یافته های تازه جیمز وب موجب شده، دانشمندان از «قوی‌ترین شواهد» تاکنونی برای وجود حیات خارج از منظومه شمسی سخن بگویند. تیمی از اخترفیزیکدانان می‌گویند ردیابی دو ترکیب شیمیایی ممکن است لحظه‌ای تعیین‌کننده در جست‌وجوی حیات فرازمینی باشد
به گفته گروهی از اخترشناسان؛ یک سیاره غول‌پیکر در فاصله ۱۲۴ سال نوری از زمین، قوی‌ترین نشانه‌های تاکنونی را ارائه داده که ممکن است حیات فرازمینی فراتر از منظومه شمسی در حال شکوفایی باشد.
به گزارش گاردین، رصدهای تلسکوپ فضایی جیمز وب از سیاره‌ای به نام K2-18 b ظاهراً اثرات شیمیایی دو ترکیب را نشان می‌دهد که در زمین تنها توسط موجودات زنده تولید می‌شوند: دی‌متیل سولفید (DMS) و دی‌متیل دی‌سولفید (DMDS).
شناسایی این ترکیبات هنوز اثبات قطعی فعالیت زیستی فرازمینی نیست، اما می‌تواند ما را به پاسخ این پرسش بنیادین که آیا در کیهان تنها هستیم، بسیار نزدیک‌تر کند.
پروفسور نیکو مادوسودان، اخترفیزیکدان دانشگاه کمبریج و سرپرست این تحقیق می‌گوید: «این قوی‌ترین شواهد تاکنونی برای فعالیت زیستی فراتر از منظومه شمسی است. البته بسیار بااحتیاط عمل می‌کنیم. باید هم در اصالت سیگنال و هم در معنای آن با دقت تأمل کنیم.»
او گفت: «شاید سال‌ها بعد به این لحظه نگاه کنیم و آن را نقطه‌ای بدانیم که برای نخستین بار، مفهوم یک جهان زنده در افق درک ما ظاهر شد. شاید این همان لحظهٔ سرنوشت‌ساز باشد؛ جایی که پرسش دیرینهٔ “آیا ما در این هستی تنها هستیم؟” برای نخستین‌بار، پاسخی واقعی یافت.»
با این حال برخی از دانشمندان با تردید به ماجرا می‌نگرند، به‌ویژه با توجه به این که هنوز مشخص نیست شرایط کلی در K2-18 b برای حیات مناسب هست یا نه، و آیا واقعاً می‌توان DMS و DMDS را به‌طور قطعی به‌عنوان نشانگرهای زیستی قلمداد کرد؛ ترکیباتی که روی زمین عمدتاً توسط فیتوپلانکتون‌های دریایی تولید می‌شوند.
سیاره K2-18 b در صورت فلکی اسد قرار دارد، جرمی نزدیک به ۹ برابر زمین دارد، ۲.۶ برابر از زمین بزرگ‌تر است و در منطقه قابل سکونت ستاره‌اش – یک کوتوله سرخ خنک با نصف اندازه خورشید – می‌چرخد. در سال ۲۰۱۹، زمانی که تلسکوپ فضایی هابل تصور کرد بخار آب در جو آن را مشاهده کرده، دانشمندان از آن به‌عنوان «قابل‌سکونت‌ترین دنیای شناخته‌شده فراتر از منظومه شمسی» یاد کردند.
اما در سال ۲۰۲۳، رصدهای پیگیرانه تیم مادوسودان نشان داد آن سیگنال بخار آب در واقع نشانه متان بوده است. با این حال، آن‌ها استدلال کردند ویژگی‌های K2-18 b با یک جهان قابل سکونت سازگار است، جهانی پوشیده از اقیانوسی عظیم و ژرف – نظری که همچنان محل مناقشه است. از همه جنجالی‌تر، این تیم نشانه‌هایی مقدماتی از وجود DMS گزارش داد.
در مورد سیارات فراخورشیدی، امکان تصویربرداری مستقیم یا اعزام فضاپیما وجود ندارد، اما دانشمندان می‌توانند اندازه، چگالی، دما و ترکیب شیمیایی آن‌ها را از طریق عبور سیاره از مقابل ستاره‌اش و تحلیل نور فیلتر شده جو آن اندازه‌گیری کنند. در جدیدترین رصدها، طول موج‌هایی که توسط DMS و DMDS جذب می‌شوند، هنگام عبور K2-18 b از مقابل ستاره‌اش به‌طور ناگهانی کاهش یافتند.
مادوسودان گفت: «سیگنال واضح و قدرتمند بود. اگر بتوانیم این مولکول‌ها را در جوّ سیارات قابل‌سکونت تشخیص دهیم، این اولین بار در تاریخ بشر خواهد بود… باورکردنی نیست که رسیدن به چنین دستاوردی ممکن شده است؛ واقعاً ذهن را تکان می‌دهد.»
یافته‌ها که در نشریه The Astrophysical Journal Letters منتشر شده، حاکی از آن است که غلظت DMS و DMDS یا هر دو، هزاران برابر بیشتر از سطح آن‌ها در زمین است. این نتایج با سطح اطمینان آماری «سه سیگما» گزارش شده‌اند (احتمال تنها ۰.۳ درصد که ناشی از تصادف باشند)، هرچند این مقدار هنوز به سطح معیار کشف‌های فیزیکی نمی‌رسد.
مادوسودان افزود: «شاید فرآیندهایی وجود دارند که ما نمی‌شناسیم و می‌توانند این مولکول‌ها را تولید کنند. اما فکر نمی‌کنم فرآیند شناخته‌شده‌ای بدون دخالت زیست‌شناسی بتواند این پدیده را توضیح دهد.»
یکی از چالش‌ها این است که شرایط K2-18 b هنوز محل اختلاف است. در حالی که تیم کمبریج سناریوی اقیانوس را محتمل‌تر می‌داند، دیگران معتقدند که داده‌ها بیشتر با سیاره‌ای گازی یا حتی سیاره‌ای با اقیانوس‌هایی از مواد مذاب همخوانی دارد.
سؤالاتی نیز مطرح است مبنی بر اینکه آیا DMS می‌توانسته از طریق دنباله‌دارها به این سیاره رسیده باشد – این فرضیه مستلزم بمباران شدیدی است که محتمل به نظر نمی‌رسد – یا شاید از طریق فعالیت‌های آتشفشانی، دریچه‌های گرمابی، یا طوفان‌های الکتریکی با فرآیندهای شیمیایی عجیب، تولید شده باشد.
دکتر نورا هَنی، شیمیدانی از دانشگاه برن که نشان داده DMS در یک دنباله‌دار یخی و بی‌جان نیز وجود داشته، می‌گوید: «زندگی یکی از گزینه‌هاست، اما تنها یکی از گزینه‌ها. باید همه‌ٔ دیگر گزینه‌ها را با دقت کنار بگذاریم تا بتوانیم ادعای وجود حیات را تایید کنیم.»
برخی دیگر نیز معتقدند که اندازه‌گیری جو سیارات هرگز نمی‌تواند شواهد قطعی برای وجود حیات فراهم کند. دکتر کارولین مورلی، اخترفیزیکدان دانشگاه تگزاس در آستین، می گوید: «نشانه‌های فناورانه، مانند دریافت پیامی از تمدنی پیشرفته، می‌توانند شواهد محکم‌تری باشند، هرچند احتمال یافتن آن‌ها بسیار کم است. با این حال، یافته‌های فعلی گامی بسیار مهم هستند.»
دکتر جو بارستو، دانشمند سیاره‌ای در دانشگاه آزاد بریتانیا، نیز این کشف را مهم می داند، اما می افزاید: «در مورد هر ادعایی مربوط به وجود حیات، تردید من همیشه در بالاترین حد است – نه به‌خاطر این که فکر نمی‌کنم حیات دیگری در کیهان وجود داشته باشد، بلکه چون چنین کشفی چنان بنیادین و مهم است که بار اثبات آن باید فوق‌العاده بالا باشد. من فکر نمی‌کنم این تحقیق تازه هنوز به آن سطح رسیده باشد.»
با توجه به فاصله ۱۲۰ سال نوری، هیچ چشم‌اندازی برای مشاهده نزدیک و مستقیم این سیاره وجود ندارد، اما مادوسودان یادآور می‌شود که این مسئله برای کشف سیاهچاله‌ها یا پدیده‌های کیهانی دیگر مانع نبوده است.
او می گوید: «در نجوم، هدف هرگز رفتن به مکان موردنظر نیست. ما تلاش می‌کنیم بفهمیم آیا قوانین زیست‌شناسی در سراسر کیهان یکسان است یا نه. من این‌طور به ماجرا نگاه نمی‌کنم که ‘باید در آب شنا کنیم تا ماهی بگیریم.’»
