مستند جدید “محافظ دروغ‌ها” (Bodyguard of Lies) به کارگردانی دن کراوس، تصویری بی‌پرده و افشاگرانه از جنگ ۲۰ ساله ایالات متحده در افغانستان ارائه می‌دهد. این فیلم از طریق مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با روزنامه‌نگاران، مقامات دولتی و اسناد محرمانه، به کالبدشکافی پروپاگاندای سیستماتیکی می‌پردازد که برای توجیه این جنگ به افکار عمومی آمریکا خورانده شد.
فیلم با بهره‌گیری از اسناد طبقه‌بندی‌نشده و فایل‌های صوتی خصوصی، واقعیت‌هایی شوکه‌کننده درباره جنگی را برملا می‌سازد که صدها هزار جان و هزاران میلیارد دلار هزینه به همراه داشت. سوال محوری فیلم این است: این همه سال جنگ برای چه بود؟ و چه کسانی واقعاً از آن سود بردند؟
یکی از نکات برجسته مستند، مصاحبه با مقاماتی است که از درون دولت آمریکا علیه مشروعیت این جنگ موضع گرفته‌اند. در کنار آن، شاهد سخنان سربازانی هستیم که به مشکلات جدی در اجرای جنگ اذعان دارند؛ مسائلی که از پشت تریبون‌های رسمی هیچ‌گاه شنیده نشد.
مستند نشان می‌دهد که چگونه واشنگتن پست دولت آمریکا را مجبور کرد تا صدها صفحه از مصاحبه‌های برنامه “درس‌های آموخته‌شده” و فایل‌های صوتی مرتبط را منتشر کند. این فایل‌ها حاوی انتقادهای صریحی از جنگ بودند، که در تضاد کامل با اظهارات وزیر دفاع وقت، دونالد رامسفلد، قرار داشتند. اصطلاحاتی مانند “پیشرفت”، در حالی به کار می‌رفتند که نه شواهدی برای آن وجود داشت و نه هدف روشنی.
آمارهای ارائه‌شده در مستند، تصویری روشن از هزینه‌های جنگ برای مالیات‌دهندگان آمریکایی و سربازان کشته‌شده ترسیم می‌کند: بیش از ۲ تریلیون دلار طی ۲۰ سال، معادل ۳۰۰ میلیون دلار در روز. این جنگ، گرچه در حاشیه توجه افکار عمومی قرار داشت، تأثیرات عمیق و مخربی بر افغانستان و مردم آن گذاشت.
فیلم همچنین به نقش رسانه‌های جریان اصلی در بزک‌کردن چهره جنگ می‌پردازد. در حالی که برخی روزنامه‌نگاران سعی در پرسشگری داشتند، بسیاری دیگر بدون چالش‌برانگیزی سخنان رسمی را می‌پذیرفتند و حتی با خنده همراهی می‌کردند.
مستند نشان می‌دهد که برندگان واقعی جنگ، شرکت‌های تسلیحاتی بودند که میلیاردها دلار سود به جیب زدند. همان‌طور که یکی از مطلعان می‌گوید: «بازسازی در عراق و افغانستان موفق نبود، اما در ویرجینیا و مریلند موفق بود»، اشاره به محل استقرار شرکت‌های تولید سلاح.
از دیگر نکات مهم مستند، پرداختن به دیدگاه مردم افغانستان است. صدای کسانی که ۲۰ سال تحت اشغال نیروهای آمریکایی زیسته‌اند، تصویری واقع‌گرایانه از پیامدهای جنگ ارائه می‌دهد.
فیلم به بمباران مرگبار روستای عزیزآباد در سال ۲۰۰۸ می‌پردازد، جایی که ۹۲ غیرنظامی -عمدتاً کودک- کشته شدند. اطلاعات نادرست، عامل این فاجعه عنوان شده است. سربازان آمریکایی در فیلم اذعان می‌کنند که بارها از خود می‌پرسیدند: دشمن ما اینجا کیست؟
فیلم مسئولیت جنگ را فقط متوجه بوش نمی‌داند، بلکه نظامی را نشان می‌دهد که در آن برتری‌طلبی غربی اجازه نمی‌دهد که بیهودگی تلاش‌های نظامی در افغانستان پذیرفته شود. این مستند، جنگ افغانستان را بخشی از مشکل بزرگ‌تری به نام امپریالیسم معرفی می‌کند.
برخی مصاحبه‌شوندگان، به فساد در دولت حامد کرزی اشاره می‌کنند، اما در عین حال، نقش آمریکا در تقویت این فساد را نادیده می‌گیرند. یکی از افراد مصاحبه‌شونده به کنایه می‌گوید: «ما می‌خواستیم فرهنگ غرب را به آن‌ها یاد بدهیم، و این کار را کردیم؛ فساد، پول… اینجا غرب وحشی است.»
تمرکز اصلی مستند، بر عملکرد دولت بوش و سپس دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است. جان سوپکو، بازرس ویژه بازسازی افغانستان، توافق صلح ترامپ با طالبان را غیرشفاف و فاقد پاسخگویی می‌داند.
در پایان، “محافظ دروغ‌ها” شواهدی متقن از بی‌فایده بودن، فساد و فریب‌کاری در جنگ افغانستان ارائه می‌دهد. این مستند، زنگ خطری است برای آینده، در زمانی که سایه‌ی جنگ همچنان بر جهان سنگینی می‌کند. همان‌طور که یکی از مصاحبه‌شوندگان می‌گوید: «هیچ جنگ خوبی وجود ندارد؛ هیچ خیری در جنگ نیست.»
این مستند برای نخستین بار در جشنواره فیلم تریبکا ۲۰۲۵ به نمایش درآمده و به‌زودی در پلتفرم پارامونت+ پخش خواهد شد.
منبع: People’s World – برگردان برای اخبار روز: لیلا افتخاری
