مقدمه
زندانیان سیاسی در ایران در حال حاظر یکی از موضوعات مهم حقوق بشری است که در سالهای گذشته با شدتی که گرفته و با بالا گرفتن امار دستگیری ها و بازداشت ها با دلایل مختلف باعث شده که حکومت ایران مورد توجه نهادهای بین‌المللی، سازمان‌های حقوق بشر و فعالان مدنی قرار گیرد .
این افراد به دلیل فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی یا حتی بیان عقیده و یا شکل زندگی با توسل به خشونت، بازداشت و زندانی می‌شوند. در این مقاله به دلایل دستگیری، آمار تقریبی، فرآیندهای قضایی و شرایط این زندانیان می‌پردازیم.
دلایل بازداشت زندانیان سیاسی
دلایل بازداشت زندانیان سیاسی در ایران متنوع است و اغلب در قالب اتهاماتی مانند:
۱. تبلیغ علیه نظام
۲. اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی
۳. توهین به مقدسات یا رهبری
۴. عضویت یا همکاری با گروه‌های معاند نظام
۵. فعالیت‌های مدنی یا رسانه‌ای مانند فعالیت در شبکه‌های اجتماعی یا شرکت در تجمعات
۶.اعتصابات واعتراضات کارگری
این اتهامات معمولاً با استناد به مواد کلی و تفسیر قانون مجازات اسلامی در دادگاهای غیر علنی و یا دادگاه انقلاب مطرح می‌شوند
آمار زندانیان سیاسی
آمار دقیق زندانیان سیاسی به دلیل نبود شفافیت از سوی نهادهای رسمی قابل تعیین دقیق نیست، اما
طبق گزارش سازمان عفو بین‌الملل و دیگر نهادهای حقوق بشری، میلیون ها نفر در ایران به دلایل مختلف و سیاسی زندانی هستند طبق یکی از اسناد مهم بدست آمده لیست ی از ۱۲ ملیون زندانی است. طبق این لیست که توسط خود سازمان زندانها تهیه شده، از سال ۱۹۸۱ تاکنون ۱۲,۰۰۰,۳۸۰ ایرانی زندانی شده‌اند. آمار و ارقامی که در این اسناد هست تنها با آمار و ارقامی که از زندانهای هیتلری در تاریخها می‌خوانیم قابل قیاس است. این لیست زندانیان سیاسی زندانیان دهه ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۰ و همچنین اسامی ۳۰ هزار زندانی سیاسی که در سال ۱۹۸۸اعدام شدند را در بر نمی‌گیرد. چون آن زندانیان در اختیار سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات و امنیت و دادستانی رژیم بودند.
فهرست ۱۲ میلیونی همچنین شامل ۵۷۹۰۱۵ زندانی زن است
پس از اعتراضات سراسری سالهای ۱۳۹۸، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، موج بازداشت‌ها شدت گرفت و هزاران نفر بازداشت شدند؛ که بخشی از آن‌ها همچنان در حبس به‌سر می‌برند.
اقشار مختلفی از جمله روزنامه‌نگاران، فعالان محیط زیست، دانشجویان، وکلا، معلمان، کارگران، و فعالان زن در میان این زندانیان قرار دارند.
نحوه‌ی بازداشت و فرآیند قضایی-
بیشتر بازداشت‌ها توسط نهادهای امنیتی مانند سپاه پاسداران (سازمان اطلاعات سپاه) یا وزارت اطلاعات انجام می‌شود. ویژگی‌های این بازداشت‌ها
بازداشت بدون حکم قضایی یا با احکام کلی و گاهی
بی‌خبری خانواده و عدم دسترسی به وکیل در مراحل ان است وبا بازجویی‌های طولانی‌مدت همراه با فشار روانی و گاه جسمی و گرفتن اعترافات اجباری در
دادگاه‌های غیرعلنی و بدون هیئت منصفه
احکام اغلب با اعترافات اجباری یا تحت فشار صادر می‌شوند.
شرایط زندانیان و واکنش‌های بین‌المللی
زندانیان سیاسی اغلب در شرایط دشواری نگهداری می‌شوند شامل محرومیت از مراقبت‌های پزشکی حبس های انفرادی طولانی‌مدت وانتقال به زندانهای دور از محل زندگی خانواده و همراه با ازار و اذیت خانواده یا خود انها در زندان هاست
نهادهایی مانند عفو بین‌الملل، دیده‌بان حقوق بشر، سازمان ملل و نهادهای اتحادیه اروپا بارها نسبت به شرایط این زندانیان و نحوه‌ی محاکمه آن‌ها ابراز نگرانی کرده و خواستار آزادی فوری و بی‌قید و شرط آن‌ها شده‌ان ومسئله‌ی زندانیان سیاسی در ایران یکی از چالش‌های اصلی در زمینه‌ی حقوق بشر در این کشور است. برخورد امنیتی با فعالیت‌های مدنی و سیاسی، محدود کردن آزادی بیان و استفاده از قوانین مبهم، سبب شده است که بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی با خطر بازداشت و زندان و مرگ به وسیله اعدام مواجه باشند.
تلاش برای شفافیت در روند قضایی و رعایت حقوق متهمان، نخستین گام برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران وحمایت از زندانیان است و هیچ ایرانی نباید از این حق و موضوع و تلاش برای وضعیت زندانیان دست کشد و باید به هر شکل و باهر ابزار برای رسیدن به ایرانی بدون زندانی سیاسی و اینده که در ان هیچ فردی برای موضوعات پیش پا افتاده ای همچون عقاید خود یا دفاع از حق خود در چنین شرایط نگران کننده ای قرار گیرد وجود نداشته باشد و بارسیدن به ازادی ایران نیز هر ایرانی طعم زندگی ازاد را تجربه کند.
در پایان شعری از خودم را که شامل خاطرات و تجربه تلخ زندان است را قرار میدهم
با ارزوی ازادی برای هر ایرانی .
درفرای این راهروی به ظلمت تنیده
سو۶ سو۶ی نوریست
که زمزمه ای رقص بااشک را باز میخواند
هم اتاقیم کوریست
که جای پای سرب برچشمانش میابم
خانه داربقلی را دوروزیست مهمانیست
که مدام لطف فایض برلبانش می دوزد
بردیوارش بی ناموسیست
که به زور طول به عرض قاعده گاه میبردست
چهل کتابی ان سوتر
شهریست ازچندین شر
که درنگاهشان برای عروس ازکانون امده
امشب راجشن کف وتف به دست میگیرند
ومنی که دراین جمع چقدرتنهایم
ودرانتظارشکنجه ی بعدی
لطف طاقت دردرابرای تنم میجویم
به چه کس گویم که بحکم چندخط شعری
بداین پست زیستگاه افتادم.
متن و گرافیک و شعر… مهدی دهقانپور فراشا
