نشریهٔ پزشکی بریتانیایی The Lancet برآورد میکند که شمار واقعی فلسطینیان غزهای که در نتیجهٔ بمبارانها و اقدامات ارتش اسرائیل کشته شدهاند، تقریباً ۴۰ درصد بیش از ارقامی است که تاکنون اعلام شده بود. این اختلاف، عمدتاً ناشی از دشواری شناسایی دقیق غیرنظامیان غزهای مفقودشده و نیز کمبود امکانات در نوار غزهٔ ویرانشده است.
به گزارش روزنامه اومانیته، اکنون نوار غزه به گورستانی عظیم بدل شده است. وزارت بهداشت حماس از پیش برآورد کرده که مجموع قربانیان غیرنظامی بمبارانها و تهاجمات ارتش اسرائیل به دهها هزار نفر میرسد، اما نشریهٔ پزشکی بریتانیایی The Lancet اکنون بر این باور است که شمار جانباختگان در غزه در نُه ماه نخست از سیاست «نسلکُشانه»ای که دولت نخستوزیر بنیامین نتانیاهو به اجرا گذاشته، حدود ۴۰ درصد فراتر از آمار اعلامشده از سوی وزارت بهداشت فلسطین است.
از زمان آغاز حملات تلافیجویانهٔ اسرائیل، در پی حملهٔ شاخهٔ نظامی حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴، وزارت بهداشت اعلام کرد که ۳۷٬۸۷۷ نفر کشته شدهاند. بااینحال، مطالعهٔ نشریهٔ لنست که روز پنجشنبه ۹ ژانویه منتشر شد، برآورد میکند که در این بازهٔ زمانی ۵۵٬۲۹۸ تا ۷۸٬۵۲۵ نفر در غزه در نتیجهٔ ضربات و جراحات جان خود را از دست دادهاند. برآورد «احتمالی» لنست از شمار جانباختگان در این مدت، ۶۴٬۲۶۰ نفر است.
۱۰ هزار نفر از ساکنان غزه همچنان مفقودند
این تعداد معادل ۲٫۹ درصد جمعیت غزه پیش از جنگ است، «یعنی تقریباً یک تن از هر ۳۵ نفر»، به گفتهٔ این مطالعه. رقمی که ۴۱ درصد بالاتر از آماری است که تاکنون در عرصهٔ سیاسی و رسانهای مطرح میشد. در همین رابطه، وزارت بهداشت حماس روز پنجشنبه ۹ ژانویهٔ ۲۰۲۵ اعلام کرد که ۴۶٬۰۰۶ تن از ساکنان غزه در جریان این ۱۵ ماه بمباران و تهاجم ارتش اسرائیل کشته شدهاند.
نشریهٔ لنست در عین حال تصریح میکند که شمار واقعی غیرنظامیان کشتهشده در غزه احتمالاً حتی از این ارقام نیز بالاتر باشد، چراکه بررسی آن صرفاً شامل افرادی است که بر اثر ضربات و آسیبهای مستقیم جان سپردهاند و درنتیجه، موارد مرگ غیرمستقیم – مانند کمبود مراقبت پزشکی، مواد غذایی، آب – را در بر نگرفته است؛ همچنین شامل هزاران مفقود که پیکرشان زیر آوار مدفون مانده نیست. دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل (OCHA) اعلام کرده که در حدود ۱۰ هزار ساکن غزه که هنوز مفقودند، احتمالاً زیر آوار ماندهاند.
زینا جمعهالدین، اپیدمیولوژیست مدرسهٔ بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن (London School of Hygiene and Tropical Medicine)، نویسندهٔ اصلی این مطالعه، میگوید: «ما فقط کسانی را که مرگشان توسط بستگان یا سردخانهها و بیمارستانها تأیید شده بود، در بررسی خود آوردیم.» این یافتهها اعتبار اظهارات دولت و ارتش اسرائیل – و همینطور بخش عمدهٔ رسانهها، بهویژه رسانههای فرانسوی – را که پیوسته آمار ارائهشده از سوی وزارت بهداشت غزه را زیر سؤال میبرند، تضعیف میکند. آماری که پیشتر سازمان ملل (سازمان ملل متحد) نیز آن را معتبر خوانده است.
در جریان انجام این پژوهش که The Lancet منتشر کرده، پژوهشگران از روشی آماری به نام «Capture-Recapture» استفاده کردهاند. این روش که پیشتر برای برآورد شمار جانباختگان در دیگر منازعات به کار رفته، بر سه فهرست تکیه میکند:
۱) فهرست وزارت بهداشت حماس، شامل اجساد شناساییشده در بیمارستانها یا سردخانهها؛
۲) یک نظرسنجی آنلاین که وزارت بهداشت منتشر کرده و طی آن فلسطینیان فوت بستگانشان را گزارش دادهاند؛
۳) فهرست اعلامیههای درگذشت که در شبکههای اجتماعی همچون ایکس، اینستاگرام، فیسبوک و واتساپ منتشر شده، بهشرط آن که هویت متوفی تأیید شده باشد.
سپس پژوهشگران در جستوجوی تکراریبودن در فهرستهای مختلف بودهاند. زینا جمعهالدین میگوید: «ما همپوشانی بین سه فهرست را بررسی کردیم (…) تا به تخمینی کلی از شمار کشتگان برسیم.» پاتریک بال، آمارشناسِ گروه «تحلیل دادههای حقوق بشری» مستقر در آمریکا – که در کار این مطالعهٔ لنست شرکت نداشته – روش Capture-Recapture را در بررسی شمار تلفات در جنگهای گواتمالا، کوزوو، پرو و کلمبیا بهکار برده است. او میگوید: «مطالعهٔ لنست، تخمین خوبی از روند “نسلکشی جاری” در نوار غزه به دست میدهد.» همین نتیجه را کوین مککانوی، استاد آمار کاربردی در دانشگاه آزاد بریتانیا (Open University)، نیز مطرح کرده است. او ضمن اینکه یادآور میشود «با دادههای ناتمام همواره عدم قطعیتهایی وجود دارد»، اشاره میکند که استفادهٔ پژوهشگران از سه روش تحلیل آماری مختلف برای اعتبارسنجی برآوردهایشان «ستودنی» است. او تأکید میکند: «درکل، من این برآوردها را تا حد زیادی قابل اتکا میبینم.»
زینا جمعهالدین اذعان دارد که انتظار دارد «انتقادها از هر سو» به این پژوهش وارد شود، چراکه سرنوشت ساکنان غزه در کانون جدالی ایدئولوژیک است. بااینحال، هدف این پژوهشگر، مقابله با چیزیست که او آن را «وسواس» دربارهٔ ارقام مرگومیر در غزه مینامد. چراکه، به گفتهٔ او، «بههرحال میدانیم این ارقام خیلی بالاست.»
