
پرچمهای آمریکا و ایران در نزدیکی نمایشگاه بینالمللی کتاب مسقط که همزمان با مذاکرات هستهای در پایتخت عمان برگزار شد، آویخته شدهاند.
وال استریت ژورنال در گزارشی می نویسد: ایالات متحده و ایران روز شنبه مذاکرات هستهای را با اختلاف نظر درباره ادامه توانایی تهران برای غنیسازی اورانیوم دنبال کردند. این مذاکرات با اختلافات عمده و تعهد برای دیدار دوباره پایان یافت.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران به تلویزیون دولتی تهران گفت: «برخی از اختلافات ما بسیار جدی هستند. اما آیا میتوانیم به توافق برسیم؟ امیدوارم اما بسیار محتاطم.»
یک مقام ارشد دولت ترامپ در بیانیهای دیدار روز شنبه را «مثبت و سازنده» خواند، اما از بیان جزئیات نقاط اختلاف خودداری کرد. این مقام افزود که دو طرف بهزودی دوباره در اروپا دیدار خواهند کرد.
این مذاکرات که بیش از چهار ساعت به طول انجامید و سومین دور از زمان آغاز گفتگوها در این ماه بود، شامل حضور عراقچی و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا بود که پس از دیدار جمعه با ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه در مسکو به عمان پرواز کرده بود.
همچنین برای اولین بار تیمهای فنی از هر دو طرف درباره جزئیات چگونگی محدود کردن فعالیتهای هستهای ایران و امکان تخفیف تحریمها وارد گفتگو شدند.
همانند دو دور قبلی، گفتگوهای غیرمستقیمی بین آمریکا و ایران با میانجیگری عمانیها، همراه تعامل مستقیم بین مذاکرهکنندگان ارشد، برگزار شد.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، پیش از مذاکرات گفته بود که ایران میتواند برنامه هستهای غیرنظامی داشته باشد، مشروط به استفاده از سوخت هستهای وارداتی؛ ترتیبی که قرار است مسیر ایران به سوی ساخت بمب را مسدود کند.
ایران که اصرار دارد برنامه هستهایاش صلحآمیز است، مدتهاست که در برابر وابستگی به منابع خارجی سوخت مقاومت کرده و تاکید دارد حق غنیسازی اورانیوم را برای خود محفوظ میداند. این توانایی میتواند برای تولید سوخت جهت تولید برق به کار رود، اما همچنین ایران را در کنترل یک گام کلیدی در مسیر ساخت سلاح هستهای قرار میدهد.
این موضوع به عنوان یکی از موانع عمده در مذاکرات جاری مطرح شده که شامل دیگر اختلافات حساس مانند درخواستهای دولت ترامپ برای پوشش برنامه موشکی ایران در توافق نیز میشود.
دولت اوباما اجازه داده بود ایران به غنیسازی سوخت خود ادامه دهد که راه را برای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ با هدف محدود کردن توسعه سلاحهای هستهای هموار کرد. آن توافق در ابتدا به تهران اجازه میداد اورانیوم را تا ۳.۶۷٪ برای مصارف غیرنظامی غنی کند و به تدریج به سطوح بالاتر هم دست یابد.
پس از خروج ترامپ از توافق هستهای اوباما در دوره اول ریاستجمهوریاش، ایران برنامه هستهای خود را شدت بخشید و اکنون اورانیوم با غنای ۶۰٪ تولید میکند؛ کشوری که بدون داشتن سلاح هستهای، بالاترین میزان غنای اورانیوم را داراست. این ماده میتواند به سرعت به اورانیوم با غنای ۹۰٪ که برای ساخت بمب مورد نیاز است، تبدیل شود.
در حالی که مذاکرات در عمان جریان داشت، روز شنبه انفجاری بندر شهید رجایی، بزرگترین بندر تجاری ایران در بندرعباس را لرزاند و دستکم پنج کشته و دستکم ۵۱۶ زخمی [۲۸ کشته و بیش از هزار مجروح] بر جای گذاشت. مقامات فعالیتهای این بندر را متوقف کردند و در حال بررسی علت انفجار چندین کانتینر هستند. به گفته مقامات آمریکایی و ردیابهای حملونقلطی دو ماه گذشته، این بندر محمولههایی از ماده اولیه سوخت موشک از چین دریافت کرده بود.
مقامات آمریکایی میگویند ایران هر ماه به اندازه یک سلاح هستهای اورانیوم غنیشده تولید میکند و فقط به یک یا دو هفته زمان برای تبدیل آن به ماده قابل استفاده در بمب نیاز دارد. ساخت بمب واقعی ماهها زمان بیشتری میبرد، هرچند بنا بر برآوردهای اطلاعاتی آمریکا، رهبر حکومت ایران، علی خامنهای، هنوز اجازه ساخت بمب را صادر نکرده است.
ترامپ ضربالاجل دو ماههای برای نهایی کردن توافق تعیین کرده و بارها تهدید کرده که در صورت امتناع ایران از توافق، به گزینه نظامی متوسل خواهد شد.
او روز جمعه به خبرنگاران گفت: «فکر میکنم به توافق خواهیم رسید. بسیار ترجیح میدهم توافقی صورت گیرد تا گزینه جایگزین.»
اما اظهارات عراقچی مبنی بر اینکه مذاکرات «فرآیندی زمانبر و دشوار» است، نشان داد که اگر توافقی هم حاصل شود، فرآیند آن به سرعت پیش نخواهد رفت.
ایرانیان طی سالهای اخیر شاهد آسیبهای اقتصادی ناشی از تحریمها و دیگر فشارها بر کشورشان بودهاند. ایران در قالب هر توافقی به دنبال رفع تحریمهای فلجکننده است تا اقتصاد آسیبدیده خود را احیا کند.
تیم فنی آمریکا به رهبری مایکل آنتون، رئیس دفتر برنامهریزی سیاسی وزارت خارجه که در دولت اول ترامپ به عنوان سخنگوی شورای امنیت ملی خدمت کرده بود، در این دور حضور داشت. او با مذاکرهکنندگان کهنهکار ایرانی، مجید تخت روانچی و کاظم غریبآبادی روبرو شد.
عراقچی گفت ممکن است در دور بعدی مذاکرات، یک کارشناس از آژانس بینالمللی انرژی اتمی که مسئول بازرسی تأسیسات هستهای ایران است، حضور داشته باشد.
این آژانس که قصد دارد در روزهای آینده تیمی به ایران اعزام کند، از تهران خواسته است تا درباره وجود تونلهایی اطراف سایت هستهای نطنز، که سانتریفیوژهای غنیسازی در آن قرار دارند، توضیح دهد. روز پنجشنبه، موسسه علوم و امنیت بینالمللی مستقر در واشنگتن تصاویر ماهوارهای از این سایت منتشر کرد که نشاندهنده ساخت تونلهای جدید و محیط امنیتی تازه بود.