صادرات گاز طبیعی روسیه به اروپا از طریق خطوط لولهای که از زمان اتحاد جماهیر شوروی از اوکراین عبور میکردند، در ساعات اولیه روز اول ژانویه متوقف شد. این توقف به دنبال پایان قرارداد ترانزیت و عدم توافق میان مسکو و کییف در خصوص ادامه جریان گاز رخ داد.
توقف مسیر قدیمی گاز روسیه به اروپا به دورهای پایان داد که از زمان الحاق کریمه توسط روسیه در سال ۲۰۱۴ با تنش همراه بود. اوکراین از سال ۲۰۱۵ خرید گاز روسیه را متوقف کرده بود. گمانهزنیها در مورد این توقف با توجه به جنگهای نظامی میان دو کشور از سال ۲۰۲۲ وجود داشت.
وزیر انرژی اوکراین، هرمان گالوشچنکو، در بیانیهای گفت: “ما ترانزیت گاز روسیه را متوقف کردیم. این یک رویداد تاریخی است. روسیه بازارهای خود را از دست میدهد و متحمل خسارات مالی خواهد شد. اروپا پیشتر تصمیم به کنار گذاشتن گاز روسیه گرفته بود.”
قرارداد پنجساله ترانزیت گاز بین روسیه و اوکراین در تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۲۵ پایان یافت. بر اساس بیانیه شرکت گازپروم، “به دلیل امتناعهای مکرر و صریح طرف اوکراینی برای تمدید این توافقنامهها، گازپروم از توانایی فنی و قانونی برای انتقال گاز از طریق اوکراین محروم شد.”
اوکراین با این تصمیم، درآمد سالانه حدود ۸۰۰ میلیون دلار از هزینههای ترانزیت را از دست خواهد داد، در حالی که گازپروم نیز نزدیک به ۵ میلیارد دلار از فروش گاز خود ضرر خواهد کرد.
روسیه همچنان از طریق خط لوله ترکاستریم که در بستر دریای سیاه قرار دارد، گاز به ترکیه و مشتریان اروپای مرکزی مانند مجارستان و صربستان صادر میکند.
از سوی دیگر، اتحادیه اروپا پس از آغاز جنگ نظامی در اوکراین، تلاشهای خود را برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه دوچندان کرده و به دنبال منابع جایگزین بوده است. کشورهای خریدار گاز روسیه از طریق اوکراین، مانند اسلواکی و اتریش، نیز به تأمینکنندگان جایگزین روی آوردهاند. مولداوی نیز که از این شرایط متأثر شده، اعلام کرده که مجبور به کاهش یکسوم مصرف گاز خود خواهد شد.
روسیه و اتحاد جماهیر شوروی پیشین برای نیم قرن سهم بزرگی از بازار گاز اروپا را در اختیار داشتند، اما جنگ تقریباً این تجارت را برای گازپروم از بین برده است. در گذشته، خطوط لوله مختلفی مانند یامال-اروپا و نورد استریم نقش کلیدی در انتقال گاز داشتند، اما اکنون یا متوقف شدهاند یا تخریب شدهاند.
در سال ۲۰۱۸، روسیه رکورد انتقال ۲۰۱ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا را ثبت کرد، اما این رقم در سال ۲۰۲۳ به ۱۵ میلیارد متر مکعب از طریق اوکراین کاهش یافت.
