جنگ همچنان در غزه جریان دارد، هرچند فیلم‌سازان فلسطینی در حال و هوای جشن برای حضور قدرتمندشان در جشنواره کن امسال نیستند. با این حال، فیلم‌هایی که در معتبرترین جشنواره فیلم جهان به نمایش درآمده‌اند – از جمله «روزی روزگاری در غزه» ساخته‌ی برادران طَرزان و عرب ناصر – ادای احترامی قدرتمند به پایداری مردم غزه هستند.
به گزارش فرانس ۲۴؛ در شرایط عادی، افتتاح یک غرفه ملی و حضور دو فیلم با نقدهای درخشان در کن، دلیلی برای جشن گرفتن بود. اما در چادر نمایندگی فلسطین در نزدیکی کاخ جشنواره کن، کسی برای لذت بردن از زرق و برق ریویرا فرانسه نیامده است.
رشید عبدالحمید، تهیه‌کننده فیلم، در حالی که سر و صدای مهمانی در غرفه آمریکا در کنارشان به گوش می‌رسد، می‌گوید: «واضح است که ما برای جشن کن اینجا نیستیم.»
او که تهیه‌کننده فیلم موفق جشنواره یعنی «روزی روزگاری در غزه» است – فیلمی که این هفته با تشویق پرشور حضار مواجه شد – می‌افزاید: «اما ما جشن خودمان را داریم؛ جشنی برای زندگی و ایستادگی. می‌خواهیم نشان دهیم که اینجا هستیم، زنده‌ایم، و مثل بقیه می‌خواهیم زندگی کنیم و برقصیم. و اینکه ما می‌مانیم.»
«دیگر چیزی از غزه باقی نمانده»
برادران دوقلوی غزه‌ای، عرب و طَرزان ناصر، ایده ساخت «روزی روزگاری در غزه» را مدت‌ها پیش از آغاز جنگ کنونی – که اکنون بیشتر مناطق زادگاهشان را ویران کرده – مطرح کردند؛ عنوان فیلم، به شکلی شوم، به موقع شده است.
این فیلم در سال ۲۰۰۷ روایت می‌شود، زمانی که حماس کنترل غزه را به دست گرفت و اسرائیل محاصره‌ای فلج‌کننده را آغاز کرد. ناصرها آن سال را «نقطه عطفی خشن» برای این نوار پرجمعیت می‌دانند؛ نقطه‌ای که سلسله وقایعی را آغاز کرد که به «نابودی» غزه و مردمانش انجامید.
جنگی که هنوز ادامه دارد، به گفته مقام‌های بهداشتی، بیش از ۵۳ هزار کشته – عمدتاً زن و کودک – برجای گذاشته است. اسرائیل اعلام کرده قصد دارد «کنترل کامل» بر این منطقه محاصره‌شده با بیش از دو میلیون نفر جمعیت را به دست گیرد، نهادهای سازمان ملل درباره قحطی قریب‌الوقوع هشدار داده‌اند، به‌ویژه پس از تشدید محاصره در ماه مارس.
ناصرها، که از سال ۲۰۱۱ از غزه خارج شده‌اند و فیلم‌هایشان را در اردن می‌سازند، اثر اخیرشان را «آرشیوی» می‌نامند که مکانی را مستند می‌کند که دیگر وجود ندارد.
عرب ناصر می‌گوید: «هر چیزی که اکنون درباره غزه گفته می‌شود باید به گذشته اطلاق شود، چون چیزی از غزه‌ای که ما می‌شناختیم باقی نمانده. اسرائیل از شمال تا جنوب آن را ویران کرده. خیابان‌ها، درخت‌ها، مردم – همه چیز از بین رفته.»
رمبوی غزه‌ای
فیلم «روزی روزگاری در غزه» که در بخش «نگاهی نو» کن به نمایش درآمد، داستان یحیی (با بازی مجد عید)، یک خرده‌فروش مواد مخدر و دستیارش اسامه (نادل عبدالحی) را روایت می‌کند که تلاش می‌کنند با پنهان‌کردن مواد در داخل فلافل، پولی به جیب بزنند.
اسامه، که فردی ساده و بی‌ادعاست، رؤیای زندگی‌ای بهتر بیرون از این منطقه محاصره‌شده را در سر دارد؛ اما در نهایت توسط حاکمان جدید اسلام‌گرای منطقه استخدام می‌شود تا در نقش رمبوی فلسطینی در یک سریال تبلیغاتی تلویزیونی بازی کند.
برادران ناصر در این فیلم، همچون آثار قبلی‌شان از جمله «غزه عشق من» (۲۰۲۰)، در این فیلم نیز با بهره‌گیری از طنز تلخ و درام، رنج‌های مردم زادگاهشان را به تصویر کشیده‌اند. در یکی از صحنه‌ها، تهیه‌کننده سریال بی‌کیفیت درون فیلم می‌گوید: «ما جلوه ویژه نداریم، ولی گلوله واقعی داریم.»
طرزان ناصر از دشواری عاطفی ساخت فیلم در حالی که جنگ در خانه‌شان جریان دارد، می‌گوید؛ هر روز با بستگان تماس می‌گرفت تا ببیند هنوز زنده‌اند یا نه. اما رها کردن پروژه هیچ‌گاه گزینه‌ای برای او نبوده است.
او می‌گوید: «وظیفه ماست که داستان غزه را روایت کنیم. نسل‌کشی مردم‌مان همین حالا در حال وقوع است و دنیا فقط نظاره‌گر است.»
«پیدا کردن زندگی در دل مرگ»
جشنواره امسال در حالی آغاز شد که خشم جهانی نسبت به ادامه جنگ در حال افزایش است؛ در آستانه جشنواره، رالف فاینس، بازیگر «فهرست شیندلر»، و ریچارد گیر، ستاره هالیوود، از جمله بیش از ۳۸۰ شخصیتی بودند که نامه‌ای سرگشاده را امضا کردند که در آن سکوت صنعت فیلم‌سازی نسبت به «نسل‌کشی» در غزه محکوم شده بود. این نامه در نشریات لیبراسیون و ورایتی منتشر شد و در آن کشته‌شدن فاطمه حسونه، خبرنگار تصویری فلسطینی، که تلاشش برای مستندسازی ویرانی‌های غزه موضوع یک مستند به نمایش درآمده در کن است، برجسته شده بود.
رئیس هیئت داوران جشنواره، ژولیت بینوش، نیز در مراسم افتتاحیه از حسونه یاد کرد و بخش‌هایی از شعر این زن ۲۵ ساله – که روز پس از انتخاب فیلمش برای بخش ACID کن، با حمله موشکی اسرائیل کشته شد – را خواند.
فیلم‌ساز ایرانی تبعیدی، سپیده فارسی، در مستندش با نام «روحت را در دست بگیر و راه برو» که در کن استقبال زیادی داشته، نشان می‌دهد که حسونه صرفاً مستندساز جنگ نبود، بلکه کارش اقدامی مقاومتی بود. او می‌گفت هدفش این است که «در میان این همه مرگ، کمی زندگی پیدا کند».
«بازپس‌گیری روایت‌های خودمان»
عکس‌های فاطمه حسونه از جنگ غزه در سه نقطه مختلف در کن، از جمله در غرفه مؤسسه فیلم فلسطین (PFI)، به نمایش درآمده‌اند. این نهاد مستقل از فیلم‌هایی حمایت می‌کند که توسط یا درباره فلسطینی‌ها ساخته شده‌اند.
رشید عبدالحمید، یکی از بنیان‌گذاران این مؤسسه، می‌گوید از اینکه این‌همه طول کشیده تا ستاره‌های سینما در برابر جنگ موضع بگیرند، متعجب نیست. او می‌گوید: «از زمان حمله ۷ اکتبر، خیلی‌ها از ترس از دست دادن شغل‌شان سکوت کرده‌اند.»
او، که تهیه‌کننده فیلم «روزی روزگاری در غزه» نیز هست، می‌گوید پس از حملات حماس، برای تأمین مالی فیلم با مشکلات زیادی مواجه شده و چند شریک، از جمله کشورهای عربی، از ادامه حمایت مالی انصراف داده‌اند.
او می‌گوید: «تأمین بودجه برای ساخت فیلم فلسطینی همیشه سخت بوده؛ بعد از ۷ اکتبر سخت‌تر هم شد.»
غرفه فلسطین در کن، تنها دومین بار در تاریخ این جشنواره است که برپا می‌شود و نخستین بار از سال ۲۰۱۸ تاکنون است. در میزگردهایی که در کن برگزار شده، نمایندگان مؤسسه فیلم فلسطین از جشنواره و تصمیم‌گیران اصلی صنعت فیلم خواسته‌اند تا صدای فیلم‌سازان فلسطینی و روایت‌هایشان را تقویت کنند.
این مؤسسه که از حمایت مالی اهداکنندگان خارجی بهره می‌برد، از مجموعه‌ای از پروژه‌های مستند در بازار فیلم کن – که به‌موازات جشنواره برگزار می‌شود – پشتیبانی می‌کند. این فیلم‌ها درباره کودکانی هستند که در غزه زندگی می‌گذرانند، چوپان‌هایی که در کرانه باختری با گسترش شهرک‌های اسرائیلی مقابله می‌کنند، و بازیگرانی جوان که رؤیای بازیگری دارند.
عبدالحمید معتقد است سینما نقشی حیاتی در مقابله با تحریف‌های رسانه‌ای درباره درگیری‌های خاورمیانه و مردم فلسطین دارد. او می‌گوید: «ما باید روایت‌های خود را بازپس بگیریم تا نشان دهیم فلسطینی‌ها همیشه پناهندگانی ساکن در چادر نبوده‌اند. ما در فلسطین کلوب شبانه و بار داریم، و جوانانی با حساب‌های تیک‌تاک – درست مثل بقیه نقاط دنیا.»
