روزنامه بریتانیایی گاردین نوشت: ایران ایده تشکیل یک کنسرسیوم از کشورهای خاورمیانه – از جمله ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی – برای غنی‌سازی اورانیوم را مطرح کرده است، تلاشی برای غلبه بر مخالفت‌های ایالات متحده با ادامه برنامه غنی‌سازی‌اش.
این پیشنهاد به‌عنوان راهی برای جلب حمایت کشورهای حوزه خلیج فارس از موضع ایران – مبنی بر اینکه باید اجازه داشته باشد ظرفیت‌های غنی‌سازی خود را حفظ کند – تلقی می‌شود.
تهران این پیشنهاد را نوعی امتیازدهی می‌داند، زیرا به کشورهای همسایه دسترسی به دانش فنی خود را می‌دهد و آن‌ها را در این فرایند ذی‌نفع می‌کند.
مشخص نیست که آیا «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران، این پیشنهاد را در جریان گفت‌وگوهای سه‌ساعته نسبتاً کوتاه با آمریکا در عمان – که چهارمین دور از این مذاکرات بود – مطرح کرده است یا نه، اما گفته می‌شود که این پیشنهاد در تهران در حال چرخش و بررسی است.
پس از مذاکرات، عراقچی به دبی پرواز کرد و با وزیر امور خارجه امارات، «شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان» دیدار کرد. امارات در حال حاضر برای برنامه هسته‌ای خود اورانیوم را غنی نمی‌کند.
بر اساس این طرح، کنسرسیوم در تأسیسات ایران مستقر خواهد بود و سطح غنی‌سازی به میزان ۳.۶۷ درصد که در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان تهران و شش قدرت جهانی تعیین شده بود – و دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه از آن خارج شد – بازخواهد گشت.
آمریکا خواستار پایان غنی‌سازی از سوی ایران و برچیدن تمامی تأسیسات هسته‌ای آن است. اما با توجه به اختلاف‌نظرها در واشنگتن، ترامپ هنوز تصمیم نهایی را نگرفته و در عین حال از جدیت ایران در مذاکرات تمجید کرده است.
ایده کنسرسیوم نخستین بار توسط «سید حسین موسویان»، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای ایران، و «فرانک فون هیپل»، فیزیک‌دان دانشگاه پرینستون، مدت‌ها پیش از مذاکرات فعلی تهران و واشنگتن در مقاله‌ای در اکتبر ۲۰۲۳ در نشریه Bulletin of the Atomic Scientists مطرح شد.
طبق این طرح، عربستان سعودی و امارات به‌عنوان سهامداران و سرمایه‌گذاران کنسرسیوم در نظر گرفته شده‌اند و به فناوری ایران دسترسی خواهند داشت. مشارکت کشورهای خلیج فارس می‌تواند به‌عنوان تضمینی اضافی در نظر گرفته شود که برنامه هسته‌ای ایران صرفاً اهداف غیرنظامی دارد و برخلاف ادعای اسرائیل، مسیر ساخت بمب هسته‌ای نیست.
در صورت اجازه به عربستان و امارات برای اعزام مهندسان به ایران، نوعی شفافیت اضافی درباره این برنامه فراهم می‌شود که وابستگی جامعه بین‌المللی به بازرسان سازمان بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش می‌دهد.
ایران به‌تدریج از سطح غنی‌سازی و محدودیت‌های ذخایر تعیین‌شده در توافق ۲۰۱۵ فاصله گرفته و دلیل آن را خروج ترامپ از این توافق عنوان کرده است. «مجید تخت‌روانچی»، معاون وزیر امور خارجه ایران، گفته است: «برای مدت زمان محدودی، ما می‌توانیم مجموعه‌ای از محدودیت‌ها بر سطح و حجم غنی‌سازی را بپذیریم.»
در ابتدا، آمریکا چنین القا کرده بود که ظرف دو ماه از آغاز مذاکرات باید به توافقی با ایران دست یابد، اما با پیچیده‌تر شدن مسائل فنی، ممکن است مذاکرات تا تابستان ادامه یابد.
ایران در حال حاضر اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی می‌کند – بسیار بالاتر از حد ۳.۶۷ درصد تعیین‌شده در توافق ۲۰۱۵ و تنها یک گام فنی تا رسیدن به خلوص ۹۰ درصدی مورد نیاز برای مصارف تسلیحاتی فاصله دارد. وزیر امور خارجه آمریکا، «مارکو روبیو»، گفته است این سطح از غنی‌سازی بسیار فراتر از نیازهای غیرنظامی است.
در اشاره‌ای احتمالی به این پیشنهاد ایران، وزیر امور خارجه عمان، «بدر البوسعیدی»، به «ایده‌های مفید و اصیلی که بازتاب‌دهنده تمایل مشترک برای رسیدن به توافقی شرافتمندانه هستند» اشاره کرده است.
امارات دارای یک نیروگاه هسته‌ای غیرنظامی به نام «براکه» است که در غرب ابوظبی قرار دارد. این نیروگاه نخستین نیروگاه هسته‌ای کاملاً عملیاتی در جهان عرب است و اکنون هر چهار رآکتور آن فعال‌اند و باید قادر باشد یک‌چهارم از نیاز برق امارات را تأمین کند.
گاردین در گزارش خود نه به منبع خبر اشاره نکرده ولی نیویورک‌تایمز، به نقل از چهار مقام ایرانی آگاه نوشته است، عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران این ایده را در آخرین دور مذاکرات با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا به خاورمیانه که روز یکشنبه در مسقط پایتخت عمان برگزار شد، مطرح کرده است.
فکر تشکیل کنسرسیوم مشترک تازه نیست. این راه حل در دور قبل پیش از توافق برجام نیز از سوی برخی از نیروهای سیاسی ایران در داخل و خارج طرح شده بود. راه حلی که می تواند گشایشی در بحران مناسبات جمهوری اسلامی با آمریکا ایجاد کند.
