بر اساس گزارش سازمان ملل و مقامات آمریکایی، گروه داعش با جذب نیرو و افزایش حملات، نشانه‌هایی از تجدید قدرت در سوریه از خود نشان داده و به بی‌ثباتی کشوری که هنوز از سقوط بشار اسد بهبود نیافته، دامن می زند.
به گزارش نیویورک تایمز، هرچند این گروه به قدرت ده سال پیش خود، زمانی که شرق سوریه و بخش‌هایی از شمال عراق را در اختیار داشت، نزدیک نیست، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که ممکن است بتواند راهی برای آزادسازی هزاران نیروی باتجربه خود از زندان‌های تحت حفاظت نیروهای کرد سوری مورد حمایت آمریکا پیدا کند.
بازگشت جدی داعش می‌تواند این فرصت نادر برای گذار سوریه از یک دیکتاتوری خشونت‌بار را تهدید کند، و همچنین بی‌ثباتی را در سراسر خاورمیانه گسترش دهد. این گروه پیش‌تر از خاک سوریه برای طراحی حملات به کشورهای همسایه و حتی اروپا استفاده کرده بود.
در حال حاضر بین ۹ تا ۱۰ هزار نیروی داعش و حدود ۴۰ هزار نفر از خانواده‌های آن‌ها در شمال‌شرق سوریه بازداشت هستند. فرار این افراد نه تنها به تقویت نیروی انسانی این گروه کمک می‌کند، بلکه دستاوردی تبلیغاتی برای آن خواهد بود.
به گفته یکی از کارشناسان امنیتی، زندان‌ها و اردوگاه‌ها همچنان «نگین تاج نشان» داعش محسوب می‌شوند؛ چرا که افراد باتجربه و آموزش‌دیده در آنجا نگهداری می‌شوند. باز شدن این زندان‌ها می‌تواند هم از لحاظ نظامی و هم از نظر تبلیغاتی، برای داعش یک نقطه عطف باشد.
مقامات اطلاعاتی آمریکا در ارزیابی تهدیدات جهانی خود به کنگره هشدار داده‌اند که داعش احتمالاً تلاش خواهد کرد از سقوط دولت اسد بهره‌برداری کرده، زندانیان خود را آزاد کرده و توانایی انجام حملات را بازیابد.
آمریکا اواخر سال گذشته تعداد نیروهای خود در سوریه را تقریباً دو برابر کرد و به حدود دو هزار نفر رساند. همچنین در ماه‌های اخیر حملات متعددی به مواضع داعش در بیابان‌های سوریه انجام داده است که احتمالاً تا حدی تهدید فوری را کاهش داده‌اند.
با این حال، رئیس‌جمهور ترامپ همچنان درباره ادامه حضور نیروهای آمریکایی در سوریه تردید دارد. مجموعه‌ای از تحولات دیگر نیز کارشناسان را نگران کرده است، زیرا ممکن است این شرایط به نفع تجدید سازمان داعش تمام شود.
ایالات متحده امیدوار است دولت جدید سوریه، که توسط گروه هیات تحریر الشام اداره می‌شود، به شریک مناسبی علیه داعش تبدیل شود. بنا به گفته دو مقام ارشد نظامی آمریکا، این گروه با تکیه بر اطلاعاتی که از آمریکا دریافت کرده، توانسته هشت طرح تروریستی داعش در دمشق را خنثی کند.
با این حال، خشونت‌های فرقه‌ای اخیر که منجر به کشته‌شدن صدها غیرنظامی شد، حاکی از آن است که این دولت بر همه نیروهای خود کنترل کامل ندارد و مشخص نیست توان و تمرکز کافی برای مقابله با داعش را داشته باشد.
داعش که یک گروه شورشی سنی‌مذهب است، ریشه در القاعده عراق دارد و پس از شکست در آنجا، از هرج‌ومرج جنگ داخلی سوریه برای بازسازی خود بهره برد. این گروه در زمان اوج خود با آدم‌ربایی، برده‌داری جنسی، اعدام‌های علنی و طراحی حملات تروریستی در اروپا، شهرت یافت.
این گروه عمدتاً بیش از پنج سال پیش توسط نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها و نیروهای آمریکایی شکست خورد. اما از اوایل ۲۰۲۴، دولت اسد به‌طور فزاینده‌ای در موضع ضعف قرار گرفت، متحدانش در ایران و روسیه درگیر جنگ‌های دیگر شدند، و کردها نیز برای مقابله با حملات ترکیه، ناگزیر به انتقال بخشی از نیروهای خود شدند.
اگرچه داعش دیگر کنترل سرزمینی عمده‌ای ندارد، اما همچنان ایدئولوژی خود را از طریق سلول‌های مخفی و شاخه‌های منطقه‌ای گسترش می‌دهد. سال گذشته، این گروه مسئول چندین حمله بزرگ در ایران، روسیه و پاکستان بوده است.
در سوریه، یک مقام وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده که داعش در سال ۲۰۲۴ مسئول ۲۹۴ حمله بوده، در حالی که این تعداد در سال ۲۰۲۳، ۱۲۱ مورد بوده است. کمیته نظارتی سازمان ملل عددی حدود ۴۰۰ حمله را برآورد کرده و نهادهای حقوق بشری سوری می‌گویند عدد واقعی حتی بیشتر است.
اگرچه در ماه‌های نخست ۲۰۲۵ حملات کمتر شده، اما هنوز برای ارزیابی نهایی زود است و شرایط شکننده باقی مانده است.
آرون زلین، پژوهشگر مؤسسه واشنگتن، گفته که دولت جدید سوریه با چالش‌هایی چون بازماندگان رژیم اسد و مداخلات ترکیه روبه‌روست، اما داعش نیز تهدیدی جداگانه است. به گفته او، تنها یک حمله بزرگ در دمشق می‌تواند نگاه‌ها را به کلی تغییر دهد.
در اردوگاه الهول، که محل نگهداری زنان و فرزندان اعضای داعش است، تحرکات نگران‌کننده‌ای دیده شده است. گزارش اخیر سازمان ملل حاکی از آن است که با سقوط اسد، برخی از نیروهای داعش موفق به فرار شده‌اند، اگرچه تعداد دقیق مشخص نیست.
نیروهای کرد که مسئول حفاظت از زندان‌ها و اردوگاه‌ها هستند، به‌دلیل حملات شبه‌نظامیان مورد حمایت ترکیه تحت فشارند. ترکیه این نیروها را وابسته به حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) می‌داند و آن‌ها را تروریست تلقی می‌کند.
زندان‌ها پیش‌تر هم آسیب‌پذیر بوده‌اند. در سال ۲۰۲۲، حدود ۴۰۰ زندانی مرتبط با داعش در پی حمله این گروه به زندانی در حسکه فرار کردند. نیروهای عملیات ویژه آمریکا برای بازپس‌گیری کنترل به کمک نیروهای کرد آمدند.
از آن زمان، اطلاعات آمریکا درباره نقشه‌های فرار احتمالی، به نیروهای کرد کمک کرده تا چند طرح را پیش از اجرا خنثی کنند.
کارشناسان می‌گویند که اگر نیروهای کرد تضعیف شوند، خلأیی امنیتی ایجاد خواهد شد که داعش به‌راحتی از آن بهره‌برداری خواهد کرد.
