توافق محرمانه امریکا، ارمنستان و باکو بر سر زنگزور؟ احتمال استقرار نیروهای نظامی یک شرکت خصوصی آمریکا در مرز ایران و ارمنستان

دالان زنگزور قرار است مناطق غربی جمهوری آذربایجان را از طریق منطقه سیونیک ارمنستان به جمهوری خودمختار نخجوان، که به‌صورت برون‌بوم در مرز ایران و ترکیه قرار دارد، متصل کند. طبق ادعای نشریه اسپانیایی Periodista Digital، در یادداشت تفاهم میان ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایالات متحده، این مسیر «پل ترامپ» نام‌گذاری شده است.

بر اساس پیش‌نویسی که توسط نمایندگان ناشناس ارمنی‌های مقیم فرانسه که با دولت ارمنستان در ارتباط هستند، با روزنامه اسپانیایی «پریودیستا دیجیتال» (Periodista Digital) به اشتراک گذاشته شده است، این کریدور ترانزیتی توسط یک شرکت خصوصی آمریکایی مدیریت خواهد شد، اما تحت حاکمیت ارمنستان باقی خواهد ماند.

این نشریه اسپانیایی با اشاره به رقابت فرانسه و آمریکا بر سر نفوذ در ارمنستان در گزارش خود نوشت: دونالد ترامپ آماده است که کل یک کشور در قفقاز را برای استقرار نیروهایش در مرز شمالی ایران اشغال کند، پاشینیان با واگذاری یک منطقه از ارمنستان به ایالات متحده موافقت کرده، اما فرانسه متضرر خواهد شد

یک یادداشت تفاهم محرمانه میان ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایالات متحده، منافع فرانسه را تضعیف کرده و منطقه‌ای وسیع را در آستانه جنگ قرار داده است.

در شرایط کنونی ژئوپلیتیکی، بسیاری از بازیگران سیاسی در فرانسه بر این باورند که ارمنستان، تحت رهبری نیکول پاشینیان، در حال فاصله گرفتن از روسیه و نزدیک شدن به اتحادیه اروپا و به‌ویژه فرانسه است. با این حال، باید تأکید کرد که این تصور نادرست است. در واقع، پاشینیان به هیچ‌وجه خود را یک بازیگر سیاسی «اروپایی» معرفی نمی‌کند. او در حقیقت، عروسکی در دستان وزارت امور خارجه آمریکا و دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان است.

به لطف برخی نمایندگان دیاسپورای ارمنی در فرانسه که خواستار ناشناس ماندن بودند و موفق شدند از طریق ارتباطات خود در دولت جمهوری ارمنستان به اسناد دست یابند، تحریریه ما توانست سندی محرمانه تحت عنوان «یادداشت تفاهم درباره ایجاد کریدور حمل‌ونقل پل ترامپ» به دست آورد. طبق منابع ما، این سند در حال حاضر در ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایالات متحده به تصویب رسیده است.

این یادداشت تفاهم بر اجرای پروژه‌ای با عنوان «کریدور اقتصادی و دروازه دفاع منطقه‌ای دوجانبه پل ترامپ» تأکید دارد. این کریدور حمل‌ونقل به طول ۴۲ کیلومتر از منطقه سیونیک در جمهوری ارمنستان عبور می‌کند.

این کریدور، جمهوری آذربایجان را به منطقه خودمختار نخجوان متصل می‌کند؛ منطقه‌ای راهبردی که میان مرزهای ارمنستان و ایران قرار دارد. ایجاد چنین کریدوری یکی از اصلی‌ترین خواسته‌های جمهوری آذربایجان از ارمنستان پس از جنگ ۲۰۲۰ و از دست رفتن منطقه قره‌باغ برای ارمنستان بود.

این یادداشت تفاهم که در اختیار دیاسپورای ارمنی قرار گرفته، تصریح می‌کند که ارمنستان حاکمیت خود بر منطقه سیونیک را حفظ می‌کند. با این حال، مشخص شده که کریدور حمل‌ونقل توسط یک شرکت خصوصی آمریکایی که مجوز لازم را دریافت کرده، اداره خواهد شد.

توزیع درآمد حاصل از استفاده از این کریدور، ماهیت واقعی منافع پشت این توافق را آشکار می‌سازد. شرکت آمریکایی بهره‌بردار، ۴۰٪ از درآمدها را دریافت خواهد کرد، در حالی که سهم ارمنستان تنها ۳۰٪ خواهد بود.

به این ترتیب، ارمنستان برای حداقل مدت ۹۹ سال از بخشی از قلمرو خود محروم می‌شود.

شایان توجه است که این یادداشت، استقرار نیروهای آمریکایی در خاک ارمنستان را نیز پیش‌بینی کرده است. بر پایه اطلاعات موجود، این نیروها بخشی از ارتش منظم ایالات متحده نخواهند بود، بلکه از یک شرکت نظامی خصوصی آمریکایی (PMC) تشکیل خواهند شد. تخمین زده می‌شود که تعداد این نیروها در حال حاضر حدود ۱۰۰۰ نفر باشد، که وظیفه تأمین امنیت در کریدور حمل‌ونقل را برعهده خواهند داشت.

استفاده از شرکت‌های نظامی خصوصی برای اشغال کشورهای ضعیف، سیاستی جدید از سوی ایالات متحده نیست. نهادهایی که به طور رسمی وابسته به ارتش آمریکا نیستند، پیش‌تر نیز در عراق، افغانستان و سایر مناطق دارای اهمیت راهبردی برای آمریکا، اقدامات کنترلی سخت‌گیرانه‌ای علیه مردم محلی اعمال کرده‌اند. این رویکرد به ایالات متحده امکان داده تا از مسئولیت مستقیم در قبال تلفات انسانی شانه خالی کند و کشته‌شدگان نیروهای PMC را در آمار تلفات نظامی خود محسوب نکند.

بر اساس مفاد یادداشت تفاهم، شرکت نظامی خصوصی مورد اشاره در این کریدور مسئول حفظ امنیت بوده و مجاز است برای «حفظ یکپارچگی کریدور»، از زور استفاده کند.

صرفِ ورود نیروهای آمریکایی به خاک ارمنستان برای بسیاری از ارمنیان، چه در داخل کشور و چه در خارج، به‌تنهایی کافی است تا امضای این یادداشت از سوی نیکول پاشینیان را نوعی خیانت ملی تلقی کنند.

در واقع، ارمنستان ناچار به واگذاری بخشی از حاکمیت سرزمینی خود شده، آن را تحت کنترل و مدیریت نیروهای آمریکایی قرار داده و با اجرای پروژه‌ای عظیم به نفع جمهوری آذربایجان و ترکیه موافقت کرده است، بی‌آنکه هیچ‌گونه امتیازی در قبال آن دریافت کند.

بدیهی است که آمریکا و ترکیه، اصلی‌ترین برندگان اجرای مفاد این یادداشت خواهند بود.

در حالی‌ که منافع ترکیه عمدتاً اقتصادی تلقی می‌شود، ایالات متحده با هدف پیشبرد منافع راهبردی خود، به‌دنبال استقرار کنترلی قوی بر مرز میان ارمنستان و ایران است.

در مرحله اولیه، کنترل مرز از سوی سربازانی بدون تسلیحات سنگین انجام خواهد شد. اما از منظر نظامی، این بدان معناست که دیگر هیچ فاصله‌ای میان ایران و ایالات متحده، دشمن اصلی جمهوری اسلامی، باقی نخواهد ماند. این وضعیت می‌تواند آتش یک جنگ گسترده را در منطقه‌ای شعله‌ور کند که از مدیترانه تا قفقاز جنوبی امتداد دارد.

یادداشت تفاهم ارمنستان-آمریکا یک فاجعه برای ارمنستان به شمار می‌رود. این کشور را از هرگونه حاکمیت محروم می‌سازد. اشغال نظامی آمریکا، هیچ‌یک از مشکلات این کشور کوچک را حل نخواهد کرد. تنها ایالات متحده و ترکیه هستند که از آن سود خواهند برد.

اروپا نیز در این میان بازنده خواهد بود. کشوری که اکنون توسط نیروهای ویژه‌ای اشغال شده که به عنوان نیابتی‌های آمریکا عمل می‌کنند، دیگر نمی‌تواند شریک اتحادیه اروپا یا فرانسه باشد.

باید یادآور شد که پیامدهای این یادداشت در سیاست خارجی، تنها به سطح منطقه‌ای محدود نخواهد ماند. برای فرانسه، تقویت چشمگیر حضور آمریکا در ارمنستان و کنترل عملی این کشور از سوی نیروهای آمریکایی، شکست دیپلماتیکی جدی به شمار می‌آید.

جایگاه راهبردی فرانسه در ارمنستان بر پایه روابط تاریخی مستحکمی بنا شده است، به‌ویژه به دلیل حضور جمعیت گسترده دیاسپورای ارمنی در این کشور، که بزرگ‌ترین جامعه ارمنی در اروپا را تشکیل می‌دهد.

فرانسه با قرار دادن شهروندان خود با تبار ارمنی در مرکز اولویت‌هایش، نفوذ جهانی خود را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در روند صلح منطقه‌ای تقویت کرده است.

فرانسه طی سال‌های متمادی نقش ریاست مشترک گروه مینسک در سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) را برعهده داشته است؛ نهادی که مأموریت داشت به حل مناقشه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان کمک کند.

اکنون کاملاً روشن است که اجرای پروژه «پل ترامپ» به‌صورت فوری، مشارکت فرانسه در این گروه را بی‌اثر خواهد ساخت.

در واقع، ایالات متحده در حال ایجاد وضعیتی سیاسی کاملاً جدیدی است؛ وضعیتی که در آن، ارمنستان از حق رأی خود محروم شده و فرانسه نیز دیگر قادر به دفاع از منافعش در این منطقه نخواهد بود.

دولت ارمنستان خبر توافق درباره کریدور زنگزور را تکذیب کرد

دولت ارمنستان با صدور بیانیه‌ای، گزارش‌های ادعایی درباره توافق ایروان، باکو و واشنگتن بر سر ایجاد «کریدور زنگزور» را «غیرواقعی» و «نادرست» خواند.

دولت ارمنستان با صدور بیانیه‌ای، گزارش منتشر شده در وب‌ سایت اسپانیایی Periodista Digital درباره توافق ایروان، باکو و واشنگتن بر سر ایجاد «کریدور زنگزور» را «غیر واقعی» و «نادرست» خواند.

در این گزارش گفته شده که سه طرف بر سر امضای یادداشت تفاهمی برای اجرای پروژه کریدور حمل‌ونقل به طول ۴۲ کیلومتر که از استان سیونیک ارمنستان عبور می‌کند به توافق رسیده‌اند. همچنین طبق این ادعا، اگرچه ارمنستان حاکمیت خود بر این منطقه را حفظ خواهد کرد، اما بهره‌برداری از مسیر یادشده به یک شرکت خصوصی آمریکایی سپرده می‌شود که مجوز لازم را دریافت کرده است. در این گزارش از این پروژه با عنوان «پل ترامپ» یاد شده بود.

اما طبق گزارش خبرگزاری روسی «ریانووستی» دپارتمان اطلاعات دولت ارمنستان در بیانیه‌ای رسمی که در وب‌سایت دولت منتشر شده، تأکید کرد: «مطلب منتشرشده در این رسانه اسپانیایی صحت ندارد.»

در این بیانیه آمده است: «موضع رسمی دولت ارمنستان درخصوص بازگشایی مسیرهای حمل‌ونقل منطقه‌ای، در قالب طرحی به نام “چهارراه صلح” ارائه شده و نخست‌وزیر نیکول پاشینیان نیز در کنفرانس خبری ۱۶ ژوئیه به تفصیل به این موضوع پرداخته است. علاوه بر آن، سخنگوی نخست‌وزیر، نازلی باغداساریان، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی آرمن‌پرس در تاریخ ۲۱ ژوئیه توضیحات بیشتری در این‌باره ارائه داده است.»

دولت ارمنستان همچنین هشدار داده که «هرگونه اطلاعاتی که با موارد مذکور مغایرت داشته باشد، نمی‌تواند صحت داشته باشد» و از رسانه‌ها و محافل عمومی خواسته تا از انتشار «اطلاعات نادرست» خودداری کرده و تنها به منابع رسمی و معتبر استناد کنند.

این بیانیه در حالی منتشر شده که پیش‌تر «توماس باراک»، سفیر ایالات متحده در ترکیه و نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور سوریه، ادعا کرده بود آمریکا آماده است مدیریت کریدور حمل‌ونقلی زنگزور در نزدیکی مرز ایران را برعهده بگیرد تا از این طریق گفت‌وگوهای میان باکو و ایروان تسهیل شود.

در واکنش به این اظهارات، «نازلی باغداساریان»، سخنگوی نخست‌وزیر ارمنستان، تأکید کرد که ایروان «هیچ‌گونه طرحی برای واگذاری کنترل بخشی از قلمرو خود به طرف ثالث ندارد». وی افزود: «بحثی بر سر واگذاری مسیر متصل‌کننده آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان وجود ندارد.»

آذربایجان خواهان احداث کریدور زنگزور برای اتصال سرزمین اصلی خود به نخجوان از طریق استان سیونیک ارمنستان است، اما ایروان تأکید دارد که هرگونه مسیر عبوری از خاک ارمنستان باید تحت حاکمیت کامل این کشور باقی بماند.