
بهنظر میرسد چرخش طیف سیاسی بهسوی راست تضمین شده، اما بازگشت به ثباتی که انتظار می رفت پس از انتخابات زودهنگام بوندستاگ (در ۲۳ فوریه) به وجود آید، از دسترس دور می شود. زیرا پیروزی محتمل فریدریش مِرْتس، نامزد حزب دمکرات مسیحی (CDU)، برای صدراعظمی، ممکن است با رشد شدید حزب AfD دچار مشکل شود.
حدود شش هفته مانده به انتخابات زودهنگام (۲۳ فوریه)، احزاب آلمانی در آخر این هفته آمادهٔ فاز نهایی رقابت های انتخاباتی شدند. از حزب سوسیالدموکرات به صدراعظمی اولاف شولتس گرفته تا حزب سبزها، به رهبری روبرت هابک (وزیر اقتصاد و محیط زیست ِ در آستانه کنارهگیری)، و حزب راست افراطی AfD به رهبری آلیس وایدل، همهٔ «شانسهای کمتر از اول» در تلاشاند موضع خود و ائتلافهای احتمالی را که پس از رأیگیری برای تشکیل دولت ضروری است، مشخص کنند.
همگی آن ها پشتسر احزاب دمکرات مسیحی (CDU/CSU) و کاندیدای آن برای صدر اعظمی، فریدریش مِرْتس، قرار دارند که در نظرسنجیها بیش از ۳۰ درصد رأی دارد.
سوسیال دموکرات ها و سبزها – که در نظرسنجیها سوم و چهارماند (سوسیال دموکرات ها حدود ۱۶ درصد و سبزها ۱۳ درصد) – در حال رقابت هستند تا بر اساس نظام تناسبی آلمان شانس ائتلاف با راست را پیدا کنند. ممکن است ائتلافی بزرگ میان سوسیال مسیحی ها و سوسیال دموکرات ها تشکیل شود (مانند دورههای سهگانه آنگلا مرکل در فاصلهٔ ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۱)، یا ائتلافی بیسابقه میان سوسیال مسیحی ها و سبزها در سطح فدرال شکل بگیرد.
فریدریش مِرْتس چندین بار علاقهاش به همپیمانی با سبزها را نشان داده است. این دو جریان در موضوعات کلیدی چند فصل مشترک دارند. مثلاً افزایش هزینههای نظامی و تداوم پشتیبانی تسلیحاتی از اوکراین از دید کاندیدای CDU «لازم» تلقی میشود، و نامزد سبزها نیز بر این باور است که باید سهم بودجهٔ نظامی را از ۲درصد فعلی به ۳٫۵درصد از تولید ناخالص داخلی رساند.
همچنین برای مواجهه با بحران مدل صنعتی یا سیستم بازنشستگی، دیدگاه راست و سبزها بسیار نزدیک است؛ هر دو بر اصلاحات نئولیبرال بهمنظور تقویت رقابت شرکتها و ضربهزدن به سیستم بازنشستگی توزیعی به نفع سرمایهگذاری خصوصی تکیه میکنند.
در بین خود سبزها دیگر ظاهراً مخالفتی جدی با این همکاری وجود ندارد؛ چراکه جناح جوان و چپ سبزها در اوایل پاییز از حزب جدا شد. بااینهمه، این چشمانداز ائتلاف حتی در اردوگاه محافظهکار هم تنش ایجاد کرده است؛ خصوصاً در بایرن، که بهدلیل نزدیکی جغرافیایی به اتریش، نگران تکرار مدل «راست+سبز» به سبک اتریشی هستند. در وین، ائتلاف محلی میان راستگرایان و سبزها – بهقول آنان – نتایج فاجعهباری داشت و اینک حزب افراطی FPÖ (آزاد) در حال بهدستگرفتن دولت است.
سوسیالدموکراتها و چالش بازگشت
در کنگرهٔ SPD، اولاف شولتس تلاش کرد تا تفاوتش را در زمینهٔ سیاستهای اجتماعی نشان دهد؛ بهویژه اکنون که اذهان درگیر خبر تعطیلیهای گسترده در صنایع بزرگ هستند. صدراعظم وعدهٔ افزایش حداقل دستمزد به ۱۵ یورو در ساعت، کاهش مالیات ارزشافزوده از ۷درصد به ۵درصد بر کالاهای غذایی و مهار اجارهبها را میدهد. وی ابراز امیدواری کرد که حزبش بتواند در لحظات پایانی مثل سال ۲۰۲۱ «بازگشتی» داشته باشد و پیروز شود. اما این تلاش برای بسیج پایگاه اجتماعی SPD، تحت تاثیر بحران اعتماد شدیدی است که طی سه سال گذشته (در دولت خود او) با گسترش فقر، عمیقتر شده است.
نگرش شولتس که به راهکار دیپلماتیک برای پایاندادن به جنگ اوکراین گرایش دارد، بازخورد مثبتتری دارد و به همین خاطر با انتقاد تند وزیر خارجهٔ سبزها، آنالنا بربوک، روبهرو شده که رویکردش بسیار آتلانتیکگرا (ناتویی) است. اما چون خود شولتس همان کسی است که با طرح «تغییر دوران» به توجیه چرخش ژئواستراتژیک و ایدهٔ تبدیل بوندسور (ارتش آلمان) به قویترین نیروی نظامی اروپا پرداخت، در واقع خود او نیز موضعی مبهم دارد.
احتمال رشد AfD به مانعی برای راست
فریدریش مِرْتس از ائتلاف دوحزبی با SPD یا سهحزبی همراه سبزها ابراز نگرانی کرده و آن را «عامل بیثباتی» خوانده است. ولی اگر AfD که هماینک آرایش بالای ۲۰درصد پیشبینی میشود، بیشتر رشد کند، ناگزیر شاید ائتلافهای شبیه «سد حفاظتی» برای دورماندن افراطیها از قدرت شکل گیرد؛ شبیه همان کاری که در گذشته در چند ایالت انجام شد.
AfDاین آخر هفته در زاکسن تجمع بزرگی را برگزار کرد. اما قبل از آن، یک سکوی تبلیغاتی طلایی نصیبشان شد: حمایت ایلان ماسک از آلیس وایدل، رهبر AfD، با یک مصاحبهٔ ویژهٔ بیش از یک ساعته در پلتفرم ایکس (توییتر سابق). وایدل توانست خود را یک «لیبرال لیبرتارین» بهسبک رئیس تسلا نشان دهد که ظاهراً قربانی رسانهها و احزاب حاکم شده است. همچنین موضعش را در قبال مهاجران سختتر کرد و خواستار اخراج گستردهٔ خارجیها شد – موضعی که بوی تبعید اجباری میدهد. وی با لحنی پیروزمندانه گفت: «اگر نامش را بازگرداندن مهاجران بنامیم، پس بازگرداندن است!»
حسرت چپها
سارا واگنکنشت که روزی امید میرفت «منجی» حزبش باشد، حالا در حزب جدیدی موسوم به BSW فعالیت میکند. ولی با کاهش محبوبیت به ۵درصد در نظرسنجیها، حتی مشخص نیست بتواند وارد بوندستاگ شود (حداقل ۵درصد لازم است). سرنوشت حزب چپ (لینکه) سنجهٔ میزان «سُر خوردن» فضای سیاسی آلمان به راست خواهد بود.
حزب چپ بعد از شوک جدایی واگنکنشت اندکی جان گرفته و میکوشد بر مبارزهٔ طبقاتی ناشی از کاهش قدرت خرید مردم – در پی افزایش هزینهٔ برق و گاز و اجاره – تمرکز کند. آنها افراد خود را خانه به خانه می فرستند و مشغول ارائهٔ طرحهای بدیل هستند. هرچند حمایت عمومی هنوز ناکافی بهنظر میرسد. بااینوجود، امید دارند سه نماینده از آن ها از حوزههای مستقیم (نه از فهرست سراسری) انتخاب شوند که طبق قانون انتخاباتی آلمان اجازه میدهد حتی با کمتر از ۵درصد هم بتوانند وارد پارلمان شوند.
در فضای قطبی کنونی، وضعیت بهشدت بهسمت راست چرخش دارد؛ ولی باید دید آیا حزب چپ میتواند با استمرار کمپین در محلههای کارگری، دستکم از لحاظ نمادین، صدای طبقهٔ کارگر باشد؟ یا اینکه افتانوخیزان از بوندستاگ حذف خواهد شد؟
منبع: اومانیته – برگردان برای اخبار روز: گلنار افشار