هیچ تصویری این هفته به اندازه دست دادن دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، با احمد الشرع، رهبر اسلامگرای سوریه—کسی که اسرائیل او را «تروریست القاعده در لباس رسمی» میخواند—تنهایی بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل را به وضوح نشان نمیدهد.
ترامپ روز چهارشنبه پس از دیدار با الشرع در ریاض، که به میزبانی سعودیها انجام شد، به خبرنگاران گفت: «او پتانسیل دارد. او یک رهبر واقعی است.» ترامپ در عربستان مجموعهای از قراردادهای تسلیحاتی، تجاری و فناوری امضا کرد.
تور چهارروزه ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی، چیزی فراتر از یک نمایش دیپلماتیک و سرمایهگذاری عظیم بود.
این سفر شکلگیری نظم جدیدی در خاورمیانه را قطعی کرد؛ نظمی به رهبری کشورهای سنی خلیج فارس که محور مقاومت تحت رهبری ایران را تضعیف کرده و اسرائیل را به حاشیه رانده است. این را سه منبع منطقهای و دو منبع غربی به رویترز گفتند.
به گفته منابع، این سفر ترامپ پیامی به نتانیاهو بود؛ نخستین رهبر خارجی که در ماه ژانویه پس از بازگشت ترامپ به کاخ سفید با او ملاقات کرد. اما این بار، ترامپ در واکنش به ناتوانی اسرائیل در پایان دادن به جنگ غزه، آشکارا از او فاصله گرفت.
به گفته این منابع، پیام ترامپ واضح بود: در رویکرد جدید او به خاورمیانه که کمتر ایدئولوژیک و بیشتر نتیجهمحور است، نتانیاهو دیگر نمیتواند روی حمایت بیقید و شرط آمریکا از برنامه راستگرایانهاش حساب کند.
دیوید شنکر، دستیار پیشین وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک میگوید: «دولت ترامپ از نتانیاهو شدیداً ناراضی است و این نارضایتی در حال آشکار شدن است. دولت او بسیار معاملهگراست و نتانیاهو در حال حاضر چیزی به آنها ارائه نمیدهد.»
این منابع تأکید کردند که آمریکا از اسرائیل رویگردان نشده است. اسرائیل همچنان متحد حیاتی آمریکاست و حمایت از آن در واشنگتن عمیق و دوحزبی است. با این حال، دولت ترامپ خواسته پیامی را به نتانیاهو بدهد: آمریکا منافع خاص خود را در خاورمیانه دارد و نمیخواهد که او مانع آنها شود.
صبوری آمریکا نه فقط به دلیل مخالفت نتانیاهو با آتشبس در غزه، بلکه به خاطر مخالفت او با مذاکرات آمریکا با ایران نیز به شدت کاهش یافته است.
دفتر نتانیاهو به درخواستها برای اظهارنظر پاسخ نداد و درباره سفر ترامپ نیز سکوت اختیار کرده است.
جیمز هیویت، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا تأکید کرد ترامپ همچنان دوست اسرائیل است و گفت: «ما همکاری نزدیکی با اسرائیل داریم تا گروگانهای باقیمانده در غزه آزاد شوند، ایران هرگز به سلاح هستهای دست نیابد و امنیت منطقه تقویت شود.»
با این حال، به گفته منابع، در خفا مقامات دولت ترامپ نارضایتی خود را از عدم همسویی نتانیاهو با مواضع واشنگتن درباره غزه و ایران بیان کردهاند.
شش منبع منطقهای و غربی گفتند تنش میان اسرائیل و آمریکا حتی پیش از سفر ترامپ رو به افزایش بود. این تنشها زمانی آغاز شد که نتانیاهو در ماه آوریل برای دومین بار به واشنگتن سفر کرد تا حمایت ترامپ را برای حمله نظامی به تأسیسات هستهای ایران جلب کند؛ اما با شگفتی دریافت ترامپ گزینه دیپلماسی را انتخاب کرده است.
در هفتههای بعد، اعلام آتشبس ترامپ با حوثیهای یمن، نزدیکی به دولت اسلامگرای جدید سوریه و بیتوجهی به اسرائیل در سفر به خلیج فارس، نشاندهنده بروز شکاف در روابط سنتی دو کشور بود.
دیوید ماکوفسکی، پژوهشگر مؤسسه واشنگتن میگوید واشنگتن و تلآویو دیگر مثل ۱۰۰ روز اول ریاست جمهوری ترامپ در مسائل کلیدی هماهنگ نیستند.
غزه، عامل تفرقه
ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود آشکارا خواستار آتشبس در غزه و آزادی گروگانها شده بود. اما ماهها پس از آغاز ریاستجمهوریاش، نتانیاهو همچنان این درخواستها را نادیده گرفته و حملاتش را تشدید کرده است. شمار کشتههای فلسطینی در غزه اخیراً از ۵۲,۹۰۰ نفر گذشته است.
هرگونه امیدواری که ترامپ بتواند در این سفر نقش میانجی صلح را ایفا کند بینتیجه ماند. نتانیاهو که دادگاه کیفری بینالمللی او را به ارتکاب جنایات جنگی در غزه متهم کرده، بر نابودی حماس اصرار دارد. همزمان او در اسرائیل نیز به اتهام فساد تحت محاکمه است.
یکی دیگر از اولویتهای ترامپ—توسعه پیمان ابراهیم برای عادیسازی روابط اسرائیل و عربستان—نیز به دلیل سرسختی نتانیاهو متوقف شده است. ریاض اعلام کرده تا پایان جنگ و ایجاد مسیری به سوی کشور فلسطینی، روابط را عادی نخواهد کرد.
ترامپ در مصاحبه با فاکس نیوز گفت از نتانیاهو ناراضی نیست و شرایط او را دشوار خواند؛ اما در عمل بدون او جلو میرود و دیپلماسی خود را به سمت دولتهای ثروتمند سنی و خصوصاً ریاض سوق داده است.
این کشورها خواهان تسلیحات پیشرفته برای مقابله با ایران و همچنین فناوریهای پیشرفته آمریکایی هستند و در ترامپ شریکی مشتاق یافتهاند.
سفر ترامپ، نفوذ عربستان سعودی به عنوان رهبر جهان عرب سنی را افزایش داد و ایران را منزویتر کرد.
کشورهای سنی خلیج فارس دستورکار خود را نیز پیش بردهاند. اعلام ناگهانی ترامپ مبنی بر لغو تحریمها علیه سوریه به درخواست عربستان صورت گرفت و اسرائیل را نگران کرد.
به گفته یوئل گوزانسکی، تحلیلگر اسرائیلی، اکنون اسرائیل در حال تبدیلشدن به مانعی در برابر تلاشهای آمریکا و جامعه بینالمللی برای بازطراحی منطقه و پایان دادن به جنگ غزه است.
سیاستمداران اپوزیسیون اسرائیل از انزوای کشورشان ابراز نگرانی کردهاند. نفتالی بنت، نخستوزیر پیشین گفت: «خاورمیانه زیر چشم ما دگرگون میشود و نتانیاهو و دولتش کاملاً منفعل و فلجاند، انگار که وجود ندارند.»
منبع: رویترز
