
روزنامه اومانیته در تفسیری پیرامون دیدار پزشکیان از مسکو و امضای قرارداد جامع راهبردی بین ایران و روسیه نوشت:
روسیه و ایران روز جمعه ۱۷ ژانویه یک «توافق شراکت راهبردی جامع» امضا کردند. طبق اعلام سفارت ایران در روسیه، این توافق شامل «همکاری اقتصادی و تجاری در حوزه انرژی، محیط زیست و همچنین مسائلی مربوط به دفاع و امنیت» است. با این حال، حدود و تأثیرات آن هنوز مبهم است.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، و مسعود پزشکیان، همتای ایرانی او، روز جمعه ۱۷ ژانویه در مسکو یک «شراکت راهبردی جامع» را امضا کردند. بر اساس توضیحات سفارت ایران در روسیه، این توافق بر «همکاری اقتصادی و تجاری در زمینههای انرژی، محیطزیست و همچنین موضوعات مرتبط با دفاع و امنیت» متمرکز است.
اگرچه عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، تأکید کرده توافق با تهران با هدف «ایجاد یک ائتلاف نظامی» مشابه آنچه میان روسیه و کره شمالی امضا شده، صورت نمیگیرد، روزنامه روسی کومرسانت – که به دولت نزدیک است – نوشته است که «یکی از اولویتهای (این توافق) همکاری با مسکو در حوزه امنیت و دفاع خواهد بود.»
سلاح در برابر فناوری هستهای و مسیر تجاری؟
هرچند بهنظر نمیرسد اعزام نیرو از سوی تهران به اوکراین در دستور کار باشد، اما همکاری نظامی دو کشور احتمالاً به پشتیبانی تسلیحاتی منجر میشود. از سپتامبر ۲۰۲۲، روسیه از پهپادهای ساخت ایران با نام «شاهد» استفاده میکند. این توافق میتواند مبادلههایی از این دست را تسهیل کند، زیرا سلاحهای ایرانی برای روسها در جنگ اوکراین ضروری است. در مقابل، مسکو احتمالاً تجهیزات و دانش فنی در اختیار تهران خواهد گذاشت تا انرژی هستهای خود را توسعه دهد.
یکی دیگر از محورهای مورد علاقه ولادیمیر پوتین، راهگذر حملونقل بینالمللی «شمال – جنوب» است که سنپترزبورگ را از طریق جاده، راهآهن و کشتی از طریق دریای خزر، خلیج فارس و اقیانوس هند به بندر بمبئی متصل میکند. این مسیر تجاری برای روسها حیاتی است، اما در حال حاضر با کمبودهایی، از جمله در حوزه لجستیک، مواجه است. امضای این توافق میتواند به بهبود زیرساختها در این مسیر منجر شود.
«گشایشی در فضای دیپلماتیک»
امضای این شراکت جدید میان روسیه و ایران در شرایطی صورت میگیرد که هردو قدرت با تحریمهای بینالمللی روبهرو هستند و این تحریمها روابط تجاری آنها را محدود کرده است. هرچه تنش آنها با ایالات متحده و اروپاییها شدت گرفت، بهتدریج به هم نزدیکتر شدند. تهران و مسکو خود را همراه پکن، وزنهای در برابر نفوذ آمریکا میدانند.
عباس عراقچی در مقالهای که خبرگزاری روسی «ریا نووستی» منتشر کرده، نوشته است: «این گامی بهسوی ایجاد جهانی منصفانهتر و متوازنتر است. ایران و روسیه، با آگاهی از مسئولیت تاریخی خود، نظم جدیدی را میسازند.» سرگئی لاوروف، همتای او، تأکید کرده که هدف این معاهده «تقویت تواناییهای» دو کشور، بهویژه برای «اطمینان از قابلیت دفاعی قابل اتکا» است. او همچنین گفته: «همکاران غربی ما همواره میکوشند موضوعی پیدا کنند تا نشان دهند روسیه و ایران، روسیه و چین، یا روسیه و کره شمالی، دائماً در حال تدارک کاری علیه دیگران هستند.»
امضای این توافق سه روز پیش از آغاز ریاستجمهوری دونالد ترامپ به عنوان چهلوهفتمین رئیسجمهور آمریکا صورت گرفت. هرچند یک سخنگوی کرملین اطمینان داده که «تاریخ امضای توافق میان ایران و روسیه هیچ ارتباطی با مراسم تحلیف ترامپ ندارد»، بسیاری از کارشناسان این اقدام را پیامی قوی به واشنگتن تعبیر میکنند.
میخائیل وینوگرادوف، از بنیاد سیاسی سنپترزبورگ، در گفتوگو با رادیو فرانسه (RFI) میگوید: «این یک گشایش برای آغاز بازی دیپلماتیک است. درعینحال تصور اینکه این حرکتی کاملاً منسجم باشد دشوار است، زیرا مسکو واقعاً نمیخواهد دولت آمریکا را بهشدت تحریک کند.» به گفته این تحلیلگر، مقامهای روسی نمیدانند «با بازگشت ترامپ به قدرت دقیقاً چه انتظاری باید از واشنگتن داشته باشند» و ازاینرو شروع به چیدن مهرههای خود کردهاند.
ایران و روسیه وجه مشترک دیگری هم دارند: هر دو از متحدان بشار اسد در سوریه بودند؛ کسی که با حمله ائتلافی از شورشیان اسلامگرا در ۸ دسامبر سرنگون شد. فابریس بالانش، جغرافیدان متخصص خاورمیانه، در روزنامه «اومانیته» گفته است حکومت سوریه سقوط کرد چون «متحدانش، ایران و روسیه، تمایلی به دفاع از آن نداشتند» و به توانایی اسد برای بازپسگیری کنترل کامل کشور تردید داشتند. حال که نظام اسد دیگر در قدرت نیست، بهنظر میرسد این دو قدرت تلاش میکنند برای جبران خلأ ناشی از فقدان متحد پیشین، به هم نزدیکتر شوند.
هانا نوت، کارشناس روابط بینالملل، میگوید: «با برکناری اسد در سوریه، روسیه نفوذ خود را – نسبت به ترکیه، اسرائیل و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس – از دست داده، هرچند پایگاههای اصلی خود را همچنان حفظ کرده است.» همچنین «تضعیف ایران میتواند بر تواناییاش برای حمایت نظامی از روسیه اثر بگذارد، دستکم در کوتاهمدت و میانمدت. با توجه به این دشواریها، روسیه و ایران هردو مصلحت را در این میبینند که در این برهه، استحکام شراکتشان را به نمایش بگذارند.»
یک پاسخ
ایران به روسیه چسبید!
تبدیل کشور به یک شبه فدرال ناهمگون پشت پرده ای روسیه را دولت ضعیف پزشکیان و ولایت در گل مانده حکومت اسلامی رقم زد.