نهم خرداد ۱۳۵۸، خرمشهر صحنه‌ی یکی از مرگبارترین سرکوب‌های دولتی پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود؛ واقعه‌ای که از سوی فعالان و گروه‌های مدافع حقوق اقلیت عرب در ایران، به عنوان «چهارشنبه سیاه محمره» شناخته می‌شود. اکنون و در آستانه‌ی چهل‌وپنجمین سالگرد این رویداد، برای بسیاری از مردم عرب خوزستان، یادآور خاطره‌ای تلخ و نمادین از خشونت و تبعیض است.
در آن روز، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی دریادار احمد مدنی – استاندار وقت خوزستان – وارد خرمشهر شدند تا به زعم خود، “ناآرامی‌ها” و فعالیت‌های سازمان‌های عربیِ محلی همچون سازمان سیاسی خلق عرب را “مهار” کنند. درگیری‌هایی سنگین میان نیروهای دولتی و فعالان محلی در مناطق مختلف شهر، به‌ویژه در اطراف مسجد جامع، بازار و میدان گمرک رخ داد. بنا بر گزارش‌ها، ده‌ها نفر در این درگیری‌ها کشته و صدها تن دیگر زخمی یا بازداشت شدند.
شاهدان عینی و فعالان محلی می‌گویند که بسیاری از کشته‌شدگان، افراد غیرمسلحی بودند که در جریان اعتراضات یا در خانه‌های خود هدف تیراندازی قرار گرفتند. اجساد برخی از قربانیان حتی تا روزها در خیابان‌ها باقی ماند. منابع محلی آمار کشته‌شدگان را بیش از ۵۰ نفر اعلام کرده‌اند، در حالی که منابع رسمی هیچ‌گاه آمار دقیقی از تلفات ارائه ندادند.
ریشه‌ی اصلی تنش‌ها، به مطالبات مردم عرب منطقه در خصوص به‌رسمیت شناخته شدن هویت فرهنگی، زبانی و سیاسی‌شان بازمی‌گردد؛ مطالباتی که با نادیده‌گرفتن آن از سوی دولت مرکزی، به شکل‌گیری اعتراضات و تحرکات اجتماعی انجامید. سازمان‌های عربی خواستار آموزش زبان عربی، توسعه‌ی اقتصادی مناطق عرب‌نشین، و پایان دادن به تبعیض سیستماتیک بودند.
دولت مرکزی این مطالبات را تمایلات تجزیه‌طلبانه اعلام کرد و رویکردی سرکوبگرانه و امنیتی در پیش گرفت. سرکوب خونین چهارشنبه سیاه، موجب فرار یا بازداشت بسیاری از فعالان عرب شد و سرآغاز روندی از خشونت و بی‌اعتمادی میان مردم منطقه و حاکمیت گردید که تا امروز ادامه دارد.
با گذشت ۴۵ سال، هنوز بسیاری از خانواده‌های قربانیان آن روز در انتظار شناسایی و رسیدگی به عدالت هستند. فعالان حقوق بشر و گروه‌های عرب ایرانی در داخل و خارج از کشور، هر سال در نهم خرداد یاد کشته‌شدگان را گرامی می‌دارند و خواستار تحقیق مستقل درباره‌ی آنچه در آن روز در خرمشهر رخ داد، می‌شوند.
در سال‌های اخیر، برخی اسناد، خاطرات و مصاحبه‌های منتشرشده از سوی شاهدان و فعالان آن دوره، ابعاد بیشتری از واقعه را روشن کرده‌اند. اما همچنان هیچ نهاد رسمی جمهوری اسلامی مسئولیت این کشتار را بر عهده نگرفته و روایت رسمی، بر مقابله با “ناامنی” و “اخلال در نظم عمومی” تأکید دارد.
چهارشنبه سیاه محمره، نماد تلخی از گسست میان حکومت جمهوری اسلامی و اقلیت‌های قومی از خوزستان، تا کردستان و بلوچستان و ترکمن صحرا و سایر نقاط ایران است.
یک پاسخ
با درود و سپاس به دل های پاک که در پی پاس داشت گلستان فرهنگی مان هستند. زیبایی ما به همین ناهمگونی ما است و این را می بایستی ارج گذاشت و پروراند. آزادی های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حق همه مردم هست. در میانه این نوشته آمده: سازمان‌های عربی خواستار ….آیا نویسنده میتواند این را برای من باز کند که خواستار شدن به چه معتا است؟ در هیچ کشوری با هر گرایش سیاسی، کس یا گروهی را که اسلحه بدست می گیرد و سنگ بندی می کند، را برنمی تابد و شما خودت هم نداری و نخواهی داشت. در یک جنگ نخست مردمان، زنان و کودکان و پیران هستند که می افتند…این را که گفتم، بررسی جنایت های رژیم ولایی جای خود.