نیم قرن پس از کودتای خونین آگوستو پینوشه، شیلی همچنان در جدال با میراث نهادینهشده آن دوران است؛ میراثی که نه تنها در قانون اساسی، بلکه در ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور نیز رسوخ کرده است. با وجود خیزشهای مردمی، از اعتراضات سراسری ۲۰۱۹ تا کارزارهای سیاسی برای نگارش قانون اساسی جدید، تلاش برای گسستن از نظم نئولیبرالی تثبیتشده با مقاومت شدید نیروهای راست و راست افراطی روبرو شده است. در چنین زمینهای، پیروزی ژانت خارا، نامزد حزب کمونیست، در انتخابات مقدماتی ائتلاف حاکم، نه صرفاً یک تحول حزبی، که نشانهای از اراده بخشی از جامعه شیلی برای تداوم مسیر اصلاحات اجتماعی و بازتعریف نقش دولت است.
سانتیاگو – ژانت خارا از حزب کمونیست شیلی روز یکشنبه با اختلاف قابلتوجهی در انتخابات مقدماتی داخلی پیروز شد. پانزده میلیون نفر واجد شرایط رأیدهی بودند تا از میان نامزدهای چهار حزب یا ائتلاف مختلف، فردی را برگزینند که در ماه نوامبر به عنوان نامزد مشترک در انتخابات ریاستجمهوری شرکت خواهد کرد. افراد واجد شرایط شامل اعضای احزاب شرکتکننده و هواداران مستقل بودند. در شرایطی که میزان مشارکت در حد میانگین انتخابات مشابه بود، خارا بهطور غیرمنتظره و قاطعانه به پیروزی دست یافت.
نامزد ائتلاف متشکل از حزب کمونیست، حزب انسانگرا و جناح چپ مسیحی موفق شد ۶۰ درصد آرا را از آن خود کند. کارولینا توآ، نامزد حزب سوسیالیست، حزب برای دموکراسی (PPD) و حزب رادیکال، در مجموع ۲۸ درصد آرا را کسب کرد. جبهه گسترده (Frente Amplio) به رهبری رئیسجمهور گابریل بوریچ، گونزالو وینتر را به عنوان نامزد معرفی کرده بود که با ۹ درصد آرا در جایگاه سوم قرار گرفت. نامزد چهارم، خایمه مولت از فدراسیون منطقهای سبز اجتماعی (Federación Regionalista Verde Social)، تنها ۲.۷ درصد از آرا را به دست آورد.
خارا در مراسمی که بر روی صحنهای بزرگ در مرکز شهر سانتیاگو برگزار شد، پیروزی خود را همراه با اعضای حزب و حامیان جشن گرفت. او ضمن قدردانی از حمایت گسترده در کارزار انتخاباتی کوتاهمدت، تأکید کرد که اکنون نامزد ریاستجمهوری ائتلافی است که باید گسترش یابد تا در نوامبر به پیروزی برسد. وی از محورهای اصلی کارزار انتخاباتی خود، تعمیق اصلاحات اجتماعی دولت کنونی، پیگیری سیاست اقتصادی مستقل در جهانی چندقطبی برای تضمین رشد پایدار، و همچنین ارتقاء امنیت در زندگی روزمره مردم نام برد تا شهروندان بتوانند دوباره بدون ترس در خیابانها رفتوآمد کنند.
او پیشتر نیز در جریان مبارزات انتخاباتی خواستار لغو رازداری بانکی شده بود تا بتوان جریان مالی باندهای مافیایی را متوقف کرد. خارا همچنین بر ادامه تلاش برای لغو نظام بازنشستگی خصوصی و بازنگری در قراردادهای استخراج لیتیوم تأکید کرد. وی از کارولینا توآ و گونزالو وینتر برای کارزار انتخاباتی منصفانه قدردانی کرد و از آنها و احزابشان دعوت نمود تا بهطور مشترک برای پیروزی در انتخابات ریاستجمهوری و کسب اکثریت در پارلمان تلاش کنند. به گفته او، تنها در این صورت میتوان از پیروزی احتمالی احزاب راستگرا و راست افراطی جلوگیری کرد؛ احزابی که در پی کوچکسازی دولت هستند و از هماکنون وعدهٔ بازگرداندن اصلاحات را دادهاند. خارا تأکید کرد که مشکلات اجتماعی و اقتصادی خانوادههای کارگری و طبقه متوسط تنها با تقویت نقش دولت قابل حل است. او در پایان خطاب به توآ و وینتر گفت: «ما همه، از فردا، روی تدوین یک برنامه انتخاباتی مشترک کار خواهیم کرد.»
برخی رسانهها تلاش کردند اهمیت انتخابات مقدماتی را با اشاره به پایین بودن میزان مشارکت زیر سؤال ببرند. هرچند که میزان مشارکت کمتر از انتخابات مشابه در سال ۲۰۲۱ بود، اما با میانگین دیگر انتخابات از این نوع مطابقت داشت. قابل توجه است که خارا ۱۳۲ هزار رأی بیش از دانیل خادوه، نامزد حزب کمونیست در چهار سال پیش، به دست آورد و توانست در تمامی شهرهای کشور با حداقل ۵۰ درصد آرا پیروز شود. این در حالی است که کارولینا توآ در تمامی نظرسنجیها پیشتاز بود و نتیجه را «ناامیدکننده» توصیف کرد. ائتلاف میانهچپ موسوم به «کنسرتاسیون احزاب برای دموکراسی» که نزدیک به ۲۰ سال بر شیلی حکومت کرده بود، نتوانست پایگاه اجتماعی خود را بهخوبی بسیج کند. وضعیت برای گونزالو وینتر از جبهه گسترده نیز مشابه بود. جبهه گسترده در پی اعتراضات اجتماعی سال ۲۰۱۹ قدرت گرفت و اکنون در سطوح مختلف محلی، منطقهای و ملی، نمایندگی بیشتری نسبت به حزب کمونیست دارد.
در همان شب، وینتر و توآ متعهد شدند که به توافقات پیشین پایبند بمانند و از ژانت خارا بهعنوان نامزد پیروز در انتخابات ریاستجمهوری حمایت کنند. رهبران حزب سوسیالیست و حزب PPD وابسته به کارولینا توآ نیز روز دوشنبه بر اتحاد و همبستگی تأکید کردند. میشل باچله، رئیسجمهور پیشین شیلی، نیز پیش از انتخابات در تماسی تلفنی از خارج کشور، حمایت خود را از پیروزی خارا اعلام کرده بود.
تحقق وعدههایی چون پایان دادن به خصوصیسازی بازنشستگی، کنترل فعالیت باندهای اقتصادی زیرزمینی و بازنگری در بهرهبرداری از منابع راهبردی مانند لیتیوم، بدون یک پایگاه قدرتمند در پارلمان و بدون پشتوانه سیاسی گسترده، ناممکن خواهد بود. همانگونه که تجربه دولت بوریچ نیز نشان داد، تحقق عدالت اجتماعی در چارچوب یک نظام سیاسی و اقتصادی طراحیشده در دوره دیکتاتوری، بدون تغییرات ساختاری عمیق، با بنبستهای مداوم روبروست. خارا اکنون با مأموریتی دشوار روبروست: نه تنها کسب ریاستجمهوری، بلکه بسیج نیروهای پراکنده چپ، پاسخ به مطالبات اجتماعی انباشتهشده و مقابله با بازگشت پرقدرت راست افراطی که رؤیای بازگرداندن “نظم قدیم” را در سر دارد.
اکنون، چشمانداز آینده شیلی نه تنها در گروی نتیجه انتخابات پیشرو، بلکه در گروی توان نیروهای چپ برای گذار واقعی از نظم نئولیبرالی و تحقق وعدههایی است که از دل خیابانها برخاستهاند.
*مترجم برای تهیه گزارش از اطلاعات “یونگه ولت” و “آمریکا۲۱″، استفاده کرده است
یک پاسخ
تبریک .جهان تسلط غرب امپریالیستی را تحمل نخواهد کرد که تحولات در شیلی نمونه بارز آن است.جهان چند قطبی یک ضرورت تاریخی برای ساختن جهانی عادلانه تر است .