین که از اوایل سال جاری دوباره شعلهور شده، پس از مذاکرات در سوئیس و بریتانیا موقتاً فروکش کرده بود. اما محدودیتهای تازه چین بر صادرات عناصر کمیاب دوباره روابط را متشنج کرده است.
اتاق بازرگانی اتحادیه اروپا در پکن در بیانیهای اعلام کرد این تصمیم «پیچیدگی بیشتری به زنجیره تأمین جهانی عناصر خاکی کمیاب» افزوده است.
در کنار این موضوع، اختلافات دیگری نیز میان دو کشور وجود دارد: محدودیت آمریکا بر واردات تراشههای پیشرفته به چین، اختلاف بر سر صادرات سویا، و تعرفههای متقابل بر حملونقل دریایی که از سهشنبه آغاز میشود.
کارشناسان میگویند چین همچنان بر بازار جهانی عناصر خاکی کمیاب تسلط دارد؛ ۷۰ درصد استخراج و ۹۳ درصد تولید آهنرباهای دائمی از این عناصر در اختیار شرکتهای چینی است.
گراسلین باسکاران، مدیر برنامه امنیت مواد حیاتی در اندیشکده CSIS در واشنگتن، گفت:
«این محدودیتها توان ما برای توسعه صنایع داخلی را تضعیف میکند و در عین حال ابزار چانهزنی بسیار قدرتمندی در اختیار پکن قرار میدهد.»
احتمال لغو دیدار ترامپ و شی جینپینگ
ترامپ گفته هنوز تصمیم نهایی درباره دیدار با رئیسجمهور چین نگرفته است. این دیدار قرار بود در حاشیه سفر آسیایی رئیسجمهور آمریکا در پایان ماه جاری انجام شود؛ سفری که شامل نشست آسهآن در مالزی، دیدارهایی در ژاپن، و سفر به کره جنوبی است.
«سون یون»، مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون، گفت پکن در واکنش به تحریمهای تازه آمریکا علیه شرکتهای چینی و تعرفههای بندری جدید این اقدامات را انجام داده، اما هنوز امکان کاهش تنشها وجود دارد. او افزود:
«این واکنش متناسب نیست، اما فضا برای مانور باقی است؛ کاهش تنش باید دوطرفه باشد.»
«کریگ سینگلتون»، مدیر برنامه چین در بنیاد دفاع از دموکراسیها، نیز هشدار داد که تهدید تازه ترامپ میتواند «پایان آتشبس تعرفهای» میان دو کشور باشد:
«هر دو طرف در حال مسلح شدن اقتصادی هستند و هیچکدام نشانهای از عقبنشینی نشان نمیدهد.»
در حالی که دیدار احتمالی رهبران دو کشور در هالهای از ابهام قرار دارد، تحلیلگران بیم دارند که سیاست تعرفهای جدید ترامپ، آغاز دوبارهی یک جنگ تجاری تمامعیار میان واشنگتن و پکن باشد؛ جنگی که اینبار نهفقط بازار جهانی، بلکه ثبات اقتصادی خود آمریکا را نیز تهدید میکند.
