چه کسی ما را نجات داد!؟ نزاع بر سر روایت تاریخ جنگ جهانی دوم

برای چندین روز، مسکو در دریایی از پرچم‌ها و گل‌های سرخ غرق شده است. در سراسر پایتخت روسیه و در کل کشور، بنرها و پوسترهایی روز پیروزی را یادآوری می‌کنند – روزی که در روسیه از آن با عنوان «جنگ بزرگ میهنی» یاد می‌شود؛ همان جنگ شوروی علیه آلمان نازی. هشتاد سال پیش، سربازان شوروی برلین را آزاد کردند و همراه با متحدان غربی به سلطه‌ی ترسناک نازی‌ها پایان دادند.

به گزارش «نویس دویچلند»، ۹ مه محبوب‌ترین تعطیلات در روسیه است. بر اساس نظرسنجی اخیر مرکز مستقل لوادا، ۷۵ درصد از پاسخ‌دهندگان این روز را مهم‌ترین تاریخ در تقویم تعطیلات می‌دانند؛ این رقم نسبت به سال ۲۰۱۸، ۲۲ درصد افزایش داشته است.

به گفته یِکاترینا شلمان، کارشناس علوم سیاسی، یکی از دلایل محبوبیت این روز آن است که «۹ مه از معدود چیزهایی‌ست که همه در روسیه بر سر آن اتفاق نظر دارند.» او در مقاله‌ای برای رسانه‌ی «چرطا» می‌نویسد در دوران شوروی، ۹ مه همچون «عید پاکی سکولار» بود – روزی که ملت، مرگ و رستاخیز نمادین خود را جشن می‌گرفت؛ روز شکست و پیروزی.

از منظر انسان‌شناس آلکساندرا آرچیپووا، دلیل دیگر محبوبیت این روز آن است که مردم می‌توانند آن را با یاد و خاطرات شخصی خود آمیخته و آن را به جشن فردی تبدیل کنند. اما تحت ریاست‌جمهوری ولادیمیر پوتین، این روز هر چه بیشتر رنگ و بوی نظامی به خود گرفته است. شعار «ما می‌توانیم دوباره این کار را بکنیم» به یک اصل تبلیغاتی بدل شده است. این روند به مرور حتی به کودکان نیز رسیده؛ در روزهای اخیر، در بسیاری از مناطق روسیه رژه‌هایی با حضور کودکان برگزار شد، مشابه نسخه‌ی بزرگ‌سالانه‌اش در میدان سرخ مسکو. در ولادی‌وستوک، حتی هیأتی از کره شمالی در یک رژه کودکان شرکت کرد.

دولت روسیه نیز این روز را به جنگ فعلی در اوکراین پیوند زده است. رسانه‌های روسی گزارش داده‌اند که «قهرمانان عملیات ویژه نظامی» نیز در میدان سرخ رژه خواهند رفت. در مراسم «هنگ جاوید» – جنبشی مردمی برای یادبود سربازان جنگ جهانی دوم که بعدها تحت کنترل دولت قرار گرفت – قرار است پرتره‌هایی از سربازان روسی کشته‌شده در اوکراین به نمایش گذاشته شود.

رژه امسال، بزرگ‌ترین رژه‌ی روز پیروزی از زمان آغاز جنگ اوکراین خواهد بود. طبق آمار رسانه‌ای، از نظر تعداد تجهیزات، آخرین بار در سال ۲۰۲۱ رژه‌ای با این حجم برگزار شد. با این حال، نسبت به جشن‌های سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۲۰، رژه امسال کوچک‌تر است.

انتظار می‌رود حدود ۱۰ هزار نفر در میدان سرخ رژه بروند، از جمله سربازانی از ۱۳ کشور. با اینکه کره شمالی پیشتر نیروهایی به منطقه کورسک فرستاده بود، هیچ نماینده نظامی از این کشور در رژه حاضر نخواهد بود. حتی کیم جونگ‌اون نیز تنها سفیر خود را فرستاده است. کرملین اعلام کرد ۲۹ رئیس‌جمهور – هرچند نه همه از کشورهای به‌رسمیت شناخته‌شده – در جایگاه ویژه حضور خواهند داشت. قرقیزستان و قزاقستان نیز رژه‌های خود را به ۷ مه منتقل کردند تا رؤسای جمهورشان بتوانند در رژه مسکو شرکت کنند.

اتحادیه اروپا می‌خواهد مانع شرکت کشورهای کاندیداهای عضویت شود

در آستانه مراسم، تنش‌هایی میان بروکسل و کشورهای بالکان غربی، که خواهان عضویت در اتحادیه اروپا هستند، پدید آمد. اتحادیه اروپا به آن‌ها دستور داد به مسکو نروند، چون «این کار با ارزش‌های اتحادیه سازگار نیست»؛ به گفته وزیر خارجه لتونی. این هشدار مستقیماً متوجه رئیس‌جمهور صربستان، الکساندر ووچیچ بود که علی‌رغم هشدارها، راهی مسکو شد و در مسیر خود آسمان لتونی و لیتوانی را بر روی او بستند. نخست‌وزیر اسلواکی، رابرت فیتسو نیز سرنوشتی مشابه داشت.

ارمنستان نیز که اخیراً عضویت در اتحادیه اروپا را در قانون اساسی خود گنجانده، واکنشی تند به این دستورالعمل بروکسل نشان داد. سخنگوی پارلمان این کشور تأکید کرد ۹ مه، روز پیروزی ارمنستان نیز هست؛ روزی که ۳۰۰ هزار ارمنی جان خود را فدای آن کردند.

در کشور آلمان استفاده از نمادهای اتحاد شوروی در مراسم سالگرد ممنوع شده است. چهارشنبه، دادگاه اداری برلین ممنوعیت استفاده از نمادهای شوروی در یادمان‌های روز پیروزی را تأیید کرد. فرانک-والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان نیز قرار است در سخنرانی روز پنجشنبه‌اش در بوندستاگ (پارلمان آلمان) از «دروغ‌های تاریخی» و «تحریف تاریخ توسط کرملین» سخن بگوید.

آتش‌بس و تهدید حمله با پهپاد

ولادیمیر پوتین، برای برگزاری جشن‌های روز پیروزی، اعلام آتش‌بس کرد و از اوکراین خواست تا در این روز، درگیری‌ها را متوقف کند. این پیشنهاد از سوی رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، «ریاکارانه» خوانده شد. زلنسکی گفت مسکو باید با پیشنهاد آمریکا برای آتش‌بس ۳۰ روزه موافقت کند.

زلنسکی تهدید کرد در روز رژه مسکو را هدف حمله قرار خواهد داد و نسبت به امنیت رهبران خارجی هشدار داد. با این حال، چنین حمله‌ای می‌تواند شکست دیپلماتیک بزرگی برای زلنسکی باشد و حتی مورد انتقاد شدید آمریکا قرار گیرد. اندکی بعد زلنسکی تلاش کرد با انداختن تقصیر انفجارهای احتمالی به گردن روس‌ها، از مسئولیت شانه خالی کند.

با این حال، اوکراین موفق شد بزرگ‌ترین موج حملات هوایی خود را از آغاز جنگ اجرا کند. در روز ۷ مه، با ۴۴۷ پهپاد و موشک، بخش عمده‌ای از ترافیک هوایی غرب روسیه مختل شد. در خود مسکو نیز محدودیت‌هایی اعمال شده است. به گفته سخنگوی کرملین، دیمیتری پسکوف، اینترنت موبایل در پایتخت قطع خواهد شد، چون روسیه «با همسایه‌ای متجاوز» مواجه است. او تأکید کرد پیشنهاد آتش‌بس همچنان پابرجاست. برخی ناظران پیش‌بینی کرده‌اند زلنسکی شاید در آخرین لحظه با آن موافقت کند.

برای اوکراین، روز پیروزی و رژه‌ی مسکو بخشی از نبرد برای روایت تاریخ جنگ جهانی دوم است. سال گذشته، زلنسکی با صدور حکمی رسمی، جشن روز ۸ مه را به‌جای ۹ مه، به رسمیت شناخت. با این حال، امسال نیز تلاش کرد تا با برگزاری مراسمی موازی در کی‌یف، مشروعیت رژه مسکو را زیر سؤال ببرد و از رهبران اروپایی دعوت به عمل آورد. اما طبق گزارش چند روز پیش پولیتیکو، تمام رهبران مهم اروپایی دعوت زلنسکی را رد کردند. این شکست، ضربه‌ای جدی به اعتبار زلنسکی تلقی شد.

در عوض، مقامات اوکراینی از میهمانانی از شورای اروپا و چند وزیر خارجه در شهر لویو استقبال خواهند کرد؛ در نشستی برای پایه‌گذاری دادگاهی بین‌المللی برای بررسی جرائم جنگی دولت روسیه.