در پی تصویب رسمی توافق آتشبس و تبادل اسرا میان اسرائیل و حماس، نیروهای ارتش اسرائیل از صبح جمعه عقبنشینی از بخشهایی از نوار غزه را آغاز کردند. این اقدام نخستین گام اجرایی در چارچوب طرح صلح مورد حمایت ایالات متحده است که هدف آن پایان دادن به جنگ دو ساله و ویرانگر در غزه است.
تصویب رسمی توافق و اجرای نخستین مرحله
به گزارش رویترز، کابینه اسرائیل بامداد جمعه توافق آتشبس و مبادله گروگانها با زندانیان فلسطینی را به تصویب رساند. بر اساس این توافق، آتشبس ظرف ۲۴ ساعت اجرایی و آزادی گروگانها طی ۷۲ ساعت بعد آغاز خواهد شد.
دفتر نخستوزیری اسرائیل اعلام کرد: «دولت چارچوب آزادی تمامی گروگانها – چه زنده و چه درگذشته – را تصویب کرده است.»
در چارچوب این توافق، مرحله نخست طرح ۲۰ مادهای دونالد ترامپ شامل آزادی ۴۸ گروگان اسرائیلی در برابر آزادی شماری از زندانیان فلسطینی و آغاز خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی از نوار غزه است.
عقبنشینی تدریجی نیروها در میانه شلیکها
گزارشها از مناطق مختلف غزه حاکی است که نیروهای اسرائیلی از مواضع خود در مناطق مرکزی و جنوبی، از جمله خانیونس و اردوگاه النصیرات، شروع به عقبنشینی کردهاند.
با این حال، شاهدان محلی گفتهاند صدای شلیک توپخانه و تیراندازی پراکنده همچنان به گوش میرسد.
در شهر غزه، برخی از مردم برای نخستین بار پس از هفتهها تلاش کردند به خانههای ویران خود بازگردند. اسماعیل زیده، یکی از ساکنان محله شیخ رضوان گفت:
«خدا را شکر خانهام هنوز ایستاده، اما محله نابود شده است. هیچکس نمیداند واقعاً آتشبس برقرار شده یا نه. همه منتظرند کسی بیاید و بگوید جنگ تمام شده است.»
تیمهای امداد و نجات نیز توانستهاند به مناطقی که پیشتر تحت محاصره و آتش سنگین قرار داشت، وارد شوند. به گفته منابع پزشکی، جسد دستکم ۱۰ تن از قربانیان حملات پیشین روز جمعه از زیر آوار بیرون کشیده شد.
حماس: «جنگ بهطور کامل پایان یافته است»
خلیل الحیه، رئیس تبعیدی دفتر سیاسی حماس در غزه، اعلام کرد که این گروه از ایالات متحده، ترکیه و میانجیهای عربی تضمینهایی دریافت کرده است مبنی بر اینکه جنگ بهطور کامل به پایان رسیده است.
او در سخنانی از الجزیره گفت: «میانجیهای برادر و دولت آمریکا تأیید کردهاند که جنگ تمام شده و دوران جدیدی آغاز میشود.»
چالشها و ابهامات در مسیر توافق
با وجود آغاز اجرای توافق، موانع و ابهامات بسیاری باقی مانده است. هنوز فهرست زندانیان فلسطینی که قرار است در برابر گروگانها آزاد شوند، منتشر نشده است.
حماس خواهان آزادی چهرههای سرشناس فلسطینی از جمله احمد سعدات و حسن سلامه است، در حالی که دولت اسرائیل برخی از این درخواستها را رد کرده است.
به گفته تحلیلگران، اجرای کامل توافق میتواند دو طرف را بیش از هر زمان دیگری به پایان رسمی جنگ نزدیک کند، اما خطر شکست همچنان بالاست. سرنوشت اداره آینده غزه، خلع سلاح حماس و بازسازی مناطق ویرانشده از مهمترین موضوعاتی است که هنوز بر سر آن توافقی حاصل نشده است.
واکنشهای بینالمللی و سفر ترامپ
دونالد ترامپ اعلام کرده است که روز یکشنبه عازم خاورمیانه خواهد شد و احتمال دارد در مراسم رسمی امضای توافق در مصر شرکت کند.
او گفت: «این توافق، بزرگترین گام برای رسیدن به صلحی پایدار و پایان جنگ در خاورمیانه است.»
دو مقام ارشد آمریکایی نیز گفتهاند که ایالات متحده ۲۰۰ نیروی نظامی بهعنوان بخشی از «نیروی مشترک ثبات در غزه» اعزام خواهد کرد، اما هیچ سرباز آمریکایی وارد خاک غزه نخواهد شد. این نیروی مشترک قرار است شامل نظامیان مصر، قطر، ترکیه و احتمالاً امارات نیز باشد.
بازگشت محتاطانه مردم و آغاز ورود کمکها
در مناطق شمالی و مرکزی غزه، گروههایی از مردم با احتیاط در حال بازگشت به محلههای ویران خود هستند. در پی تصویب توافق، ورود کامیونهای حامل غذا و دارو از گذرگاه رفح افزایش یافته است.
دو سال جنگ بیوقفه، بیش از ۶۷ هزار فلسطینی – عمدتاً غیرنظامی – را به کام مرگ کشانده و بیش از ۱۷۰ هزار نفر را زخمی کرده است. هزاران ساختمان، بیمارستان و مدرسه به خاک تبدیل شده و صدها هزار نفر هنوز در چادرها و اردوگاههای موقت زندگی میکنند.
اکنون، در حالیکه آتشبس در آستانه اجراست، مردم غزه با ترکیبی از امید و تردید به آینده مینگرند: آیا این عقبنشینی آغاز صلح است، یا مقدمهای بر مرحلهای دیگر از جنگی که هنوز سایهاش بر ویرانههای غزه سنگینی میکند؟
یک پاسخ
بنا بر توافق امنیتی-نظامی تشکیلات خودگردان فلسطین با رژیم ترکیه که در ۲۰۲۲ امضا شده، نیروهای ارتش ترکیه (عضو ناتو) به تشکیلات خودگردان میتوانند در هر نقطه از خاک فلسطین مستقر شوند. طبیعتاً در چنین موقعیتی هم آمریکا-ناتو و هم تشکیلات خودگردان حضور ترکیه را به سود خود میدانند. اما در پس این توافق آنچه به مسئلۀ اصلی تبدیل میشود، رسیدن رژیم ترکیه به کانال سوئز و استقرار در حساس ترین موقعیت جغرافیایی منطقه است. این استقرار گام مهمی برای ترکیه پس از اشغال قبرس به شمار می آید که سلطۀ این رژیم بر مدیترانه را تضمین میکند. قاعدتاً اسرائیل برخلاف ناتو و آمریکا نباید از این استقرار خوشحال باشد و یونان نیز باید احساس خطر کند.