در جشنواره کن، سپیده فارسی، کارگردان ایرانی، مستند خود با عنوان «روحت را در دستت بگیر و راه برو» را بدون حضور قهرمانش، فاطمه حسونه، که ۱۶ آوریل به دست ارتش اسرائیل کشته شد، ارائه می‌کند.
سپیده فارسی صبح ۱۷ آوریل از مرگ فاطمه حسونه و خانواده‌اش باخبر شد. شب قبل، این کارگردان خبر انتخاب مستندش در جشنواره کن را به این دختر ۲۵ ساله اهل غزه داده بود. در این مستند، فاطمه از طریق تماس‌های تصویری روزمره، زندگی‌اش زیر بمباران اسرائیل را به تصویر می‌کشد؛ همان بمبارانی که خانه‌اش را هدف قرار داد. «فاطم»، نامی که دوستانش او را با آن صدا می‌زدند، آماده شده بود تا برای نخستین بار کشورش را ترک کرده و به کن بیاید.
سپیده فارسی، با ظاهری آراسته در دیداری در اوایل مه در خانه‌اش در پاریس، می‌گوید: این مرگ را هنوز به‌درستی درک نکرده‌ام؛ زمان می‌خواهد. در این میان، نمایش فیلم، برگزاری نمایشگاه عکس‌های گرفته‌شده توسط فاطمه حسونه در دوران جنگ، و انتشار بیانیه‌ای با امضای ۳۸۰ هنرمند سینما برای محکوم کردن این قتل، جشنواره کن را به فرصتی برای بازتاب صدای کسی بدل کرده که می‌خواست «مرگی پر سر و صدا» داشته باشد.
آیا فاطمه حسونه به دلیل فعالیتش به‌عنوان عکاس هدف قرار گرفت؟
ارتش اسرائیل ادعا کرده که عضوی از حماس در آن خانه مخفی شده بود. من خانواده‌اش را می‌شناسم و نمی‌دانم این فرد چه کسی بوده است. ارتش اسرائیل هرگز به این پرسش پاسخ نداده. پس چرا فاطمه باید کشته شود؟ در عین حال، می‌دانیم که حداقل ۲۱۲ روزنامه‌نگار در غزه کشته شده‌اند. باید تحقیقی در این باره انجام شود.
آنچه مسلم است، فاطمه برای کاری که انجام می‌داد ارزش فراوانی قائل بود. صدها عکس از او باقی مانده که ما در حال گردآوری آن‌ها هستیم. او نگاه خاص، روش مشخص و موضوعاتی متمرکز داشت. در تصاویرش، به وضوح می‌توان سیر تحول آگاهی‌اش در ثبت جنگ را دید.
در ابتدای فیلم، فاطمه جمله‌ای مهم می‌گوید: «می‌توانند ما را بکشند، اما نمی‌توانند ما را شکست دهند…»
و سپس اضافه می‌کند: «چون دیگر چیزی برای از دست دادن نداریم.» این «هیچ» برای از دست دادن، به معنای وجودشان است. در گفتار بازماندگان، همین رویکرد نسبت به آینده دیده می‌شود. مادر فاطمه، که جان سالم به در برده، می‌خواهد در غزه بماند.
این مردم با خاطره نکبت به دنیا آمده‌اند، نسلی از فلسطینیان رانده‌شده که هرگز بازنگشتند و از اردوگاهی به اردوگاهی دیگر در سوریه، لبنان و جاهای دیگر آواره بودند. امروز، در حالی که حملات اسرائیل به شکلی از نسل‌کشی بدل شده، آن‌ها می‌دانند که باید بمانند، حتی به قیمت جانشان، وگرنه حافظه تاریخی‌شان پاک خواهد شد.
در فیلم، تماس‌های روزانه تصویری‌تان یکی از ابعاد مهم این نسل‌کشی را آشکار می‌کند: همه چیز تقریباً به‌صورت زنده در حال وقوع است.
برخلاف نسل‌کشی‌های دیگر، این بار همه چیز را زنده می‌بینیم. اما با این حال، اتفاق خاصی نمی‌افتد، یا کافی نیست. وقتی عکس‌هایی از تظاهرات حامیان فلسطین برای فاطمه می‌فرستادم، می‌گفت: «باورنکردنی است که مردم به ما فکر می‌کنند، اما این کافی نیست.» انسانیت به دیدن تصاویر کودکان تکه‌تکه‌شده عادت کرده است.
به همین دلیل، در فیلم تلاش کردم روایت بیشتر بر اساس سخنان فاطمه باشد. البته تعدادی از عکس‌هایش را در تدوین گنجانده‌ام، اما واقعاً به سخنان او تکیه کرده‌ام. امیدوارم صدایش به نمادی برای آن «صدای فلسطینی» تبدیل شود که این‌چنین فقدانش را حس می‌کنیم.
او همچنین اعتقاد داشت که فلسطین، مرکز همه رهایی‌هاست.
می‌گفت روزی که جنگ در فلسطین پایان یابد، همه جنگ‌های جهان نیز تمام خواهند شد. من با شوخی به او می‌گفتم که ای‌کاش می‌توانستم حرفش را باور کنم. اما می‌فهمم که فاطمه به نکته‌ای بنیادی اشاره می‌کرد: مسئله فلسطین تنش‌هایی را برمی‌انگیزد که در تمام غرب وجود دارد.
دموکراسی غربی با این موضوع به چالش کشیده می‌شود. واکنش جهانی به این مسئله برای آزادی بیان ما تعیین‌کننده است. نمونه‌اش اعتراضات دانشگاه‌های آمریکاست و سرکوب جنبش بایکوت اسرائیل (BDS) که نشان‌دهنده این فشار است. باید از هرگونه لغزش به‌سوی استبداد پرهیز کرد.
به‌عنوان یک ایرانی، نگاهتان به سیاست ایران درباره اسرائیل چیست؟
رژیم ایران این مسئله را برای دهه‌ها ابزاری کرده، آن‌هم به شکلی ناشیانه و ناعادلانه، هم برای فلسطینیان و هم ایرانیان. در ایران، فقط بخش کوچکی از مردم از فلسطین حمایت می‌کنند. بسیاری فقط درگیر دیکتاتوری خودشان هستند. در خارج از کشور، بسیاری سکوت کرده‌اند. بخشی دیگر از جامعه ایرانی طرفدار نتانیاهو هستند.
همان افرادی که در جنبش «زن، زندگی، آزادی» با هم متحد بودند، حالا از هم جدا شده‌اند. این نباید اتفاق می‌افتاد. انتقاد از سوء‌استفاده رژیم ایران از موضوع فلسطین، نباید مانع از آن شود که بگوییم این کشتار باید متوقف شود یا نباید مانع مبارزه با دیکتاتوری ایران شود. پایان یک جنگ و متوقف کردن نسل‌کشی، باید دغدغه همه انسان‌ها باشد.
۳۸۰ سینماگر در روزنامه لیبراسیون بیانیه‌ای برای شکستن سکوت پس از مرگ فاطمه منتشر کردند و در مراسم افتتاحیه کن از او تجلیل شد. احساس تنهایی‌تان کمتر شده؟
بدون شک، بله. این بیانیه که توسط جمع بزرگی از سینماگران امضا شده، اهمیت دارد. این نشانه نارضایتی واقعی از نهادهای فرهنگی‌ای است که بیش از حد ساکت مانده‌اند. باید اقدامات واقعی در حمایت از فلسطین انجام شود، نه فقط وعده‌های دور مانند آنچه امانوئل مکرون گفته که «شاید» در ژوئن دولت فلسطین را به رسمیت بشناسد.
در مراسم افتتاحیه چه گذشت؟
ادای احترام به فاطمه و اشاره به غزه خوب بود، اما در نحوه صحبت درباره نسل‌کشی جاری در غزه نوعی تردید و محافظه‌کاری وجود داشت. موضع‌گیری‌ها باید در حدی باشد که شایسته جان‌باختگان، فاطمه و بحران انسانی فعلی باشد. وقت آن رسیده که همگی با هم حرکتی کنیم تا این فاجعه متوقف شود.
نمایشگاه عکس‌های فاطمه حسونه از ۱۴ تا ۲۴ مه در غرفه فلسطین (دهکده بین‌المللی پاریس) و کافه سینماگران، و در تاریخ‌های ۱۹، ۲۰ و ۲۳ مه در هتل ماژستیک (سالن کروازت) برگزار می‌شود.
فیلم «روحت را در دستت بگیر و راه برو» ساخته سپیده فارسی (فرانسه – فلسطین – ایران، ۱ ساعت و ۵۰ دقیقه)، ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۵ اکران خواهد شد.
