در هفته‌های اخیر، با گسترش تنش‌های نظامی در منطقه و سایه‌ی جنگی که ناگهان واقعی شد، بسیاری در ایران بار دیگر زمزمه‌ی سقوط جمهوری اسلامی را بطور جدی احساس کردند. فضای مجازی، خیابانها، حتی چهره‌ی شهرها گواه نوعی انتظار خاموش بود. شاید این‌بار پایان نزدیک باشد. اما آنچه رخ داد، نه تنها پایان نبود، بلکه شکلی دیگر از سقوط بود. سقوط گفتمان مبارزاتی و سقوط امید به تحقق رٶیای سقوط.
در بزنگاه تاریخی‌ای که به‌نظر می‌رسید فروپاشی، نه فقط محتمل، بلکه دست‌یافتنی‌ست، نیرویی دیگر به میدان آمد، و آن چیزی نبود جز ایدئولوژی ذخیرەای کە حاکمان دین سالار آن را برای چنین بزنگاەهایی در آب نمک خواباندەاند، توهمی بە نام ملی‌گرایی ایرانی. نه آن ملی‌گرایی که بر محوریت قانون، حقوق شهروندی و هویت انسانی تکیه دارد، بلکه نوعی بازسازی رمانتیک و نوستالژیک از “شکوە خیالی باستان محور”، «تمامیت ارضی»، «غیرت ملی» و «میراث پاتریمونیال». مردمی که تا دیروز از مرزهای خونین و صدای پای چکمەپوشان و دولت سرکوبگر خسته بودند، ناگهان در یک واکنش غریزی و عاطفی، به همان مرزها، همان چکمەها و همان پرچم‌ها پناه بردند. و جمهوری اسلامی، که همیشه خوب بلد است چگونه میان بقا و بحران مانور دهد، این بار هم مزورانه از این احساسات استفاده کرد. برای نسل‌هایی که زیستن زیر سایەی شوم یک نظام تمامیت‌خواه را تجربه کرده‌اند، سقوط نظم ساختاری حاکم همیشه مترادف با نوعی رهایی بوده است. اما در غیاب آلترناتیو فراگیر و امیدبخش، ذهن جمعی جامعه ایرانی، بار دیگر در دام دوگانه‌ی ساختگی «یا ما یا هرج‌ومرج» افتاد. حکومت، با سال‌ها کار رسانه‌ای، ایده‌ای را در ناخودآگاه مردم کاشته بود کە: اگر ما نباشیم، تجزیه می‌آید، داعش می‌آید، اسرائیل می‌آید، و ایران از بین می‌رود. این توهم، در بزنگاه‌ها عمل می‌کند. و عمل کرد. درست در لحظه‌ای که جامعه می‌توانست گسست تاریخی ایجاد کند، نه از طریق حمایت از جنگ، بلکه با تبدیل بحران به امکان تغییر ساختاری دچار یک واکنش روانی ملی شد، اشتباە مرگباری را مرتکب شد و آن پناه‌گرفتن بخش زیادی از قشر خاکستری و حتی شماری از چهرەها و گروەهای ناراضی پیشین در آغوش همان سیستم سرکوبگری بود که تا دیروز علیه آن شعار داده و سرنگونی آن را آرزو کردە بود.
آنچه در روزهای اخیر رخ داد، نمونه‌ی کلاسیکِ بازگشت به اسطوره‌سازی‌های ملی در شرایط بحران است. پرچم‌دوستی، شعارهای «نه به تجزیه»، و تصویرسازی‌ها از ایرانِ واحد، جای مطالبات آزادی‌خواهانه، حقوق بشر و عدالت اجتماعی را گرفت. انگار تاریخ از نو نوشته شد، نه توسط دولت، که توسط برخی مردم. جمهوری اسلامی، برای نخستین بار در سال‌های اخیر، توانست با پشتوانه‌ی مردم نما، خود را مدافع «ایران» جا بزند؛ و این دقیقاً همان نقطه‌ای‌ست که سقوط حقیقی رخ داد. سقوط گفتمان تحول، سقوط شور آزادی، سقوط شورش. جامعه‌ای که حافظه‌ی تاریخی کوتاه دارد، آینده‌ای بلند نخواهد داشت. هنوز زمان زیادی از آبان ۹۸، از زن‌زندگی‌آزادی، از اعتصابات سراسری نگذشته بود. و با این حال، در برابر بحران جدید، همان جامعه، همان خیابان، ترجیح داد یا سکوت کند یا در دامان شعارها و توهمات ملی گرایانە سقوط کند، حتی اگر به قیمت ماندگاری چیزی بسیار بدتر تمام شود.
جامعەی ایرانی سقوط کرد، نه فقط از یک فرصت سیاسی، بلکه از امکانِ عبور از “رعیت وارگی” و “امت همیشە در صحنە بودن” و «مقام انسانیت ادعایی خمینی». و این سقوط، بیش از آن‌که فیزیکی باشد، هستی‌شناختی بود. درست در لحظه‌ای که میشد همەی بندها را گسست و آزاد شد، همان نسل تحول خواە تصمیم گرفت آرزوهایش را در امنیتی دروغین دفن کند. و این، سقوطی بود در دام روزمرگی امنیت‌طلب. آنچه رخ داد، نه فقط فرار از خطرهای ممکن ساقط شدن، بلکه فرار از امکان کنش بود. لحظه‌ای که جهان می‌توانست شکوە رهایی این نسل و این جامعە را ببیند، لحظه‌ای که امکان حضور در عرصه‌ی عمومی فراهم شده بود، ناگهان آن را با چسباندن خود به نقش «قربانی ملی»، بر باد داد. سقوط نکردن جمهوری اسلامی، نتیجه‌ی انتخاب بود، انتخاب نسلی کە ترجیح داد ناپدید شود یا در جهت اشتباە تاریخ بایستد و آزادی اش سقوط کند، تا مبادا امنیتش سقوط کند.
تمامیت‌خواهی مدرن، دیگر به شکل خشن و آشکار خود را نشان نمی‌دهد. نه اردوگاه می‌سازد، نه فریاد می‌زند. بلکه در زبانِ تودەها لانه می‌کند. در تعریفی که از ایران دارند. در شکلی که به ملت می‌دهند. و از همه مهم‌تر، در ترسی که از «دیگری» دارند. در روزهای اخیر، جامعەی ایرانی نه با حکومت، که با خود وارد قرارداد شد. گفت: «من هستم، به شرطی که شمای دشمن نباشید.» این همان منطقی‌ست که دستگاه قدرت با آن زنده می‌ماند.
آزادی، ناممکن نیست؛ اما رنج دارد.
در جهانی که تبلیغات و اضطراب، لحظه‌به‌لحظه ذهن را اشغال می‌کنند، آزاد بودن یعنی تحمل رنج زیستن بدون قطعیت. در این معنا، سقوط جمهوری اسلامی نه یک وظیفه، بلکه یک رنج است، رنجِ از دست دادن امنیت‌های زبانی، نمادین، و احساسی. رنجی که بدون آن، «آزادی» فقط یک شعار توخالی خواهد بود. جامعەی ایرانی باید به زبان بازگردد، اما نه به زبانی که برای آن نوشته‌اند. بلکه به زبانی که خود از دل تجربه‌ها، شکست‌ها، مرگ‌ها و احساس بی آیندگی اش، دوباره می‌سازد. زبانی که در آن واژه‌هایی مثل «آزادی»، «وطن»، «مردم» و حتی «ایران» بار دیگر پرسیده می‌شوند، نه تکرار! . شاید زمان عمل سیاسی واقعی از دست رفتە باشد. اما زمانه‌ی اندیشیدن پا برجاست، اگر در فرصتهای احتمالی آیندە نیز همچون این بار اندیشە چراغ راه عمل نشود، آیندگان نسل کنونی را نه به‌عنوان قربانی، بلکه به‌عنوان گناهکاران تاریخ و عامل بقای سفاکترین رژیم زمانە به یاد خواهند آورد و خواهند گفت کە نسل ما زندانی ماندن و سقوط خود را انتخاب کرد، تا زندانبانش سقوط نکند.
بهار حسینی
6 پاسخ
ایرانیانی که هوادار تجاوز به ایران و تائید تحریم های ضد بشری بیگانگان بودند با شعار تبلیغاتی “مبارزه”در دو جبهه ، برای فریب مردم ایران به میدان آمدند.شعار آنها این بود و هست که هم رژیم جمهوری اسلامی را سرنگون کنیم ، هم تحریم‌های ضد بشری را تائید کنیم و هم با آمریکا و اسرائیل”مبارزه می‌نمائیم”. حرف واقعی آنها این بود که چگونه از این “فرصت طلائی” به دست آمده برای همدستی با آمریکا و اسرائیل در سرنگونی رژیم جمهوری اسلامی استفاده کنیم . راهکاری که آنها در آستانه تجاوز به ایران برگزیده بودند بسیج ایرانیان برضد رژیم جمهوری اسلامی و کشاندن آنها به به خیابانها بود تا جنایات رژیم جمهوری اسلامی و نفرت مردم از آنها را بهانه نمایند و تجاوز امپریالیسم و صهیونیسم به ایران را توجیه کنند. وظیفه این ستون پنجم ایجاد فضای سیاسی مناسب و لازم در میان افکار عمومی جهان بود تا کسی به مقابله با تجاوز آمریکا برنخیزد و بپندارد تجاوز آمریکا به ایران مظهر مجسم تحقق حقوق بشر است.
حرف شما بهار حسینی کاملا درست است، چون ابتدا مردم یک جامعه که تسلیم می‌شوند و سقوط اخلاقی را پذیرفتند بدنبالش سقوط های دیگر می‌آید سقوط سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و غیره مثل الان ایران. واقعا با مردم جامعه ای که به گرگ های خودشان احترام می‌گذارند چه باید کرد؟ آیا ملتی که تن به دیکتاتوری و نظام توتالیتر داده و ذلت و خواری زیر سلطه رژیم ملایان را پذیرفته و قشر اکثریت خاکستری حاضر به ریسک قیام علیه سرکوبگر خودشان هم نیست می‌توان انتظار داشت خودشان را از گروگان گرفتگی رژیم ملایی نجات دهند؟ رژیم شارلاتانیزم ملایان هم برای هر مشکلی داخلی فورا انگشت اشاره به دشمن خارجی دارد در حالیکه خودش مشکل اصلی ایرانی هاست. باورکنید ملتی که ۴۶ سال پذیرفته که آخوندهای دوزاری بیسواد رهبرانش باشند کمتر امیدی به رهایی شان است چون سطح سوادشان را نشان میدهد وقتیکه خرافه پرستی در جامعه اسلامی جولان می‌کند. شخصا بدبین بوده و هستم که ایران زمانی درست شود با حضور اسلام در ایران که عامل اصلی بدبختی ما بوده و هست!
نوشته خوبی بود با بیان برخی حقایق! از ماست که برماست. از مردم ماست که به فاجعه رژیم ملایان رسیدیم! با حضور اسلام در ایران و مسلمانی اکثریت مردم ایران سخن از رسیدن به دمکراسی و آزادی واقعا بیهوده است حالا با جنگ هم شاید بشود یا میشد رژیم را در ایران تغییر داد ولی میگن ترک عادت موجب مرض است، مردم ما به اسلام عادت کردن که نقش مخدر دارد و جامعه ایرانی را از پویایی انداخته ۱۴۰۰ سال است نه با انقلاب ۵۷. متاسفانه سرنوشت ما هم با چنین ملتی گره خورده که مشکل بشود انتظار رهایی از رژیم را به این زودی داشت.
بله. درست میفرمائید. ببین چگونه رئیس جمهور و استاد نهج البلاغه، ادبیات خود را از اسلام گرایی به ملی گرائی تغییر میدهد و ناگهان از “هم‌میهنان عزیزم؛ مردم عزیز و غیور ایران!”و ” اقتدار ایران بزرگ” و” اراده و اقتدار ملت بزرگ ایران” میگوید و میفرماید “ما وام‌دار ایستادگی و مقاومت شما هستیم ” منتها منظورش مقاومت و ایستادگی در مقابل وسوسه های سرنگونی را میگوید.
سرکار خانوم حسینی،
انشای قشنگی نوشته اید؛ اما این انشا بیشتر به نپیوستنِ توده های میلیونی مردم ما به جنبش زن زندگی آزادی ارتباط دارد، تا به نپیوستن آنان به تهاجم جنایتکارانه امریکا/اسرائیل. اینکه توده های میلیونی ایران همراه جنبش زن زندگی آزادی نشدند، از خبطشان بود؛ ولی اینکه آنان همراه تهاجم جنایتکارانی مثل نتانیاهو نشدند، از هوششان بود. شما بعنوان یک انسان ایرانی، چگونه بخود اجازه میدهید که به هوش ملت ما توهین کنید و با بیگانگانِ خونریزی بمانند نتانیاهو و ترامپ، در تهاجم به ملت ما و ایران ما، همراه شوید؟ این انشای شما، بیشتر بدرد رژیم ملایان خونریز میخورد، که با توسل به آن، همه مخالفانِ رژیم منحوسشان را عاملِ مهاجمانی از جنس نتانیاهویِ نسل کش معرفی و متهم کنند و قتلشان را توجیه کنند. شما چرا از واکنش درست مردم ایران به تهاجم به جان و مال و کشورشان، برافروخته شده و شیپور را از سر گشادش میزنید؟ آیا شما برای رسیدن به هدف تان، هر وسیله ای را توجیه میکنید؟ حتی جنگ و کشتار و ویرانی را؟
“نسل ما زندانی ماندن و سقوط خود را انتخاب کرد، تا زندانبانش سقوط نکند.”
زیباست ولی ابدی نیست!
نسل های بعدی درس گرفته اند.