تفرقه بینداز و حکومت کن؛ آیا اسرائیل می خواهد سوریه را تجزیه کند؟

حملات اسرائیل علیه سوریه در حالی انجام می‌شود که تل‌آویو از مذاکرات عادی‌سازی با حکومت موقت سوریه در باکو و طرح ایجاد «منطقه غیرنظامی» در جنوب سوریه سخن می‌گوید، اما در میدان نبرد، با ادامه بمباران‌ها و محاصره مناطق دروزی، مسیر تقسیم و کنترل مجدد سوریه را در پیش گرفته است. این در حالی است که واشنگتن و تل‌آویو از یک‌سو با احمد الشرع، رهبر دولت جهادی جدید سوریه، وارد گفتگو شده‌اند و از سوی دیگر، با تشدید حملات نظامی، زیرساخت‌های این کشور را در آستانه فروپاشی کامل قرار داده‌اند.

بامداد چهارشنبه ۲۵ تیرماه، نیروی هوایی اسرائیل با حمله‌ای بی‌سابقه، ساختمان ستاد مشترک ارتش سوریه در دمشق و اطراف ساختمان ریاست‌جمهوری را هدف بمباران قرار داد. منابع امنیتی در دمشق به خبرگزاری رویترز گفتند که این حملات با استفاده از پهپادهای انتحاری و موشک‌های نقطه‌زن انجام شده و بخشی از سامانه‌های پدافند هوایی سوریه نیز در جریان این حملات نابود شده‌اند. ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد که هدف از این حمله، «جلوگیری از انتقال تسلیحات ایرانی و حفاظت از اقلیت دروزی» در جنوب سوریه بوده است.

همزمان با این حملات، گزارش‌هایی از پرواز پهپادهای انفجاری اسرائیل در اطراف مقر وزارت دفاع سوریه و اجرای عملیات‌های شناسایی منتشر شد. در شمال اسرائیل نیز صدها تن از دروزی‌های ساکن مناطق مرزی تلاش کردند برای «حمایت از بستگانشان» وارد خاک سوریه شوند، اما نیروهای مرزی اسرائیل با استفاده از گاز اشک‌آور مانع آنها شدند. شبکه کان گزارش داد ارتش اسرائیل همزمان «ده‌ها فرد مشکوک» از جمله چندین دروزی سوری را که از محل درگیری‌ها در سویدا گریخته بودند، بازداشت کرده است.

گسترش درگیری‌ها در سویدا و فروپاشی آتش‌بس

این حملات هوایی در حالی انجام شد که آتش‌بس شکننده میان نیروهای دولتی و گروه‌های مسلح دروزی در استان سویدا فرو پاشیده است و درگیری‌های خونین از سر گرفته شده است. ارتش اسرائیل طی روزهای گذشته حملات توپخانه‌ای و هوایی خود را به مواضع نیروهای دولتی و تسلیحاتی که به ادعای تل‌آویو «برای سرکوب دروزی‌ها استفاده می‌شود»، تشدید کرده است. شیخ موفق طریف، رهبر دروزی‌های ساکن اسرائیل، از ارتش این کشور خواسته اقدامات بیشتری برای حفاظت از دروزی‌های سوریه انجام دهد و بتسال‌ئل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل، در پیامی در شبکه ایکس از «لزوم برخورد قاطع با حکومت احمد الشرع» سخن گفته است.

دیدار نمایندگان اسرائیل و سوریه در باکو: «گام به سوی عادی‌سازی»

این حملات در حالی رخ می‌دهد که نمایندگان اسرائیل و دولت غیرمنتخب سوریه تحت رهبری احمد الشرع در حاشیه سفر اخیر وی به باکو، دیداری مستقیم برای «توافق عادی‌سازی» داشته‌اند. به گفته منابع دیپلماتیک در دمشق، در این دیدار بازپس‌گیری بلندی‌های جولان اشغالی حتی به‌عنوان موضوع مذاکره نیز مطرح نشده است و HTS به عنوان نیروی حاکم جدید در دمشق آمادگی خود برای چشم‌پوشی از این منطقه را نشان داده است.

علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در این دیدار وعده آغاز صادرات گاز طبیعی به سوریه از طریق ترکیه و مشارکت در بازسازی زیرساخت‌های انرژی سوریه را داد. این در حالی است که مهم‌ترین میادین نفتی سوریه همچنان در کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) و ارتش آمریکا قرار دارد و این امر در کنار تحریم‌ها و حملات مستمر اسرائیل به زیرساخت‌های سوریه، از دلایل اصلی تضعیف دولت بشار اسد و سقوط آن توسط HTS به شمار می‌آید.

حضور نظامی اسرائیل و پیشبرد نقشه «اسرائیل بزرگ»

ارتش اسرائیل در ماه‌های اخیر دست‌کم ۹ پایگاه نظامی در خاک سوریه ایجاد کرده و یک منطقه حائل تحت کنترل گرفته است. نیروی هوایی اسرائیل تقریباً تمام زرادخانه‌ها و زیرساخت‌های دفاعی سوریه را در ماه‌های اخیر نابود کرده و تسلط اسرائیل بر منابع آبی سوریه به ۳۰ درصد رسیده است. منابع امنیتی گزارش داده‌اند ارتش اسرائیل به‌طور منظم اقدام به بازداشت افرادی در خاک سوریه می‌کند که به‌اتهام ارتباط با ایران یا حماس معرفی می‌شوند.

سوءاستفاده ابزاری از دروزی‌ها برای اشغال و کنترل

دولت اسرائیل همچنان از اقلیت‌ها و اختلافات قومی و فرقه‌ای برای پیشبرد طرح اشغال و تجزیه سوریه بهره‌برداری می‌کند. در هفته گذشته، عملیات مشترک نیروهای وفادار به HTS و بادیه‌نشینان سنی علیه دروزی‌های سویدا به کشته شدن نزدیک به ۲۵۰ نفر انجامید. ارتش اسرائیل با ادعای دفاع از دروزی‌ها خودروهای زرهی نیروهای تابع احمد الشعار را هدف قرار داد. تل‌آویو در همین راستا خواستار ایجاد «منطقه غیرنظامی» در استان‌های قنیطره، درعا و سویدا به مساحت ۱۱ هزار کیلومتر مربع شده است تا بدون مزاحمت بتواند به‌عنوان نیروی اشغالگر در این مناطق عمل کند.

واکنش‌های بین‌المللی

وزارت خارجه ترکیه حملات اسرائیل به دمشق را «تلاشی برای نابودی صلح و امنیت سوریه» توصیف کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در هفته‌های گذشته همچنان از احمد الشرع به‌شیوه‌ای مثبت یاد کرده است و مقام‌های ارشد اسرائیلی و سوری همچنان از ادامه گفت‌وگوها در باکو سخن می‌گویند.

تقسیم سوریه در سایه جنگ و «عادی‌سازی»

حملات روز چهارشنبه به دمشق که کاخ ریاست جمهوری و ستاد مشترک ارتش را هدف قرار داد و خبرهای بعدی که به صورت ضدونقیض احتمال وقوع یک ترور را در پایتخت سوریه مطرح می‌کرد، نشان داد که تل آویو برنامه دیگری برای سوریه دارد. برخی از ناظران معتقدند این بخش دیگری از پازل تغییراتی است که اسرائیل برای خاورمیانه در نظر دارد. طبق این نظریه دولت راست افراطی اسرائیل احتمالا درصدد است تا طرح تجزیه سوریه را رقم بزند.

حمله اسرائیل به دمشق، پیشروی نظامی در خاک سوریه و ایجاد مناطق حائل، در کنار گفت‌وگوهای «عادی‌سازی» میان اسرائیل و دولت جدید سوریه تحت رهبری HTS، نشان‌دهنده ادامه سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» توسط اسرائیل در راستای جلوگیری از شکل گیری دولت دولت دمکراتیک و انتخابی مردم سوریه، ایجاد وابستگی اقتصادی و امنیتی حکومت احمد شرع به تل‌آویو است. عدم پشتیبانی از مشارکت نیروهای سوریه دمکراتیک در پروسه شکل دهی دولت، استفاده ابزاری از اقلیت‌ها، بمباران گسترده زیرساخت‌ها و پیشبرد مذاکرات عادی‌سازی بدون بحث درباره جولان، همگی در جهت شکل‌دهی به سوریه‌ای تکه‌تکه‌شده و وابسته به اسرائیل و متحدان آن در حال انجام است؛ روندی که می‌تواند نقشه‌ای از «اسرائیل بزرگ» در مرزهای شمالی آن رسم کند و نظام جدید سوریه را به ابزاری در این پروژه تبدیل سازد.