مبارزان آزادی بخش؛ ۱۵ – کلود مادِمبا سی، تاریخ او را به‌خاطر تعهد بی‌وقفه‌اش به دفاع از حقوق سربازان بومی به یاد خواهد سپرد

جنبش چپ و کمونیستی در فرانسه تاریخی پر افتخار دارد. این سلسله یادداشت ها لحظه هایی از این تاریخ و آفرینندگان آن را بررسی کرده است. اخبار روز به تدریج این سلسله یادداشت ها را که در روزنامه ی اومانیته منتشر شده است، باز نشر می کند.

قهرمانی ناشناخته، کلود مادِمبا سی، تنها سیاه‌پوستی بود که همراه با لشکر لکلرک وارد پاریس شد. این افسر ارتش فرانسه که چندین بار نشان افتخار دریافت کرده بود، بخش مهمی از زندگی خود را صرف دفاع از حقوق سربازان آفریقایی کرد

در میان تصاویر بی‌شمار این لحظه تاریخی، چهره‌اش دیده نمی‌شود. اما او آنجا بود، سوار بر تانک M8-H اسکات با نام «پانتاگرول». کلود مادِمبا سی، تنها فرد سیاه‌پوست لشکر دوم زرهی تحت فرمان ژنرال لکلرک بود که در ۲۵ اوت ۱۹۴۴ وارد پاریس شد. این در حالی بود که شمار زیادی از سربازان سیاه‌پوست از مستعمرات آفریقایی توسط فرانسه به خدمت گرفته شده بودند.

در سال ۱۹۴۱، بخش عمده ستون نظامی لکلرک را همین تیرایورها (سربازان بومی مستعمرات فرانسه) تشکیل می‌دادند؛ ستونی که دو سال بعد تبدیل به لشکر دوم زرهی شد. این لشکر از ترکیب نیروهای آفریقایی و یگان لکلرک تشکیل و با تانک‌ها و تجهیزات آمریکایی مسلح شد. اما آمریکایی‌ها که در آن زمان به شدت نژادپرست بودند، فشار آوردند تا این سربازان سیاه‌پوست از میدان دید عمومی حذف شوند.

در آستانه نبرد فرانسه، برای آمریکا قابل تحمل نبود که سربازان سیاه‌پوست وارد پاریس آزادشده شوند. آنها «لشکر دوم» را سفیدپوست کردند؛ همان‌طور که مورخ ژان‌فرانسوا موراشیول گزارش می‌دهد، ژنرال والتر بیدل اسمیت، رئیس ستاد آیزنهاور گفته بود: «بسیار مطلوب است که این لشکر از افراد سفیدپوست تشکیل شود.»

فرزند یک نظامی، فرزندخوانده جمهوری

در سال ۱۹۴۳، یک سال پیش از ورود به پاریس، تیرایورها یا از خدمت خارج شدند یا به یک لشکر پیاده‌نظام منتقل شدند. اکثر آنان – بیش از هزار نفر – به لشکر اول آزاد فرانسه تحت فرمان ژنرال دو لاتر دو تاسینی منتقل شدند که در پروانس پیاده شدند.

اما کلود مادِمبا سی باقی ماند. احتمالاً، به گفته کریستین لوویس-توزه، متخصص جنگ جهانی دوم، به این دلیل که او فرزنده خوانده رسمی جمهوری، شهروند فرانسه، تحصیل‌کرده و از خانواده‌ای نظامی بود که سابقه خدمت در امپراتوری فرانسه داشتند. پدربزرگش افسر بومی تحت فرمان ژوزف گالیِنی، فرماندار کل سودان فرانسه (که بعدها به آفریقای غربی فرانسه تبدیل شد) بود. پدرش، عبدالقادر، اولین سیاه‌پوستی بود که به درجه فرمانده گردان در ارتش فرانسه رسید. سه تن از عموهایش در جنگ جهانی اول کشته شدند.

کلود مادِمبا سی در ۱۱ دسامبر ۱۹۲۳ در ورسای به دنیا آمد، زمانی که پدرش در حال گذراندن دوره‌ای در پیاده‌نظام بود. زمانی که هنوز هشت ساله نشده بود، همراه خانواده‌اش به ماداگاسکار، مالی و سنگال سفر کرد؛ جابه‌جایی‌هایی که بر اساس مأموریت‌های نظامی پدرش انجام می‌شد. پدرش در سال ۱۹۳۲، تنها یک سال پس از بازگشت به فرانسه، بر اثر ذات‌الریه درگذشت. کلود تبدیل به فرزندخوانده جمهوری شد.

در سال ۱۹۴۳، در تونس – جایی که مادرش سکونت داشت – به هنگ تیرایورهای سنگالی چاد پیوست؛ هنگی که به لشکر دوم زرهی ملحق شد. او به‌عنوان زیر‌افسر در این هنگ برجسته در نبرد نرماندی، آزادسازی پاریس و استراسبورگ، و همچنین در تسخیر «آشیانه عقاب» هیتلر در برشتسگادن، در نزدیکی مونیخ شرکت کرد. همه این افتخارات نظامی، به او مشروعیت بخشید تا در ارتش فرانسه که در عین حال همچنان ساختاری استعماری داشت، پله‌های ترقی را طی کند.

مدافع حقوق رزمندگان بومی

پس از جنگ جهانی دوم، کلود مادِمبا سی وارد دوره پیروزی ۱۹۴۵ در مدرسه افسران سنت-سیر کوئه‌تکیدان شد. به‌عنوان ستوان به آفریقای غربی فرانسه، سپس به هند‌چین (جایی که مجروح شد) و بعد به الجزایر اعزام شد. در مقام سروان، به لشکر ششم چتربازان مستعمراتی – که بعدها به نام RPIMa شناخته شد – پیوست.

در سال ۱۹۵۹، او در رأس یگان خود، مأمور یافتن و اعدام سرهنگ امیروش شد؛ یکی از رهبران استقلال‌طلب جبهه آزادی‌بخش ملی الجزایر. کلود مادِمبا سی کار خود را در فرانسه با درجه سرهنگ دوم در گردان نهم پیاده‌نظام دریایی (Bima) به پایان رساند. سپس خود را وقف خدمت به سنگال – که به‌تازگی استقلال یافته بود – کرد. تحت ریاست‌جمهوری لئوپولد سدار سنگور، به‌عنوان مدرس نظامی و سپس سفیر در کشورهای مختلف اروپایی و آفریقایی، و همچنین در سازمان ملل فعالیت کرد.

پس از بازنشستگی، به فرانسه بازگشت و در لاگراو در منطقه تارن، نزدیک پایگاه لشکر هشتم چتربازان مستقر شد. او در ۸ آوریل ۲۰۱۴، در سن ۹۰ سالگی درگذشت. او آخرین چهره برجسته از نسل تیرایورهای سنگالی بود که تاریخشان تا امروز همچنان ناعادلانه در حاشیه مانده است. از ۲۵ اوت ۲۰۲۰، کوچه‌ای در منطقه چهاردهم پاریس به نام او نام‌گذاری شده است.

تاریخ، او را به‌خاطر تعهد بی‌وقفه‌اش به دفاع از حقوق سربازان بومی به یاد خواهد سپرد. در ۱ دسامبر ۱۹۴۴، حدود صد تن از تیرایورهایی که فقط خواستار دریافت حقوق خود بودند، در اردوگاه تیهاروی در نزدیکی داکار به دست ارتش استعماری قتل‌عام شدند. کلود مادِمبا سی هرگز از محکوم کردن «رفتار خفت‌بار با رزمندگان آفریقایی پس از استعمارزدایی» دست نکشید. او در مبارزه‌ای طولانی برای برابری حقوق بازنشستگی سربازان آفریقایی با سربازان فرانسوی، چهره‌ای درخشان بود.

برگردان برای اخبار روز: ریحانه مقدم

قسمت قبلی این سری:

مبارزان آزادی بخش؛ ۱۴. ایوون دومون، قهرمان گمنام رهایی که بود؟