پس از گذشت چهار هفته از اعدام جمشید شارمهد، شهروند ایرانی-آلمانی که در یک فرآیند قضایی بحث‌برانگیز به اتهام تروریسم به اعدام محکوم شده بود، سفیر آلمان در ایران، مارکوس پوتزل، به تهران بازگشت. هدف از این بازگشت، تأکید بر درخواست‌های آلمان در خصوص بازگرداندن پیکر شارمهد و پیگیری پرونده‌های سایر زندانیان ایرانی-آلمانی اعلام شده است.
اعدام جمشید شارمهد و واکنش‌های بین‌المللی
به گزارش اشپیگل جمشید شارمهد، که از سوی دولت ایران به اتهامات تروریستی متهم و در سال ۲۰۲۳ در یک دادگاه مورد انتقاد شدید سازمان‌های حقوق بشری به اعدام محکوم شده بود، در اکتبر ۲۰۲۴ اعدام شد. این حکم واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی دولت آلمان، خانواده وی و گروه‌های حقوق بشری در پی داشت.
دولت آلمان این اتهامات را بی‌اساس دانسته و روند محاکمه شارمهد را ناعادلانه و غیرانسانی توصیف کرد. سخنگوی وزارت خارجه آلمان تأکید کرد که ایران مسئول مستقیم مرگ شارمهد است و وی تحت شرایط غیرانسانی و بدون دسترسی به مراقبت‌های پزشکی مناسب سال‌ها در بازداشت بوده است.
بازگشت سفیر آلمان به تهران: اهداف و مأموریت
بازگشت مارکوس پوتزل به تهران پس از یک دوره مشاوره در برلین انجام شد. سخنگوی وزارت خارجه آلمان هدف از این بازگشت را پیگیری پرونده‌های مهم، به‌ویژه انتقال پیکر جمشید شارمهد و سایر موارد مرتبط با بازداشت‌های شهروندان ایرانی-آلمانی اعلام کرد.
این بازگشت در شرایطی انجام می‌شود که روابط دیپلماتیک میان ایران و آلمان به دلیل این اعدام و سایر مسائل حقوق بشری به شدت تیره شده است. به گفته مقامات آلمانی، سفیر موظف است فشار بیشتری بر مقامات ایرانی وارد کند تا به درخواست‌های آلمان پاسخ دهند.
بستن کنسولگری‌های ایران در آلمان
اشپیگل می نویسد: در واکنش به اعدام جمشید شارمهد، دولت آلمان سه کنسولگری ایران در شهرهای فرانکفورت، هامبورگ و مونیخ را تعطیل کرد. این اقدام، که با خروج ۳۲ کارمند کنسولی ایران همراه بود، نشان‌دهنده جدیت آلمان در اعتراض به عملکرد دولت ایران است.
آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان، این تصمیم را پاسخی به “رفتار غیرانسانی” دولت ایران توصیف کرد. وی تأکید کرد که آلمان در برابر نقض حقوق بشر توسط ایران سکوت نخواهد کرد.
واکنش ایران به اعدام و ادعاهای متناقض
ایران در ابتدا اعلام کرد که حکم اعدام جمشید شارمهد اجرا شده است. اما مدتی بعد، مقامات قضایی ایران ادعا کردند که وی پیش از اجرای حکم به دلایل دیگری جان باخته است. این ادعا با واکنش تند وزارت خارجه آلمان مواجه شد. دولت آلمان تأکید کرد که ایران مسئول مرگ وی است و این ادعاها را تلاش برای فرار از مسئولیت دانست.
انتقاد خانواده شارمهد از عملکرد دولت آلمان
خانواده جمشید شارمهد، به ویژه دختر او، گزل شارمهد، نسبت به عملکرد دولت آلمان انتقادات شدیدی مطرح کرده‌اند. وی در مصاحبه‌ای اظهار داشت که دولت آلمان باید پیش از اعدام پدرش اقداماتی جدی‌تر انجام می‌داد. او پرسید: “چرا باید منتظر می‌ماندیم تا پدرم کشته شود؟”
گزل شارمهد همچنین از تأثیر تعطیلی کنسولگری‌های ایران بر سایر زندانیان ایرانی-آلمانی، مانند ناهید تقوی، ابراز نگرانی کرد و از دولت آلمان خواست تا اقدامات دیپلماتیک بیشتری برای حمایت از این زندانیان انجام دهد.
روابط دیپلماتیک ایران و آلمان در بحران
اعدام جمشید شارمهد تنها یکی از مواردی است که روابط ایران و آلمان را تحت تأثیر قرار داده است. این دو کشور پیش‌تر نیز بر سر مسائل حقوق بشری، برنامه هسته‌ای ایران و نقش تهران در منطقه اختلافات جدی داشته‌اند.
بستن کنسولگری‌های ایران در آلمان و بازگشت سفیر به تهران نشان‌دهنده سطح بی‌اعتمادی میان دو کشور است. مقامات آلمانی تأکید دارند که تا زمانی که ایران به تعهدات حقوق بشری خود پایبند نباشد، روابط به حالت عادی بازنخواهد گشت.
با بازگشت سفیر آلمان به تهران، انتظار می‌رود تلاش‌ها برای بازگرداندن پیکر جمشید شارمهد و پیگیری سایر پرونده‌ها شدت گیرد. اما این موضوع در شرایطی که روابط میان دو کشور در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد، چالشی جدی خواهد بود.
آلمان تأکید دارد که حقوق بشر یکی از اصول غیرقابل مصالحه در سیاست خارجی این کشور است. این در حالی است که ایران همچنان بر حق حاکمیت قضایی خود تأکید دارد و از پذیرش هرگونه مداخله خارجی خودداری می‌کند.
در پایان گزارش اشپیگل آمده است: اعدام جمشید شارمهد نقطه عطفی در روابط پرتنش ایران و آلمان بوده است. بازگشت سفیر آلمان به تهران با هدف پیگیری درخواست‌های حقوق بشری و فشار بر مقامات ایرانی انجام شده است. اما با توجه به اختلافات عمیق میان دو کشور، تحقق این اهداف نیازمند تلاش‌های دیپلماتیک و حمایت بین‌المللی بیشتری خواهد بود.
