عربستان سعودی به دنبال توافق دفاعی بلندمدتی با ایالات متحده بود که مستلزم تأیید سنا و عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌شد. اما پس از ناکامی در پیشبرد این طرح، ریاض اکنون روی یک توافق همکاری نظامی محدودتر تمرکز کرده است. به گزارش رویترز دو مقام سعودی و چهار مقام غربی این خبر را تأیید کرده‌اند.
ریاض پیش‌تر به واشنگتن اعلام کرده بود یک تعهد عمومی از سوی اسرائیل به راه‌حل دو کشوری برای عادی‌سازی روابط کافی است. با این حال، خشم عمومی در عربستان و خاورمیانه نسبت به اقدامات نظامی اسرائیل در غزه، ولیعهد محمد بن سلمان را واداشته است که بار دیگر شرط ایجاد یک دولت فلسطینی را به عنوان پیش‌شرط شناسایی اسرائیل مطرح کند.
نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، همچنان به دنبال عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی به عنوان یک دستاورد تاریخی است. با این حال، او با مخالفت شدید داخلی برای هرگونه امتیازدهی به فلسطینیان مواجه است، به ویژه پس از حملات ۷ اکتبر توسط حماس. نتانیاهو می‌داند هرگونه اقدام به سمت پذیرش یک دولت فلسطینی می‌تواند ائتلاف حاکم او را دچار بحران کند.
در حالی که هر دو رهبر، محمد بن سلمان و نتانیاهو، درگیر محدودیت‌های داخلی خود هستند، ریاض و واشنگتن امیدوارند یک توافق نظامی محدودتر پیش از پایان دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن در ژانویه حاصل شود.
توافق دفاعی کامل میان آمریکا و عربستان نیاز به تأیید سنا با اکثریت دو سوم دارد، اما این امر بدون شناسایی اسرائیل توسط ریاض غیرممکن به نظر می‌رسد. در عوض، توافق جدید شامل گسترش مانورهای نظامی مشترک، تقویت همکاری بین شرکت‌های دفاعی دو کشور و سرمایه‌گذاری عربستان در فناوری‌های پیشرفته به ویژه دفاع پهپادی خواهد بود.
ایالات متحده همچنین حضور خود در عربستان را از طریق آموزش، پشتیبانی لجستیکی و امنیت سایبری افزایش می‌دهد و ممکن است یک گردان موشک پاتریوت برای تقویت دفاع موشکی به ریاض اعزام کند. با این حال، این توافق شامل تعهد دفاعی الزام‌آوری مشابه با توافقات آمریکا با ژاپن یا کره جنوبی نخواهد بود.
موضوع توافق دفاعی با پیچیدگی بیشتری همراه شده است، زیرا دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور منتخب آماده بازگشت به کاخ سفید می‌شود. ترامپ که روابط نزدیکی با ولیعهد سعودی دارد، برنامه‌ای را دنبال می‌کند که شامل هیچ‌گونه امتیازی برای تشکیل دولت فلسطینی نمی‌شود. دیپلمات‌ها معتقدند نحوه تطبیق اولویت‌های عربستان با این شرایط دیپلماتیک متغیر، آزمونی برای رهبری بن سلمان و آینده فرایند صلح خواهد بود.
موانع پیش روی توافق دفاعی
اگرچه دولت بایدن هنوز به دنبال تأمین توافقی برای تضمین‌های امنیتی است، موانع متعددی در این مسیر وجود دارد. یکی از منابع آگاه در واشنگتن می گوید هنوز مشخص نیست زمان کافی برای دستیابی به توافق وجود دارد یا خیر.
توافق بر سر همکاری هسته‌ای غیرنظامی به دلیل امتناع عربستان از امضای توافق ۱۲۳ با ایالات متحده نیز متوقف شده است. این توافق، ریاض را از غنی‌سازی اورانیوم منع می‌کند. همچنین، اعتراض عربستان به مواد مرتبط با حقوق بشر در مذاکرات یکی دیگر از نقاط اختلاف است.
در حالی که رهبری سعودی به شدت از تشکیل یک دولت فلسطینی حمایت می‌کند، مشخص نیست بن سلمان چگونه در صورت احیای برنامه ترامپ برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین واکنش نشان خواهد داد. این برنامه، سیاست آمریکا را به طرز چشمگیری تغییر داده و به وضوح از اسرائیل حمایت می‌کند.
بر اساس این طرح، اسرائیل می‌تواند بخش‌های وسیعی از کرانه باختری، از جمله شهرک‌های اسرائیلی و دره اردن را ضمیمه کند و اورشلیم به عنوان «پایتخت غیرقابل تقسیم اسرائیل» به رسمیت شناخته شود. این امر عملاً خواسته‌های فلسطینیان برای تعیین شرق اورشلیم به عنوان پایتخت دولت خود را نادیده می‌گیرد.
محمد بن سلمان در یکی از شدیدترین انتقادات خود علیه اسرائیل، اقدامات نظامی این کشور در غزه را «نسل‌کشی جمعی» خواند. با این حال، دیپلمات‌ها می‌گویند احتمال بازنگری در موضوع عادی‌سازی روابط با اسرائیل در آینده، شاید پس از جنگ غزه یا تحت دولت متفاوتی در اسرائیل، وجود دارد.
تأثیر توافق بر منطقه
توافق دفاعی میان آمریکا و عربستان، در صورت تحقق، می‌تواند خاورمیانه را دگرگون کند. رویترز می نویسد: این توافق عربستان و آمریکا را در مقابل نفوذ فزاینده چین در منطقه متحد می‌کند و به ریاض کمک می‌کند تا امنیت خود را تقویت کند و از تهدیدات ایران و متحدان حوثی آن در امان بماند.
با این حال، بدون پیشرفت در موضوع فلسطین، چرخه خشونت همچنان ادامه خواهد داشت و احتمال عادی‌سازی کامل روابط عربستان و اسرائیل را به تعویق خواهد انداخت.
بن‌بست دیپلماتیک میان عربستان، آمریکا و اسرائیل نشان‌دهنده پیچیدگی سیاست خاورمیانه است. در حالی که عربستان تلاش می‌کند میان حمایت از فلسطینیان و تأمین منافع امنیتی خود تعادل برقرار کند، آینده توافقات منطقه‌ای همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. آیا ریاض و واشنگتن خواهند توانست بر موانع موجود غلبه کنند یا بازگشت ترامپ به کاخ سفید باعث تغییر جهت‌گیری این مذاکرات خواهد شد؟
رویترز – برگردان برای اخبار روز: کمال فرهمند
