زمانی که توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها میان اسرائیل و حماس در اواسط ژانویه امضا شد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، حتی پیش از ورود رسمی به کاخ سفید یک موفقیت بزرگ بین‌المللی به‌دست آورد. دولت بایدن بیش از یک سال تلاش کرد و به چنین توافقی نرسید، اما ترامپ و نماینده ویژه‌اش، استیو ویتکاف، فشار را در نقاط درست وارد کردند و در نهایت توافق را پیش بردند.
به گزارش روزنامه اسرائیلی هاآرتص؛ این توافق برای دو ماه دوام داشت. در این مدت، حماس ۳۳ گروگان اسرائیلی را آزاد کرد که ۲۵ نفر از آن‌ها زنده بودند. اما درست پیش از آغاز مرحله دوم توافق، که طی آن قرار بود حماس تمام گروگان‌های باقی‌مانده را آزاد کند و اسرائیل نیز نیروهای خود را از غزه خارج سازد، همه‌چیز فروپاشید. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از ورود به مذاکرات درباره خروج نیروهای اسرائیلی از غزه امتناع ورزید و سعی کرد شرایط جدیدی به حماس تحمیل کند؛ توافقی که تنها شامل آزادی چند گروگان باشد و آتش‌بس برای چند هفته تمدید شود، اما دائمی نشود.
بیش از یک ماه از این تلاش شکست‌خورده نتانیاهو برای بازنگری در توافقی که خودش امضا کرده بود می‌گذرد و تاکنون هیچ‌یک از ۵۹ گروگان باقی‌مانده در غزه آزاد نشده‌اند. با وجود اعتراضات پردرد و دل‌ِ شکسته خانواده‌های گروگان‌ها، ازسرگیری جنگ نتوانسته موضع حماس را تغییر دهد. این گروه که پس از ۱۸ ماه جنگ همچنان بخش‌های بزرگی از غزه را در اختیار دارد، بر خواسته خود مبنی بر یک توافق جامع – آزادی همه گروگان‌ها در برابر پایان کامل جنگ – پافشاری کرده است.
نتانیاهو و مشاور ارشدش، وزیر امور راهبردی رون درمر، موفق شدند بزرگ‌ترین دستاورد سیاست خارجی ترامپ در سه‌ماهه نخست دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش را نابود کنند. به‌جای آن‌که با استفاده از فضای ایجادشده توسط آتش‌بس، همه گروگان‌ها آزاد و جنگ پایان یابد – آن‌گونه که ترامپ وعده داده بود – نتانیاهو و درمر دولت آمریکا را وادار کردند تا پیشنهاد توافق جزئی را دنبال کند. وقتی حماس با این پیشنهاد مخالفت کرد، اسرائیل جنگ را ازسر گرفت.
شنبه شب، نتانیاهو در بیانیه‌ای از پیش ضبط‌شده که برای شبکه‌های تلویزیونی اسرائیل فرستاده شد، بار دیگر همان مواضعی را تکرار کرد که ماه‌هاست مطرح می‌کند: مخالفت با مرحله بعدی توافق آتش‌بس و رد پایان جنگ در برابر آزادی تمام گروگان‌ها. این بیانیه نکته تازه‌ای نداشت، اما بار دیگر بر تصمیم نتانیاهو برای ادامه بی‌پایان جنگ در غزه تأکید کرد؛ تصمیمی که جان گروگان‌ها و سربازان اسرائیلی را به خطر می‌اندازد. در همان روز شنبه، برای نخستین بار از ماه فوریه، یک سرباز اسرائیلی در کمین حماس کشته شد و پنج نفر دیگر به شدت زخمی شدند.
چند ساعت پیش از این بیانیه، مذاکره‌کنندگان آمریکا و ایران برای دومین بار در ماه جاری دیدار کردند تا درباره توافق جدید هسته‌ای گفت‌وگو کنند. طبق این پیشنهاد، ایران برنامه هسته‌ای نظامی خود را برمی‌چیند و آمریکا در مقابل، تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را رفع می‌کند. هدایت این مذاکرات را استیو ویتکاف بر عهده دارد؛ کسی که در حصول آتش‌بس کوتاه‌مدت در غزه نقش کلیدی داشت.
ویتکاف حالا به‌سختی آموخته است که نتانیاهو و درمر در موضوع غزه اهداف مشترکی با او ندارند. در حالی که نماینده آمریکا بر نجات گروگان‌ها و پایان جنگ تمرکز دارد، نتانیاهو و درمر ظاهراً تلاش می‌کنند تا با طولانی کردن جنگ، مانع فروپاشی ائتلاف راست‌افراطی حاکم شوند. اما ویتکاف به‌زودی خواهد فهمید که این دو مقام اسرائیلی فقط در موضوع غزه قادر به اخلال نیستند، بلکه ممکن است در روند مذاکرات با ایران نیز همین نقش را ایفا کنند.
در آغاز مذاکرات با ایران، ویتکاف هدفی واقع‌بینانه مطرح کرد: اطمینان از این‌که رژیم افراطی ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد. او در مصاحبه‌هایی با تاکر کارلسون و شبکه فاکس نیوز، نوع مصالحه‌هایی را که واشنگتن برای دستیابی به این هدف حاضر به پذیرش آن است، توضیح داد.
هرچند اسرائیل به‌صورت رسمی در مذاکرات هسته‌ای شرکت ندارد، اما نتانیاهو و درمر مطالبات خود را مطرح کرده‌اند. آن‌ها خواهان اجرای «مدل لیبی» در ایران هستند – یعنی برچیدن کامل زیرساخت‌های هسته‌ای نظامی و غیرنظامی. اما از زمانی که معمر قذافی، دیکتاتور لیبی که این مدل را پذیرفته بود، کشته شد، این رویکرد دیگر هیچ‌گاه قابل پذیرش برای حاکمان ایران نیست. مطرح کردن چنین مدلی، در واقع تلاشی است برای نابود کردن روند مذاکرات.
نتانیاهو و درمر در دولت ترامپ متحدان قدرتمندی دارند که به‌نظر می‌رسد چشم بر هدف اصلی ترامپ – پایان دادن به جنگ‌ها، نه آغاز آن‌ها – بسته‌اند. این متحدان در حال اعمال فشار بر دولت‌های اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران هستند، آن هم در میانه مذاکرات؛ اقدامی که در عمل این روند دیپلماتیک را بی‌اثر خواهد کرد.
حتی اگر فشار نتانیاهو و درمر نبود، ترامپ خود مذاکره‌کننده‌ای سخت‌گیر است که بارها به ایران نشان داده اگر توافقی امضا نشود، آماده حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران است. هدف اعلام‌شده او – جلوگیری از دستیابی ایران به بمب – برای همه طرف‌ها روشن است و اگر ایران این را نپذیرد، احتمال حمله آمریکا بسیار بالاست.
اما تمام این‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که کمپین تخریب نتانیاهو، روند را بسیار خطرناک‌تر کرده است.
مهم‌ترین پرسش این است که آیا ویتکاف و دیگر مقامات دولت ترامپ از رفتار نتانیاهو در قبال آتش‌بس غزه درس گرفته‌اند یا نه. معاون رئیس‌جمهور، جی‌دی ونس، پیش از انتخابات گفته بود که منافع اسرائیل و آمریکا در قبال ایران همپوشانی ندارد و افزود: «به‌نظر من، منفعت ما این است که وارد جنگ با ایران نشویم.»
این موضع دولت ترامپ در آغاز مذاکرات با ایران بود. اکنون پرسش این است: آیا این رویکرد ادامه خواهد داشت یا نتانیاهو باز هم خواهد توانست مذاکرات را به شکست بکشاند، همان‌گونه که توافق گروگان‌ها را نابود کرد؟
