ماجرای گم شدن ۶۱ تن طلای بانک مرکزی در یک سال چیست؟

خبر گم شدن ۶۱ تن طلای بانک مرکزی را برای اولین بار یاشار سلطانی روزنامه نگار تحقیقی در سایت خود فشا کرد. او پیش تر خبر زمین خواری ۱۰۰۰ میلیاردی آیت اله صدیقی امام جمعه تهران و پسرانش را فاش ساخته بود. افشاگری اختلاس های برخی مدیران ارشد شهری، اعضای شورای شهر تهران، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس فعلی و شهردار سابق تهران یکی دیگر از کارهای تحقیقی یاشار سلطانی است. بدیهی است که یاشارسلطانی بعد از هریک از این افشاگری ها از سوی حکومت و قوه قضائیه به جرم «تشویش اذهان عمومی» محکوم شده است. این بار هم قوه قضائیه ۲۴ ساعت پس انتشار گزارش یاشار سلطانی و طرح پرسش ساده مبنی بر این که چه بلایی سر ۶۱ هزار کیلو طلا آمده، او را به همان جرم تکراری اتهام «تشویش اذهان عمومی» متهم کرده است. به گفته قوه قضائیه با توجه به اینکه یاشار سلطانی هیچ مدرکی برای گفته خود ارائه نکرده، علیه او اعلام جرم و پرونده تشکیل داده شد. قوه قضائیه از یاشار سلطانی به خاطر طرح سوال مدرک می خواهد ولی حاضر نیست به بانک مرکزی بگوید در باره درستی و نادرستی گم شدن ۶۱ تن طلا به مردم توضیح بدهد. گم شدن این همه طلا سوال قوه قضائیه نیست، خاموش کردن صدای کسی که چنین سوالی را دهان مردم گذاشته دغدغه اصلی دستگاه قضایی حکومت است. یاشار سلطانی چه گفت؟

گم شدن ۶۱ تن طلای بانک مرکزی در یک سال/ سرنوشت پر ابهام طلاهای وارداتی!

در روزگار کاهش ارزش پول ملی ایرانی‌ها و صعود افسار گسیخته‌ی دلار، مردم تمایل دارند دارایی‌های خود را به طلا تبدیل کرده که در بازارهای جهانی هم رو به رشد است. دولت اما این بین که باید مانع جدی کاهش ارزش پول ملی باشد، چه مقدار از جیب مردم سود می‌برد و خود عامل اصلی کاهش ارزش پول ملی است؟

این روزها بازار طلا داغ‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در ایران است. در روزگار کاهش ارزش پول ملی ایرانی‌ها و صعود افسار گسیخته‌ دلار، مردم تمایل دارند دارایی‌های خود را به طلا تبدیل کرده که هم در بازارهای جهانی رو به رشد است و هم خرید و فروش آن آسان‌تر است. به ویژه با توجه به پلتفرم‌های گوناگون فروش طلای آب شده که هر مقدار از پول کاربران را به طلا تبدیل می‌کند و از کاهش ارزش آن جلوگیری می‌کند.

طبیعتا هرگاه اقبال عمومی به یک بازار و سرمایه‌گذاری زیاد می‌شود و گردش مالی آن جالب توجه می‌شود پای دولت هم به میان می‌آید. درست مثل بازار طلا که از ابتدای امسال و با جهش سرمایه‌گذاری در این عرصه دولت هم جدی‌تر وارد بازی شده و تلاش کرده تا سهمی در این بازار داشته باشد.

این اقبال همه‌جانبه به بازار طلا ما را بر آن داشت تا نگاهی به این بازار داشته باشیم و برخی از اعداد و ارقام موجود در این بازار را بررسی کنیم. همانطور که انتظار داشتیم این بررسی‌ها با سوال‌ها و ابهام‌های قابل توجهی همراه بود.

از جمله با گم شدن رد چندین محموله طلای وارداتی در یک سال اخیر که بعد از وارد شدن به بازار ایران ردی از آن پیدا نکردیم.

نگاهی به اعداد و ارقام واردات طلا

نگاهی به اطلاعات گمرک ایران نشان می‌دهد که در ۱۰ ماه ابتدای سال ۱۴۰۳ چیزی حدود ۸۱۵۹۱ کیلوگرم طلا وارد ایران شده است. (لیست گمرک ایران)

این طلاها با کد تعرفه ۷۱۰۸۱۲۰۰ وارد ایران شده‌‌اند که شامل طلا به اشکال خام است. بر اساس قانون این طلا باید به اشکال گوناگون در بازار ایران به فروش رسیده و در دسترس کاربران قرار بگیرد.

سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران ارزش طلای وارد شده به ایران را معادل ۱.۸۰۱.۹۱۲.۶۰۹.۰۲۲.۴۶۰ ریال و معادل ارزی آن ۶.۳۲۲.۵۰۰.۳۸۳ دلار تخمین زده است.

با همین اعداد و ارقام ساده و به کمک یک ضرب و تقسیم معمولی می‌بینیم که برای واردات این طلاها قیمت ارز حدود ۲۸۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است.

طلای وارداتی در ایران باید در قالب حراج شمش و سکه عرضه شود تا کاربران به راحتی بتوانند آن‌ها را تهیه کنند. این طلاها هم از طریق مرکز مبادله و به صورت قانونی و شفاف باید در اختیار مردم قرار بگیرد.

نگاهی به آمارهای اعلام شده در سایت مرکز مبادله ایران نشان می‌دهد که از ۲۷ دی ماه ۱۴۰۲ تا ۷ اسفند ۱۴۰۳ تعداد ۹۲ حراج برای شمش طلا برگزار شده است. در این ۹۲ حراج شمش هم در مجموع ۱۵۸۰۵ کیلوگرم طلا فروخته شده است. بخش دیگری از این طلاها در قالب طرح حراج سکه عرضه می‌شود.

بار دیگر اگر به آمارها نگاه کنیم می‌بینیم که در سایت مرکز مبادله ایران از تاریخ ۱۳ اسفند ۱۴۰۲ تا تاریخ ۷ اسفند ۱۴۰۳ تعداد ۳۵۶۲۵۸ قطعه سکه تمام، ۱۱۶۷۱۷ قطعه نیم سکه و ۴۴۸۱۸۵ قطعه ربع سکه عرضه شده است. می‌توان با یک محاسبه‌ی ساده تخمین زد که این تعداد سکه فروخته شده معادل وزنی حدود ۴۲۸۳ کیلوگرم طلا باشد. اینجا همان جایی است که یک سوال مهم ایجاد می‌شود.

گم شدن ۶۱۵۰۰ کیلوگرم طلا در این میان

مهم‌ترین نکته‌ای که از واردات این مقدار طلا و عرضه‌ی آن در قالب حراج‌ها می‌فهمیم این است که اثری از بخش بزرگی از طلاهای وارد شده نیست. در ۱۰ ماه گذشته ۸۱۵۹۱ کیلوگرم طلا وارد کشور شده است. اما در مجموع تنها ۲۰۰۸۸ کیلوگرم آن در قالب دو حراج شمش و سکه وارد بازار شده است. در واقع در این میان خبری از ۶۱۵۰۰ کیلوگرم طلایی که وارد کشور شده نیست و نمی‌دانیم این طلاها کجا و در دست کدام ارگان یا نهادی است؟

موضوع بعدی واردات طلا با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی است. سوالی که مطرح می‌شود این است که اختلاف قیمت طلای وارد شده به گمرک ایران با نرخ ارز ۲۸۵۰۰ تومانی که طی ده ماهه اول ۱۴۰۳ مطابق با آمار اعلامی در سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران متوسط قیمتی حدود ۲میلیارد و ۱۷۲میلیون تومان داشته است، با قیمت طلایی که در قالب شمش در مرکز مبادله حراج می‌شود و در تاریخ ۷ اسفند ۱۴۰۳ به عددی بالغ بر ۸میلیارد و هفتصدمیلیون رسیده است، و یا در مقایسه با میانگین قیمت هرکیلو سکه (که حتی عیاری پایین تر نسبت به شمش وارداتی هم داشته است) که عددی حدودا معادل هر کیلو ۶ میلیارد و هفتصد و پنجاه میلیون تومان بوده است موجب منفعت بردن چه شخص یا گروه‌هایی می‌شود؟

یک نکته‌ بسیار مهم دیگر مسئله حبابی بودن قیمت سکه در ایران است. در حالی که مسئولان بانک مرکزی مدام از حباب داشتن سکه سخن می‌گویند چگونه است که خودشان با واردت طلا، سکه با حباب قیمتی را به مردم در بازار می‌فروشند.

با یک محاسبه‌ ساده (قیمت حراج سکه منهای قیمت واقعی سکه ضرب در تعداد سکه فروخته شده در هر حراج)، می‌توان دریافت که بانک مرکزی در همین یک سال از رهگذر فروش سکه در این بازار به صورت خیلی خوش بینانه چیزی حدود ۵ تا ۶ همت (هزار میلیارد تومان) درآمد تنها از محل حباب قیمتی سکه داشته است!

بانک‌ مرکزی تنظیم‌گر بازار است یا منفعت برنده از آن؟

در حالی که اقبال عمومی شدید به بازار طلا این هشدار را می‌دهد که به زودی شاهد از دست رفتن سرمایه‌های زیادی خواهیم بود شاهد آن هستیم که دولت و به طور مشخص بانک مرکزی به جای تنظیم بازار، خودشان به عنوان یک عامل مهم وارد بازی شده و تلاش می‌کنند تا از این بازار سودی ببرند.

یک نمونه‌ آن در همین گزارش برملا شد و آن هم ماجرای فروش سکه‌ با حباب قیمتی توسط دولت است که موجب درآمد دولت شده است. از سوی دیگر اگر به همین بازه زمانی مورد بررسی (یعنی از ۱۳اسفند ۱۴۰۲ تا ۷ اسفند ۱۴۰۳) بپردازیم می‌بینیم که طی این مدت که تلاش شده با عرضه طلا بازار را تنظیم کنند قیمت سکه بیش از ۲برابر و حباب آن نیز از ۱۵.۵ به ۱۶.۸درصد قیمت سکه  رسیده است.

در واقع همین دو برابر شدن به خوبی نشان از شکست سیاست‌های دولت و بانک مرکزی در این زمینه دارد اما به دلیل همان سودهایی که در بخش‌های مختلف مانند همان حباب قیمت سکه وجود دارد دوست ندارند از این مسیر دست بکشند.