مادر، من دیگر چگونه تو را در آغوش بگیرم؟ – سیاوش قائنی

روایتی از رنج کودکانه در دل جنگ غزه

در میان ویرانی‌های بی‌پایان نوار غزه، تصویری از پسربچه‌ای نه‌ساله به نام محمود عجّور، قلب جهانیان را به لرزه درآورد. این تصویر که توسط سمر ابو الئوف، عکاس فلسطینی، برای نیویورک تایمز ثبت شد، برنده‌ی جایزه‌ی «عکس سال» ۲۰۲۵ در رقابت جهانی ورلد پرس فوتو شد.

محمود در این تصویر با چشمانی لبریز از اندوه و دستانی که دیگر نیستند، به دوربین می‌نگرد؛ نمادی انسانی از رنجی که کودکان غزه هر روز در دل آتش و آوار با آن زندگی می‌کنند.

زخمی که فراتر از جسم است

در مارس ۲۰۲۴، محمود به همراه خانواده‌اش در حال فرار از بمباران‌ها بود. زمانی که برای تشویق خواهرش برگشت، انفجاری رخ داد که یکی از دستانش را قطع و دیگری را به‌شدت مجروح کرد. او حالا تلاش می‌کند با پاهایش بنویسد، بازی کند و بخندد. اما حتی این سعی کودکانه برای ادامه‌ی زندگی، سایه‌ای از درد بر چهره‌اش دارد.

وقتی محمود از قطع شدن دستانش آگاه شد، نخستین جمله‌اش به مادرش چنین بود:

«مادر، من دیگر چگونه تو را در آغوش بگیرم؟»

ساده، اما تکان دهنده. جمله‌ای که قلب جهانیان را شکست و صدای میلیون‌ها کودک جنگ‌زده شد.

آماری از رنج: کودکی که در دود و خون گم شد

طبق آمار وزارت بهداشت فلسطین تا ۷ آوریل ۲۰۲۵:

• ۵۰,۷۵۲ نفر کشته‌شده

• ۱۱۵,۴۷۵ نفر مجروح

• بیش از ۱۷,۰۰۰ کودک جان‌باخته، از جمله ۱۷۱ نوزاد

• بیش از ۱۱۰,۰۰۰ نفر مفقود

• ۲.۲ میلیون نفر با ناامنی غذایی شدید روبه‌رو

• ۱.۵ میلیون نفر آواره شده‌اند

• ۱۲,۶۳۳ کودک دختر و ۱۳,۳۴۰ کودک پسر بی‌سرپرست مانده‌اند

کودکانی که عزیزانشان را در آغوش نگرفتند، بلکه با دستان کوچک خود، پیکر آن‌ها را از زیر آوار بیرون کشیدند.

کودکی در غزه، میان تروما و ترکش

بچه‌هایی که به جای بازی‌های کودکانه، زیر آوار به دنبال خواهران و برادرانشان می‌گردند؛ کودکانی که مادرشان را با چشمان خود از دست داده‌اند، یا شب‌ها با صدای هواپیماهای جنگی از خواب می‌پرند.

این‌ها کودکانی نیستند که فقط یک‌بار آسیب دیده باشند، بلکه در زنجیره‌ای بی‌پایان از تروماهای پیچیده گرفتارند؛ تروماهایی که روان‌شناسان آن را Complex PTSD می‌نامند. جنگ در غزه، نه فقط با ترکش، که با ترس، گرسنگی، آوارگی، و بی‌خانمانی، روان نسل آینده را نیز هدف گرفته است. درمان این زخم‌ها فقط با دارو ممکن نیست؛ بلکه با صلح، امنیت و عشق.

از مهندسی رنج تا قحطی ساختگی

غزه نه‌تنها زیر آتش، بلکه زیر فشار نوعی «مهندسی جمعیتی» قرار گرفته است. اسرائیل با تخریب هدفمند زیرساخت‌ها، کوچ‌های اجباری، و محروم‌سازی سیستماتیک، تلاش دارد بافت جغرافیایی و انسانی منطقه را تغییر دهد.

بسیاری از ساکنان هنوز در پناهگاه تازه‌ای مستقر نشده‌اند که دوباره ناچار به فرار شده‌اند. این کوچ‌های اجباری بی‌وقفه، آرامش را ربوده و روح و روان مردم را فرسوده است.

در همین حال، فاجعه انسانی با قحطی ساختگی و فروپاشی زیرساخت‌ها تشدید شده:

• ۹۰٪ مردم به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند

• قیمت مواد غذایی تا ۳۰۰٪ افزایش یافته

• فقط ۱۱ بیمارستان فعال باقی مانده‌اند

• ۹۵٪ مدارس نابود شده و بیش از ۶۳۰,۰۰۰ دانش‌آموز از آموزش محروم‌اند

• ۷۵٪ شهر غزه و ۶۹٪ شمال غزه به طور کامل ویران شده‌اند

سوءتغذیه، نبود دارو، شیوع بیماری‌ها، و کمبود تجهیزات پزشکی باعث شده حتی زنده‌مانده‌ها نیز از درد نجات نیابند.

تصویری که وجدان جهانی را بیدار کرد

هیئت داوران ورلد پرس فوتو درباره‌ی عکس محمود گفتند:

«این تصویری آرام است، که با صدایی بلند سخن می‌گوید.»

آری، این عکس فقط لحظه‌ای از یک زندگی را ثبت نکرده، بلکه روایت‌گر نسلی است که در سایه‌ی مرگ، در پی زندگی می‌گردد. روایتی که باید ما را وادار کند نه‌فقط به دیدن، بلکه به واکنش.

امیدی ساده، آرزویی کودکانه

محمود، با تمام دردهایش، تنها یک آرزو دارد:

دست‌هایی مصنوعی تا بتواند مادرش را دوباره در آغوش بگیرد.

این خواسته‌ی ساده، در بستر فاجعه‌ای چنین پیچیده، پیام روشنی دارد:

ما نباید عادت کنیم به رنج این کودکان؛ نباید بی‌تفاوت بگذریم از فریادی که از دل یک عکس، از دل چشم‌های محمود، از دل خاکستری‌ترین آوارها برخاسته است.

و با وجود تمام این دردها و آمارهای هولناک، همچنان محاصره، بمباران، کشتار، قحطی تحمیلی و نسل‌کشی مردم غزه توسط ارتش اسرائیل ادامه دارد. صدای جهان باید بلندتر شود؛ وجدان‌های بیدار باید پیش از آن‌که دیر شود، کاری کنند.

سیاوش قائنی

۲۸ فروردین ۱۴۰۴