درگذشت جیمی کارتر؛ رئیس‌جمهوری که صلح را به اولویت تبدیل کرد

جیمی کارتر، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، روز یکشنبه ۲۹ دسامبر در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت. او که در سال ۱۹۸۰ تقریباً با سرزنش عمومی از کاخ سفید خارج شد، اکنون وارد دوران مرگ و جاودانگی خود همراه با سیل عظیمی از تمجیدها شده است. این رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده آخرین نفس خود را در خانه‌اش در جورجیا کشید، ۴۴ سال پس از ترک قدرت؛ دوره‌ای از «بازنشستگی» که از آن برای ساختن میراث سیاسی خود بهره برد، تا جایی که به گفته مجله تایم، به «بهترین رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده» تبدیل شد.

بدون شک، کارتر کسی بود که بیشترین بخش زندگی خود را به صلح اختصاص داد، موضوعی نادر در مورد میهمانان دفتر بیضی (رئیس‌جمهور آمریکا). این تلاش بلندمدت او در سال ۲۰۰۲ با دریافت جایزه نوبل صلح به اوج رسید.

تقریباً بلافاصله پس از ترک کاخ سفید، این تولیدکننده سابق بادام‌زمینی بنیاد خود را تأسیس کرد، عصای مسافرتی خود را به دست گرفت و به‌عنوان یک میانجی برجسته، از یک وضعیت خطرناک به وضعیت دیگر سفر کرد. جیمی کارتر، پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش، از اعتبار یا جایگاه رسمی خود به‌عنوان یک رئیس‌جمهور سابق استفاده نکرد تا از مسائل جنجالی دوری کند. برعکس، او از این موقعیت برای اتخاذ مواضع صریح و اغلب بحث‌برانگیز استفاده کرد، حتی اگر این مواضع در داخل کشورش محبوبیت زیادی نداشتند. او با هر دو جنگ علیه عراق در سال‌های ۱۹۹۱ و ۲۰۰۳ مخالفت کرد و، بدون توجه به یک «وظیفه فرضی حفظ سکوت»، به یکی از منتقدان سرسخت دولت بوش تبدیل شد و حتی «دبلیو.» را به دروغ‌گویی درباره شکنجه متهم کرد. در سال ۲۰۰۲ به کوبا سفر کرد، در تلویزیون دولتی صحبت کرد، عدم رعایت حقوق بشر توسط دولت کوبا را محکوم کرد و خواستار لغو محاصره اقتصادی جزیره شد.

مخالف آپارتاید در اسرائیل

آخرین تعهد بزرگ زندگی او مبارزه برای حقوق فلسطینی‌ها بود. از سال ۲۰۰۶، او در کتابی اعلام کرد که اسرائیل یک «دولت آپارتاید» است. اظهارات او تقریباً توسط تمام نمایندگان کنگره، از جمله دموکرات‌ها، محکوم شد. کارتر که از معماران توافقات کمپ دیوید بود، از این‌که امکان نقد عملکرد رهبران اسرائیل در ایالات متحده وجود ندارد، ابراز تأسف می‌کرد و می‌گفت: «در این کشور فشار زیادی وجود دارد که هم‌وطنان ما را به سکوت وادار می‌کند.» سکوتی که از سوی «افراد یا نامزدهای سمت‌های انتخابی و همچنین رسانه‌ها» تحمیل می شد. از آن زمان، اوضاع تغییر کرده است: اجماع در حمایت بی‌قیدوشرط از سیاست دولت‌های اسرائیل به‌تدریج در حال ترک برداشتن است.

کارتر که پس از دوره ریاست‌جمهوری خود یک مرد صلح بود، قبلاً در کاخ سفید نیز تلاش داشت چنین باشد. ریاست‌جمهوری او با امضای پیمان کانال پاناما، پیمان SALT II با اتحاد جماهیر شوروی برای محدودیت تسلیحات استراتژیک، و برقراری روابط دیپلماتیک با جمهوری خلق چین همراه بود، هرچند این اقدامات تا حد زیادی توسط رئیس جمهور قبل از او، ریچارد نیکسون جمهوری‌خواه، آغاز شده بود.

رویدادهای جهانی و شکست‌های سیاسی

امور بین‌المللی برای این فرماندار سابق دموکرات جورجیا، مسیری از افتخار تا سقوط را به نمایش گذاشت. توافقات کمپ دیوید که در ۱۷ سپتامبر ۱۹۷۸ توسط انور سادات رئیس‌جمهور مصر و مناخم بگین نخست‌وزیر اسرائیل امضا شد، ستاره کارتر را به‌عنوان «سازنده صلح» درخشاند، هرچند این توافقات وحدت کشورهای عربی را شکست و هرگز به‌طور کامل اجرا نشد.

بحران گروگان‌ها در ایران، که طی آن ۵۲ دیپلمات و غیرنظامی آمریکایی از اواخر ۱۹۷۹ تا اوایل ۱۹۸۱ توسط «دانشجویان» ایرانی در سفارت ایالات متحده در تهران گروگان گرفته شدند، توسط مخالفان جمهوری‌خواه او به‌عنوان نمادی از ضعف رئیس‌جمهور و ناتوانی او در تأمین امنیت شهروندان آمریکایی استفاده شد.

آیا این حادثه باعث شکست سنگین او در برابر رونالد ریگان در ۴ نوامبر ۱۹۸۰ شد؟ احتمالاً. اما این شکست بخشی از تاریخ طولانی‌تری است که به «انقلاب محافظه‌کارانه» تعلق دارد، انقلابی که طی دهه ۱۹۷۰ با کمک بخشی از دموکرات‌ها (از جمله سناتور جوان جو بایدن) که نظریات نئولیبرالی و گفتمان فوق‌امنیتی آغشته به نژادپرستی حزب جمهوری‌خواه را پذیرفتند، تحمیل شد.

شکست در سال ۱۹۸۰، حمایت از سندرز در سال ۲۰۱۶

اگرچه او مستقیماً در سیاست‌های محافظه‌کارانه یا تغییرات اقتصادی و اجتماعی آن زمان پیشگام نبود، اما با پذیرش کاهش بودجه‌های اجتماعی و مدیریت شرایط اقتصادی، از جمله افزایش تورم ناشی از شوک نفتی، به نوعی در این تغییرات نقش داشت. این سیاست‌ها باعث از بین رفتن بسیاری از مشاغل صنعتی شد و در نهایت منجر به نارضایتی جناح چپ حزب دموکرات شد. این نارضایتی در انتخابات مقدماتی سال ۱۹۸۰ با رهبری تد کندی، یکی از چهره‌های شاخص حزب، نمود پیدا کرد.

جیمی کارتر در انتخابات حزبی ریاست‌جمهوری ۱۹۸۰ تنها ۳۸ درصد آرا را کسب کرد، و این نتیجه ضعیف شکنندگی او را به‌عنوان یک رئیس‌جمهور در حال خروج نشان داد. او در انتخابات سراسری با شکست سنگینی مواجه شد و تنها ۴۱ درصد آرا و ۴۹ رأی الکترال به دست آورد، در حالی که رقیبش، رونالد ریگان، ۵۱ درصد آرا و ۴۸۹ رأی الکترال را کسب کرد. سال‌ها بعد، در سال ۲۰۱۶، در شرایط مشابهی که تقابل بین یک نامزد استبلشمنت سیستم حاکم و یک نامزد جناح چپ رخ داد، کارتر تصمیم گرفت از جناح چپ حمایت کند و برنی سندرز را به‌جای هیلاری کلینتون برگزید. این انتخاب نشان‌دهنده آن بود که کارتر در دوران پس از ریاست‌جمهوری خود، درباره معنای تعهدات و مسیر سیاسی‌اش تأمل کرده و دیدگاه تازه‌ای اتخاذ کرده بود.

منبع: روزنامه فرانسوی اومانیته – برگردان برای اخبار روز: ریحانه مقدم